سرطان خون در کودکان

لوسمی حاد لنفاوی که به‌اختصار all هم به آن گفته می‌شود نوعی سرطان خون است. این سرطان بر روی گلبول‌های سفید اثر می‌گذارد. روند توسعه آن سریع و تهاجمی است؛ پس نیاز به درمان و رسیدگی فوری دارد. سرطان خون all هم در کودکان رخ می‌دهد و هم در بزرگ‌سالان. البته این را هم باید بدانید که این سرطان به‌ندرت در افراد دیده می‌شود و رواج زیادی ندارد. موارد شدید نیز بیشتر برای کودکان، نوجوانان و جوانان رخ می‌دهد. ۸۵ درصد از موارد ابتلا به سرطان خون all در کودکان زیر ۱۵ سال (بین ۰ تا ۵ سال) دیده می‌شود.

سرطان خون در کودکان

سرطان خون(لوسمی یا لوکمیا )یکی از بیماری‌های رایجی است که می‌تواند کودکان  را درگیر کند، اما علت این اتفاق چیست؟ در این مطلب می‌توانید با علل و درمان سرطان خون در کودکان آشنا شوید.

سرطان خون چیست؟ 

سرطان خون یکی از انواع سرطان در کودکان است و جزو آن دسته از بیماری های بدخیم می باشد که از سلول های خونی و بافت سازنده ی آن ها (مغز استخوان) منشأ می گیرد. این دسته از سرطان ها بر اساس سرعت پیشرفت به دو نوع حاد و مزمن تقسیم می شوند. نوع مزمن در کودکان شایع نمی باشد.مغز استخوان بافتی اسفنجی است که مسئولیت ساخت سلول های خونی سفید و یا سلول های دفاعی بدن، سلول های قرمز (حمل و نقل اکسیژن و دی اکسیدکربن) و پلاکت ها (انعقاد خون) را بر عهده دارد. سرطان های خونی از اختلال در تولید و بلوغ سلول های سفید ایجاد میشوند و بر اساس این که کدام رده از سلول‌ های لنفوئید یا میلوئید از سلول های خونی دچار اختلال شده باشند، به دو نوع لوسمی لنفوبلاستیک حاد (ALL) و لوسمی میلوئیدی حاد (AML) تقسیم بندی می شوند. لوسمی ها با اینکه از سلول های مغز استخوانی منشأ می گیرند، امکان دارد در ابتدا و یا در مسیر خود منجر به ایجاد درگیری دستگاه عصبی مرکزی و یا درگیری بیضه ها در پسران مبتلا به (ALL) شوند.

کودکان و جوانان به چه نوع سرطان خونی مبتلا می‌شوند؟

اکثر اطفال و جوانان معمولا به سرطان خون لوسمی یا سرطان لنفومی مبتلا می‌شوند. البته این افراد ممکن است به انواع دیگر سرطان خون مبتلا شوند اما این حالت بسیار نادر است. درحقیقت باید گفت که تعداد انگشت شماری از کودکان و جوانان در طول سال به انواع دیگر سرطان خون دچار می‌شوند.سرطان خون از رایج‌ترین نوع سرطان در کودکان 14 سال و یا کمتر است. این بیماری ممکن است بسیار زیاد پیشرفت کند ( تقریبا 350 کودک در سال به آن مبتلا می‌شوند) که در این حالت سرطان خونی حاد گفته می‌شود و یا به شکل سرطان خون میلوئیدی حاد رخ دهد. البته این مورد به ندرت پیش می‌آید. (حدودا 50 کودک در سال به آن مبتلا می‌شوند) کودکان می‌توانند به سرطان خون لنفومی مبتلا شوند. احتمال ابتلا به سرطان خون لنفوم غیرهوچکین در اطفال بسیار بالا است ( حدود 80 کودک در سال به آن مبتلا می‌شوند) اما احتمال دارد که کودکان به سرطان خون لنفوم هوچکین نیز مبتلا شوند. ( حدود 60 کودک در سال)

علائم سرطان خون در کودکان

معمولاً علائم سرطان خون در کودکان خیلی اختصاصی نمی باشد اما اگر علائم زیر در کودک مشاهده شود نیاز به مراجعه به پزشک را دارد.

