هنگامی که سلول های بخشی از بدن شروع به رشد خارج از کنترل کنند، سرطان گسترش می یابد. اگر چه انواع زیادی سرطان وجود دارد، اما علت همه این سرطان ها همان رشد غیر طبیعی آنها است.

در اشخاص نرمال ( عادی – طبیعی) سلول ها به طور منظم رشد کرده، تقسیم شده و سپس می میرند. در طی سال های نخست زندگی تا هنگام بلوغ، سرعت تقسیم شدن سلول های بدن سریع تر می باشد. پس از آن، سلول های بیشتر نقاط بدن فقط برای جایگزینی سلول های فرسوده یا مرده و نیز به منظور ترمیم آسیب های وارده به سلول ها، تقسیم می شوند. سلول های سرطانی به دلیل تقسیمات و رشد مداوم شان با سلول های طبیعی بدن فرق دارند. سلول های سرطانی از میان نمی روند بلکه با رشد خود سلول های غیر طبیعی دیگری را به وجود می آوردند.

غدد بزاقی در ناحیه لب و گوش و گونه ها و دهان و گلو وجود دارد که ۳جفت اصلی وجود دارد که در ناحیه بناگوش، زیر فکی در اطراف گردن و غدد زیر زبانی در زیر زبان  قرار دارند.وظیفه اصلی غدد بزاقی مرطوب نگه داشتن حفره دهانی از طریق ترشح بزاق است. همچنین دارای آنزیم  و موادی است برای هضم غذا و ضدعفونی کردن دهان و دندان از میکروب ها برای حفظ سلامت ناحیه دهان.

سرطان غدد بزاقی در هریک از این غدد می تواند رخ دهد ولی مطالعات نشان داده که بیشتر سرطانهای این غدد چیزی در حدود ۸۵% مربوط به غدد ناحیه بناگوشی (پاراتیروئید) می باشد. خوشبختانه اکثر این سرطانها خوش خیم می باشند و به شکل کیست های کوچکی هستندکه قابل درمانند.و تنها حدود ۲۰% آنها بدخیم اند .

علائم:

-وجود ورم در ناحیه فک ودهان
-ایجا مشکل در بلع
-احساس درد در ناحیه دهان
-ایجاد زخم در ناحیه دهان
-مشکل در حرکات دهان و باز کردن دهان
-وجود توده در کام، لب یا دهان
-ضعف عضلات در یک طرف صورت
-گاها گرفتی بینی
-تغییر در صدا
در صورت مشاهده هریک از علائم گفته شده زیر به پزشک گوش و حلق و بینی و یا پزشک فک  و صورت مراجعه کنید.

تومورغدد بزاقی

علت ایجاد این سرطان به درستی مشخص نیست ولی برخی عوامل به عنوان عوامل خطرزا شناسایی شده اند مانند: استعمال دخانیات، استفاده بیش از حد تلفن همراه، آلودگی دهان، وراثت، قرار گرفتن در معرض مواد سرطانزا مثل برخی فلزات، عوامل ژنتیکی و وراثت، انجام رادیو تراپی ناحیه کردن و فک،  آلودی هوا و … همچنین برخی عوامل مانند قرار گرفتن سن بالا و کم آبی بدن و دندان مصنوعی می تواند در تشدید آن دخالت داشته باشند.تومورها دهانی بسته به نوع آن که خوش خیم یا بدخیم است نوع درمانشان متفاوت است.

بیولوژی سرطانهای غده بزاقی

در مطالعات اخیر تغییرات خاصی در کروموزوم ها و ژنهای مختلف سرطانهای غده بزاقی مشاهده شده است. محققان بیشتر می آموزند که چگونه این تغییرات می تواند باعث سرطان سلول های غده بزاقی شود.

در برخی از سلولهای سرطانی غدد بزاقی ، ۲ کروموزوم بخش هایی از DNA خود را عوض کرده اند که به آن جابجایی گفته می شود. این تغییرات اغلب ژنهایی را که بر رشد سلول تأثیر می گذارد فعال می کنند. به عنوان مثال ، کارسینومای کیستیک آدنوئید اغلب جابجایی بین کروموزومهای ۶ و ۹ دارند و سرطانهای موکوپیدرموئید غالباً دارای جابجایی بین کروموزومهای ۱۱ و ۱۹ هستند.

