آیا سرطان دهان کشنده است؟

این روز ها سرطان به یکی از شایع ترین علل مرگ و میر مردم در سراسر دنیا بدل شده به طوری که در کشور آمریکا، رتبه ی دوم فوتی ها بعد از بیماری های قلبی عروقی را دارا می باشد. طبق بررسی ها، ویژگی و خصوصیات مختلفی در افراد وجود دارند که می توانند ریسک ابتلا به سرطان را در آن ها بالا ببرند. این عوامل را معمولا در گروه های مختلف سنی، جنسیت های متفاوت، انواع نژادها، مناطق جغرافیایی گوناگون، شرایط اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی، روانی، جسمی و شغلی مختلف می سنجند.

سرطان های دهان به طور تقریبی نیمی از سرطان های در بر گیرنده سر و گردن را تشکیل می دهند. میزان بروز این نوع از سرطان در جوامع مختلف با عادات و رسوم مختلف متفاوت است. دیده شده که میزان بروز سرطان دهان در محیط هایی که استعمال توتون و تنباکو در آن ها رایج تر است نسبت به سایر نواحی شیوع بیشتری داشته است.

با توجه به آمارهای کلی، احتمال ابتلا به سرطان دهان در میان سایر نقاط بدن در زنان 2% و مردان 4% را نشان می دهد. در ایران شیوع ابتلا به این سرطان در استان های سیستان و بلوچستان، چهار محال و بختیاری، کهکیلویه و بویر احمد، هرمزگان، سمنان، زنجان و خراسان بیشتر از سایر نواحی کشور می باشد.

علائم سرطان دهان، فک و صورت

اغلب بیمارانی که به پزشک مراجعه کرده و تشخیص سرطان دهان برای آن ها گذاشته شد در ابتدا با بروز یک زخم در دهان خود که قابل ترمیم نبود به مراکز درمانی مراجعه کرده و سایرین نیز از وجود یک توده در نقطه ای از دهان یا فک خود شکایت داشتند که این توده گاه ملتهب و متورم بود که به مرور زمان و با بزرگ شدن آن موجب آزار بیمار می شده است.

این علائم ممکن است ماه ها در بیمار وجود داشته باشند اما بیمار حتی از وجودشان نیز مطلع نبوده و به آن ها توجهی نکند و سرانجام هنگامی که تحمل علائم ناشی از رشد و تکثیر تومور برایشان غیر قابل تحمل می شود، اقدام به مراجعه به مراکز درمانی می کنند. 

در هنگام معاینه، این ضایعات معمولا به صورت زخمی بر آمده و متورم یا متشکل از پلاک سفید که ممکن است اطراف آن را نقاط سوزنی و قرمز رنگ فرا گرفته باشد دیده می شوند. قسمت هایی از دهان که ایجاد این گونه زخم ها در آن ها بیشتر مشاهده می شود شامل نواحی زبان، مخاط دهان و روی لثه ها می باشد.

این سرطان همچنین در سایر نقاط نظیر لب ها، سقف دهان، لوزه ها، کام ها، غده های بزاقی و کف دهان نیز مشاهده شده است. این سرطان عمدتا در افراد میانسال و پیر ( اغلب بالای 50 سال) بروز می کند.

علائم خطر یا ریسک فاکتور ها

پزشک پیش از معاینه جسمی و بررسی توده های موجود در دهان و شکل و اندازه و قوام آن ها، از بیمار اطلاعاتی در زمینه سابقه خانوادگی ابتلا به سرطان دهان، پرتو درمانی در نواحی سر و گردن، مصرف سیگار یا سایر دخانیات و سابقه ابتلا خود شخص به سایر انواع سرطان در گذشته را کسب می کند.

پزشک به محض این که ضایعه ای بهبود ناپذیر و در حال گسترش در دهان بیمار یافت، بی درنگ و بلافاصله دستور به نمونه برداری و گرفتن بیوپسی از ضایعه مذکور را می دهد تا بتواند به نوع، میزان گسترش و بدخیمی توده سرطانی پی ببرد.