کبودی و خونریزی

کودک مبتلا به سرطان خون امکان دارد پس از یک آسیب جزئی سریع کبود شده و یا خون دماغ شود. این کبودی ممکن است شبیه اجتماعی از لکه های قرمز کوچک بر روی پوست باشد. این لکه های قرمز از رگ های کوچک خونی ناشی می شود. در این دسته از کودکان توانایی لخته شدن خون بستگی به پلاکت های سالم خون او دارد. در یک کودک مبتلا به سرطان خون، آزمایش خون می تواند تعداد پلاکت هایی که به صورت غیر طبیعی کم است را نشان بدهد.

درد معده و بی اشتهایی

یک کودک مبتلا به سرطان خون ممکن است به طور مکرر از دل درد شکایت کند. این شکایت به این خاطر است که سلول های سرطان خون می تواند در طحال، کبد، و کلیه تجمع کنند و باعث بزرگ شدن آنها شوند. در بعضی از موارد، پزشک قادر به دیدن اندام های شکمی بزرگ شده نمی باشد. این کودکان همچنین ممکن است بی اشتهایی داشته باشند و یا قادر به خوردن مقدار طبیعی مواد غذایی نباشند. کاهش وزن در این کودکان بسیار شایع است.

مشکلات تنفسی

سلول های بدخیم می توانند در اطراف تیموس، که یک غده در قاعده گردن است جمع شوند. مشکلات تنفسی با این تجمع رخ می دهند. البته این کودکان می توانند از تورم غدد لنفاوی در قفسه ی سینه که به نای فشار وارد می کند، دچار مشکلات تنفسی گردند. کودکان مبتلا به سرطان خون ممکن است سرفه و یا خس خس سینه نیز داشته باشند.

عفونت های مکرر

گلبول های سفید برای مبارزه با عفونت ضروری می باشند. اما شکل گیری گلبول های سفید نابالغ در سرطان خون باعث می شود که آن ها نتوانند عملکرد طبیعی داشته باشند. به همین خاطر کودکان مبتلا به سرطان خون، حملات مکرر و یا طولانی مدت عفونت های ویروسی یا باکتریایی را تجربه خواهند کرد. علائم بیماری شامل سرفه، تب و آبریزش بینی می باشد. این عفونت ها، حتی با استفاده از آنتی بیوتیک و یا درمان های دیگر خوب نمی شوند.

تورم

در یک کودک مبتلا به لوسمی، تورم می تواند بر قسمت های مختلف بدن او تاثیر بگذارد، به عنوان مثال:

شکم: زمانی که سلول های غیر طبیعی در کبد و طحال جمع می شوند

چهره و بازوها: هنگامی که فشار بر روی وریدی به نام کاوا، باعث خونریزی در منطقه می شود.

غدد لنفاوی: زمانی که یک فرد توده های کوچک را در دو طرف گردن و یا در قسمت استخوان ترقوه خود مشاهده می کند.

باید توجه داشته باشید که کودکی که بدون اینکه علائم دیگری داشته باشد، فقط به غدد لنفاوی متورم مبتلا شده است، دچار یک عفونت شده تا سرطان خون!

همینطور، تومورهای دیگر انواع سرطان به احتمال زیاد فشار را بر ورید اجوف بالایی وارد می نمایند و منجر به تورم صورت می شوند. این بیماری سندروم ورید اجوف فوقانی نام دارد و به ندرت در باره ی ابتلا به سرطان خون رخ میدهد. با این حال، می تواند تهدیدی برای زندگی باشد و نیاز به مراقبت اضطراری نیز دارد.