ژنهای دقیق درگیر در این جابجایی ها اکنون مورد مطالعه قرار می گیرند.از آنجا که دانشمندان بیشتر در مورد این و سایر تغییرات سلولهای سرطانی غدد بزاقی اطلاعات بیشتری کسب می کنند ، آنها امیدوارند که از این اطلاعات برای توسعه درمانهای هدفمند جدید استفاده کنند که بهتر کار کنند و باعث عوارض جانبی کمتری شوند. روزی این تغییرات سلولی ممکن است برای تشخیص سرطان های بزاق ، پیش بینی نتایج و انتخاب روش های درمانی نیز مورد استفاده قرار گیرد.

راه های درمانی سرطان غدد بزاقی

1- عمل جراحی:

با عمل جراحی، بخش سرطانی غدد بزاقی برداشته می شود. سه نوع جراحی برای این کار وجود دارد :
- حذف بخشی از غدد بزاقی که سرطانی شده است: اگر تومور از نظر حجمی کوچک باشد و در منطقه ای وارد شده باشد که قابلیت دسترسی به آن آسان باشد، مقداری از غدد سرطانی برداشته می شود و بخش سالم باقی می ماند.
- حذف کل غدد بزاقی: اگر تومور بزرگ باشد، تمام غدد بزاقی برداشته می شود.
- حذف گره های لنفاوی گردن: اگر شواهد پزشکی حاکی از سرایت تومور به غدد لنفاوی گردن باشد، علاوه بر غدد بزاقی دهان، گره های لنفاوی گردن نیز برداشته می شود.

2- پرتودرمانی یا رادیوتراپی:

از پرتوهای قوی مانند اشعه ایکس، برای کشتن سلول های سرطانی استفاده می کنند. در طی پرتودرمانی، فرد بیمار بر روی میزی دراز می کشد و ماشینی در اطراف او حرکت می کند که پرتوهای قوی را در نقاط خاص و سرطانی شده وارد می کند.

3- شیمی درمانی:

نوعی درمان دارویی است که از مواد شیمیایی برای کشتن سلول های سرطانی استفاده می کنند. شیمی درمانی معمولا برای بیمارانی است که سرطان آنها پیشرفته و به نقاط دور بدن سرایت کرده است.اکنون شیمی درمانی به عنوان روش درمانی استاندارد برای درمان سرطان غدد بزاقی استفاده نمی شود و بیشتر جنبه تحقیقاتی دارد.

همانطور که در بالا اشاره شد راه های درمانی برای این نوع سرطان شامل جراحی، رادیوتراپی و شیمی درمانی است. می توان این درمان ها را همزمان یا به تنهایی انجام داد که به نوع مرحله بیماری سرطان بستگی دارد. پس از تشخیص سرطان باید یک روش برای درمان آن انتخاب کرد.

در انتخاب یک روش درمانی باید به اثر این روش بر روی صحبت کردن، جویدن و بلعیدن توجه داشت. استفاده از 2 درمان همزمان باهم باعث اطمینان بیشتر در درمان بیماری می شود.در این مطلب قصد داریم تا به درمان این سرطان با استفاده از اشعه درمانی یا رادیو تراپی بپردازیم.

4- اشعه درمانی 

پیشرفت های پرتودرمانی اکنون امکان هدف گیری دقیق تر پرتودرمانی و روش های جدید ارائه آن را فراهم می کند. پرتودرمانی قبل از عمل ، جایی که پرتودرمانی هنگام عمل جراحی به سمت راست تومور می رود ، به عنوان روشی بهتر برای معالجه تومورهای غده بزاقی مورد بررسی قرار می گیرد.

این ممکن است هنگام درمان تومورهایی که نزدیک به اعصاب یا رگ های خونی بزرگ هستند و فقط جراحی محدود انجام می شود ، کمک کند.در پرتودرمانی، تیم مراقبت سرطان، ذرات انرژی یا پرتوهای پر انرژی را در تومور هدایت می کند تا از رشد سلول های سرطانی جلوگیری شود. شایع ترین نوع پرتودرمانی برای سرطان غده بزاقی، پرتودرمانی با پرتوهای خارجی است.

در این روش به کمک انرژی بالای امواج رادیواکتیو سلول های سرطانی شده را از بین می برند. اشعه معمولا از خارج بر روی بافت سرطانی متمرکز می شود. از این روش 5 روز در هفته و به مدت 6 هفته استفاده می شود. اگر درمان به طور روزانه باشد هر روز فقط نیم ساعت طول می کشد. از انواع خاصی از رادیوتراپی دردرمان غدد بزاقی استفاده می شود. یک نوع آن استفاده از اشعه نوترونی است. اما در مواردی که فرد ضعیف است و تحمل جراحی را ندارد و یا سرطان پیشرفت زیادی کرده باشد، روش اصلی درمان است.