بر اساس تحقیقات، مواردی که می توانند ریسک ابتلا به سرطان دهان را در افراد مختلف بالا ببرند شامل عوامل زیر هستند: 

• استعمال تنباکو: افرادی که از تنباکو یا فرآورده های آن به هر روشی (خوردن، جویدن یا تنفس دود حاصل از آن) استفاده می کنند، احتمال بروز انواع سرطان های فک، مخاط دهان، لب ها، بافت گونه و زبان در آن ها به بیش از 50 برابر افرادی که از این دخانیات استفاده نمی کنند می رسد.

• سابقه فامیلی ابتلا به سرطان های دهان و صورت: همانند سایر انواع سرطان که ابتلا عضوی از خانواده ریسک ابتلا سایر افراد خویشاند به آن نوع از سرطان را بالا می برد، با مشاهده سرطان های سر و گردن در دیگر اقوام خانواده، احتمال دچار شدن به سرطان دهان در سایرین نیز بالا می رود.

• مصرف زیاد الکل: الکل به دلیل ph قلیایی و ماهیت آن، اگر بیش از حد توسط افراد مورد استفاده قرار گیرد، آن ها را مستعد گرفتار شدن به سرطان دهان می کند که این میزان، 6 برابر احتمال ابتلا افرادی است که از مشروبات الکلی استفاده نمی کنند. حتی افرادی هم که به قصد تنوع  گاها الکل می نوشند نیز درصد قابل توجهی از مبتلایان به سرطان دهان را تشکیل می دهند. بنابراین نوشیدن الکل به هر میزان می تواند خطر گرفتار شدن بافت های داخل دهان به سرطان را داشته باشد.

• نور خورشید: دیده شده در افرادی که به واسطه مشاغل خود مدت طولانی تری از روز را زیر نور مستقیم آفتاب سپری می کنند بیشتر از سایر مردم که به کارهای اداری و نشستن پشت میز مشغولند دچار سرطان دهان می شود.

• ویروس HPV: از عمده دلایل بدخیمی های سلول های سنگفرشی ناحیه گلو و ظهور توده های سرطانی در این قسمت، ابتلا افراد مبتلا به ویروس پاپیلومای انسانی می باشد.

انواع سرطان دهان

سرطان های ناحیه دهان می توانند هم به شکل خوش خیم و هم بدخیم بروز کنند. در صورتی که سرطان زود تشخیص داده شده و اقدامات درمانی جهت کنترل سرطان  آغاز گردد، می توان با کمک پرتو درمانی سلول های بدخیم تکثیر شونده را تا حدی مهار کرده و تومور را کوچک نگه دارند. سپس طی یک جراحی که توسط متخصص انجام می شود، تومور مورد نظر خارج شده و اقدامات درمانی پس از جراحی نظیر دریافت دوره ای داروهای شیمی درمانی برای وی آغاز می شوند تا بقایای توده های سلولی و بدخیمی های به جا مانده را از بین ببرند و پس از مدتی سرطان باز نگردد.

اما ممکن است بیمار دیرتر از موعد به پزشک مراجعه کرده و سرطان بخش زیادی از صورت وی را درگیر کرده باشد. در این حالت پزشک مجبور می شود که تمام ناحیه درگیر را بطور کامل بردارد تا به قسمت های حیاتی نظیر تنفس و گوارش بیمار آسیبی نرسد. در چنین بیمارانی معمولا پس از خارج نمودن تومور، جراحی پلاستیک انجام می شود تا احساس هویت شخص و تصویر ذهنی او از خود، کمترین آسیب را ببیند.

هستند افرادی که به دلیل مشکلات مالی از بررسی و درمان به موقع سرطان خودداری می کنند و به همین دلیل جان خود را از دست می دهند، کمک به خیریه سرطانی می تواند زندگی دوباره به افراد سرطانی ببخشد. طبق امارها میزان مرگ و میر در اثر سرطان در جهان در رتبه های اول قرار دارد شاید بیشترین استند گل تسلیت که در خیابان های شهر می بینید مربوط به افراد سرطانی باشد . کمک به خیریه سرطانی می تواند این میزان مرگ و میر را به حد اقل برساند