سردرد، استفراغ و تشنج

اگر سرطان خون بر مغز و یا نخاع تاثیر بگذارد، امکان دارد کودک موارد زیر را تجربه نماید:

• سردرد
• ضعف
• تشنج
• استفراغ
• مشکل تمرکز
• مسائل مرتبط به تعادل و تاری دید

کم خونی

سلول های قرمز خون برای توزیع اکسیژن در سرتاسر بدن ساخته شده می باشند. شلوغی بیش از حد آن ها باعث می شود تولید گلبول قرمز به اندازه کافی میسر نباشد. این عمل منجر به یک بیماری به نام کم خونی می شود. علائم کم خونی عبارتند از:

• خستگی
• تنفس سریع 
• رنگ پریدگی پوست

برخی از کودکان نیز احساس ضعف و یا سبکی سر می کنند. اگر جریان خون به مغز کودک کاهش پیدا کند، ممکن است کودک شما لکنت زبان بگیرد. علائم گفته شده حتماً علتی بر وجود سرطان خون در کودکان نیست. ممکن است این علائم به هزاران دلیل دیگر در کودک شما ظاهر شود. برای مثال دردهای استخوانی در کودکان می تواند به علت رشد قدی و یا فعالیت های روزانه کودک باشد. پس لطفا با دیدن این علائم سریع نگران نشوید و حتما جهت انجام چکاپ های پزشکی با پزشک متخصص مشورت کنید.

حساسیت های پوستی

سلول های لوسمی به پوست نفوذ می کنند و امکان دارد منجر به ظهور لکه های کوچک، تیره و یا مانند جوش شوند. این مجموعه از سلول ها کلرم یا سارکوم گرانولیسیتی نامیده می شوند و بسیار کمیاب هستند. کبودی و خونریزی که یکی از نشانه های سرطان خون در کودکان هستند که می تواند باعث ایجاد نقاط کوچک به نام پتشی شود که ممکن است مانند نوعی جوش به نظر برسند.

درد استخوان و مفاصل

خون در مغز استخوان تولید می شود. لوسمی باعث می شود تکثیر سلول های خون شتاب بیشتری بگیرند. این موضوع منجر به ازدحام بیش از حد سلول های خون می گردد. این تجمع سلول ها می تواند به درد استخوان ها و مفاصل منجر گردد. برخی از کودکان مبتلا به سرطان خون ممکن است از درد کمر شکایت کنند. بعضی دیگر نیز ممکن است به دلیل درد پا، هنگام راه رفتن لنگ بزنند.

تشخیص سرطان خون در کودکان به چه صورت است؟

بعضی از کودکان در طول غربالگری‌های روتین مبتلا به سرطان خون تشخیص داده می‌شوند. برای مثال، آزمایش خون در یک چک‌آپ روتین، کم‌خونی را نشان می‌دهد و پزشک تصمیم می‌گیرد که علت آن را بررسی کند. با این حال، در بیشتر مواقع، والدین سرسختی که می‌بینند فرزندشان بهتر نمی‌شود، پزشک متخصص اطفال را به انجام آزمایش‌های لازم هدایت می‌کنند که در برخی مواقع کار درستی می‌کنند، زیرا در بیشتر مواقع این والدین هستند که متوجه می‌شوند چیزی در کودکشان طبیعی نیست.اگر متخصص اطفال مشکوک شود که کودک شما مبتلا به سرطان خون است، احتمالاْ شما را به یک انکولوژیست اطفال، یعنی متخصص سرطان و فوق تخصص کودکان ارجاع می‌دهد. این پزشک می‌تواند تحلیل خود را با تجویز یک آزمایش خون شروع کند تا بتواند گلبول‌های قرمز و سفید و پلاکت‌های کودک را بررسی کند.

چه چیزی باعث می‌شود کودکان به سرطان خون مبتلا شوند ؟

با وجود این‌که محققان هنوز نتوانستند دلیل دقیق این بیماری را تشخیص بدهند اما به‌نظر می‌رسد که برخی از انواع سرطان خون در کودکان به ژنتیک و عوامل محیطی مربوط می باشد.در دوقلو های همسان، اگر یکی از قل‌ها در سنین کم به بیماری سرطان خون مبتلا باشد احتمال ابتلای قل دیگر به سرطان خون حاد لنفوئیدی و میلوئیدی بسیار زیاد خواهد بود. از طرفی، کودکانی که مشکلات ژنتیکی خاص همچون سندروم دان، سندروم کلاین فلتر، نوروفیبروماتوز یا آتاکسی تلانژکتازی را به ارث برده‌اند بیشتر در معرض ابتلا به لوسمی می باشند.کودکانی که برای درمان سرطان در گذشته درمعرض تشعشات پزشکی و یا شیمی‌درمانی بوده اند و یا حتی اطفالی که بعد از پیوند عضو مجبور به مصرف داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی بدنشان بودند بیشتر در خطر ابتلا به سرطان خون هستند.