 اگر جراحی درمان اصلی باشد، رادیوتراپی برای از بین بردن سلول‌هایی که نمی توان آنها را با جراحی برداشت استفاده می شود. گاهی از رادیوتراپی برای تخفیف علایم ناشی از سرطان مثل درد، خونریزی یا اشکال در بلع استفاده می شود. انواع جدیدتر پرتودرمانی که ممکن است موفقیت آمیزتر باشد شامل پرتودرمانی شتاب یافته است که به صورت چندین درمان کوچک در روز تجویز می شود.

یک تیم مراقبت از سرطان ممکن است داروهایی را نیز تجویز کند. این تومورها نسبت به پرتودرمانی حساس تر هستند، به این معنی که سلول های سرطانی بیشتری در طی این روند درمانی از بین می برد.

رادیوتراپی می تواند حالتی مثل آفتاب سوختگی یا پوست برنزه یا چروکیده در فرد بوجود آورد. بعضی آثار جانبی مثل خشکی دهان و آسیب به غده تیروئید قابل پیشگیری هستند. در موارد کمی الزام است که درمان صورت گیرد مثلا می توان از قرص برای جبران هورمون های تیروئید استفاده کرد. خشکی دهان می تواند باعث آسیب به سایر غدد بزاقی و فساد دندان ها شود.

رادیوتراپی می تواند موجب زخم های وقتی در گلو، خشونت صدا و اشکال در بلع، از دست دادن نسبی یا کامل حس چشایی، درد استخوانی آسیب به استخوان ها و نیز احساس خستگی در فرد شود. اما روش های زیادی برای کاهش این علایم وجود دارد. بررسی دندان ها: الزم است ضمن رادیوتراپی، دندان های فرد بررسی شوند. گاهی اوقات باید دندان ها را کشید.

پرتودرمانی سرطان غده بزاقی چه عوارض جانبی احتمالی در پی دارد ؟

رادیوتراپی ممکن است باعث تغییرات پوستی مانند آفتاب سوختگی ، مشکلات دهان ، مشکل در بلع ، حالت تهوع ، استفراغ و خستگی شود. اغلب این موارد پس از پایان درمان به مرور زمان از بین می روند.رادیوتراپی غدد بزاقی می تواند مشکلات خاصی را ایجاد کند ، زیرا ساختارهای مهمی در سر و گردن نیز ممکن است در طول درمان مقداری از اشعه را تجربه کنند.

شایع ترین عارضه کاهش بزاق است که می تواند منجر به خشکی دهان شود. پرتودرمانی همچنین می تواند باعث گلودرد ، زخم در دهان و گلو ، کوفتگی ، مشکل بلع ، از بین رفتن موقت طعم ، درد استخوان و آسیب استخوان شود.رادیوتراپی می تواند مشکلات دندان را نیز بدتر کند. اکثر پزشکان توصیه می کنند قبل از شروع پرتودرمانی به ناحیه سر یا گردن ، دندان های خود را توسط دندانپزشک معاینه کنید. در بعضی موارد ، دندانپزشک حتی ممکن است توصیه کند که برخی از دندان ها را قبل از درمان از بین ببرد تا احتمال اینکه بعداً دچار مشکل شوید ، کمتر شود.

برای اکثر سرطان های غده بزاقی ، تشعشع فقط به طرف صورت و گردن همراه با سرطان داده می شود. این باعث کاهش خطر عوارض جانبی طولانی مدت می شود. اما در موارد نادر ، هر دو طرف صورت و گردن شما ممکن است با اشعه درمان شوند. این ممکن است به سایر غدد بزاقی آسیب برساند و در نتیجه خشکی دائمی دهان ایجاد شود. این اغلب باعث ایجاد مشکل در خوردن و بلع می شود و می تواند منجر به پوسیدگی دندان شود.

چطور موقع پرتودرمانی مراقبت پوست خود باشیم؟

اگر دارویی بنام آمیواستین (اتیول) قبل از هر بار درمان پرتودرمانی داده شود ، ممکن است برخی از آسیب های غدد بزاقی کاهش یابد. تحمل این دارو دشوار است ، بنابراین برای همه مفید نیست.رادیوتراپی همچنین ممکن است به غده تیروئید شما آسیب برساند که ممکن است تا ماهها یا حتی سالها بعد از آن ظاهر نشود. آزمایش خون برای بررسی عملکرد تیروئید در طول پیگیری انجام خواهد شد (پس از اتمام درمان).

ممکن است برخی از بیماران برای جایگزینی هورمون تیروئید در بعضی از موارد قرص مصرف کنند.مهم است که در مورد عوارض جانبی احتمالی پرتودرمانی قبل از شروع درمان با پزشک خود صحبت کنید و اطمینان حاصل کنید که همه چیز انجام می شود تا سعی کنید تا حد ممکن این عوارض جانبی را محدود کنید. اگر عوارض جانبی دارید ، روش هایی برای تسکین بسیاری از آنها وجود دارد ، بنابراین با تیم مراقبت از سرطان در مورد مشکلات خود صحبت کنید.

راه های کاهش ابتلا به سرطان غدد بزاقی

رعایت موارد زیر بیشتر برای افرادی است که تحت پرتودرمانی ناحیه سر و گردن قرار دارند و معمولا خشکی دهان را تجربه می کنند:
- مسواک زدن دندان ها به طور مرتب و چند بار در روز: توصیه می شود که از مسواک نرم برای دندان ها استفاده شود و با نرمی و دقت کامل مسواک زده شود.
- بعد از غذا دهان خود را با محلول آب گرم و نمک بشویید.
- دهان خود را همواره مرطوب نگه دارید (البته نه با مصرف مواد قندی)، زیرا معمولا افرادی که تحت پرتودرمانی هستند، از خشکی دهان رنج می برند.
- از غذاهای آبکی استفاده کنید و به افزایش رطوبت دهان شما کمک می کند.
- از مصرف غذاهایی که خشک هستند و یا حاوی انواع ادویه ها و سس ها هستند، خودداری کنید.
- از مصرف نوشیدنی های الکلی و کافئین دار خودداری کنید.
- از مصرف غذاهای اسیدی و نوشابه های گازدار که محیط دهان را تحریک می کنند خودداری کنید.

اقدامات بعد از درمان سرطان غدد بزاقی 

پی گیری: تشخیص و درمان به موقع شانس بهبودی فرد را بیشتر می کند اما مهم است که بیماران پس از درمان هم تحت مراقبت قرار گیرند. گاهی افراد پس از درمان 10 سال یا بیشتر عمر می کنند و در این مدت باید هر چند گاهی به پزشک مراجعه کنند. چون سرطان ممکن است عود کند. اگر توده جدیدی ظاهر شد باید با بیوپسی یا جراحی آن را برداشت. اما گاهی اوقات این توده عود کننده خوش خیم است. جراحی ترمیمی: این روش برای بهبودظاهر فرد انجام می شود. 

سایر ملاحظات:

فرد می تواند در طی درمان یا پس از آن به زندگی عادی خود ادامه دهد.درباره فواید و مضرات روش هایی درمانی وآثار جانبی آن ها اطلاعات لازم را بدست آورید. چون بدن هر شخص منحصر به فرد است هیچ کس نمی تواند پاسخ بدن شما را به درمان ها دقیقاً پیش بینی کند.

رژیم غذایی مناسب، ورزش،حمایت خانواده و ایمان قوی می تواند بر روی نتایج درمان اثر بگذارد. مراکز حمایتی نیز می توانند حمایت های لازم را از بیمار به عمل آورند. سرویس های خدمات بهداشتی درمانی و خدمات اجتماعی هم از بیمار و خانواده اش حمایت می کنند. درهنگام رادیوتراپی و شیمی درمانی صدمه زیادی به بدن شما وارد می شود.

سعی کنید بیشتر استراحت کرده، به اندازه کافی ورزش کنید اما فعالیت ورزشی شدید نداشته باشید. تشخیص و درمان سرطان یک واقعه مهم در زندگی فرد است و به شما و اطرافیان تان فشار زیادی می آورد. گروه های زیادی می توانند حمایت های عاطفی و روانی از شما داشته باشند.

تحقیقات و درمان های جدید سرطان چیست؟ 

مراکز پزشکی زیادی در دنیا درباره سرطان غدد بزاقی تحقیق می کنند. تحقیقات اخیر بر روی کروموزوم ها و ژن ها انجام می شود. بر روی روش های درمانی جدید نیز مطالعاتی در حال انجام شدن است.

پیشرفت در جراحی سر و گردن به جراح در درمان سرطان کمک می کند. امروزه جراحی های ترمیمی هم با موفقیت بیشتری انجام شده، باعث بهبود زندگی فرد می شود. در رادیوتراپی نیز پیشرفت های زیادی انجام شده است تا درمان بر روی سلول های هدف متمرکز شود. درمان های جدید باعث افزایش امید افراد به زندگی شده است