در بیشتر موارد، کنترل عواملی که باعث سرطان خون می‌شوند برای والدین و یا حتی کودکان غیرممکن است. بیشتر سرطان‌های خون ناشی از جهش‌های غیراختصاصی و یا تغییرات در ژن‌های رشد دهنده سلول های خونی می‌باشد. از آن‌جایی که چنین خطاهایی به طور تصادفی و غیرقابل پیش‌بینی رخ می‌دهند در حال حاضر هیچ راه حل موثری برای پیشگیری از انواع سرطان خون وجود ندارد.برای محدود کردن خطر تشعشات پیش از زایمان که از عوامل ایجاد کننده سرطان خون به ویژه سرطان خون حاد لنوفوئیدی شناخته شده‌اند، توصیه می‌شود که زنان باردار و یا زنانی که مشکوک به حاملگی هستند باید پیش از انجام هرنوع آزمایش و یا روش‌های پزشکی که شامل تشعشعات نظیر اشعه ایکس هستند با پزشک خود مشاوره کنند.

درمان سرطان خون در کودکان چگونه است؟

وقتی انکولوژیست اطفال به سلول‌های سرطانی نگاه می‌کند، می‌تواند بیولوژی مولکولی سرطان را تعیین نماید و درمان متناسب را توصیه کند. بعضی از الگوهای بیولوژیکی سلول‌های سرطان خون با نوع کمتر تهاجمی بیماری همراه می باشد و برخی با نوع تهاجمی‌تر آن.تمام درمان‌ها شامل شیمی‌درمانی، یعنی تزریق داروهای مبارزه با سرطان هستند، اما نوع داروهای مورد استفاده در شیمی‌درمانی با توجه به نوع سرطان کودکان مشخص خواهد شد. درمان اولیه ممکن است حدود دو سال و نیم طول بکشد.

طی چهار تا شش هفتهٔ اول درمان، کودک یک برنامه فشرده‌ شیمی‌درمانی در پیش خواهد داشت و احتمالاً بیشتر زمان خود را در بیمارستان خواهد گذراند. هدف از آن چهار تا شش هفته اول، رساندن بیمار به مرحلهٔ رمیشن و یا خفتگی بیماری است. رمیشن به معنای آن است که زمانی که مغز استخوان دوباره بررسی شود، هیچ سلول سرطانی در آن دیده نشود و یا کمتر از ۵ درصد از سلول‌ها سرطانی باشند. درمان باقی‌مانده شامل شیمی‌درمانی سرپایی خواهد بود، یعنی طی شیمی‌درمانی و تزریق دارو نیازی به بستری شدن کودک وجود نخواهد داشت.

اگرچه این روند به نظر وحشتناک است، اما اطلاع داشتن و پیش‌آگاهی یا پیش‌بینی از آینده ی یک بیماری برای سرطان خون در دوران کودکی کار درست و بسیار خوبی است. یعنی حدود ۹۵ تا ۹۸ درصد از کودکان مبتلا به سرطان خون حاد لنفوئیدی پس از شش هفته اول درمان، وارد مرحله‌ٔ رمیشن می‌شوند. حدود ۹۰ درصد از آنها تا پنج سال بعد هنوز بدون بیماری می باشند و پس از پنج سال اول،‌ احتمال بازگشت سرطان بسیار کمتر خواهد بود.

سخن پایانی

سرطان خون در کودکان انواع مختلفی دارد. برای والدین و یا مراقبت کننده مهم است که هر چه زودتر درباره سلامت فرزندشان با پزشک مخصوص صحبت کنند.امروزه پزشکان می توانند بسیاری از موارد سرطان خون در کودکان را با موفقیت درمان کنند. روش های درمان در حال پیشرفت هستند و نرخ بقا برای برخی از اشکال این بیماری به بهبود خود ادامه می دهند.