عوارض شیمی درمانی بر دستگاه گوارش چیست؟

شیمی درمانی می تواند به سلولهای دهان ، گلو ، مری ، معده و روده ها آسیب برساند. این صدمات بسته به محل وقوع دستگاه گوارش می تواند عوارض مختلفی برای دستگاه گوارش داشته باشد، خشکی دهان ، گلودرد ، تغییر طعم ، تهوع و استفراغ ، یبوست یا اسهال ، از دست دادن اشتها ، درد ، نفخ و سوء هاضمه مهمترین عوارض گوارشی شیمی درمانی است.

شاید وجود زخم در دهان ، تغییرات چشایی ، حالت تهوع و از دست دادن اشتها می تواند باعث شود شما کمتر غذا بخورید ، انرژی خود را از دست بدهید ، وزن کم کنید و بدن شما را به طور کلی تضعیف کند. بنابراین ، خوردن غذاهای سالم ، مغذی ، پر کالری و پر پروتئین در طول شیمی درمانی بسیار مهم است.
شیمی درمانی می تواند عوارض ناخواسته را در قسمت های مختلف دستگاه گوارش ایجاد کند.

در اینجا می‌توانید با عوارض مربوط به هر قسمت از دستگاه گوارش آشنا شوید:

• آسیب‌های دهان و حلق
• تهوع و استفراغ
• تغییر اشتها
• اسهال
• یبوست
• آسیب‌های دهان و حلق

برخی از انواع شیمی درمانی به سلول های بزرگ شده که در دهان و گلو قرار دارند آسیب می رسانند. این می تواند بر دندان ها ، لثه ها ، مخاط دهان و غدد بزاقی تأثیر بگذارد. اکثر این آسیب ها ظرف چند روز پس از اتمام شیمی درمانی ناپدید می شوند.

مشکلات شایع دهان و حلق:

ممکن است در حین یا بعد از اجرای شیمی درمانی مشکلات زیر را تجربه کنید:
•    خشکی دهان (کم شدن یا توقفِ تولید بزاق)
•    تغییر در احساس طعم و بو
•    عفونت لثه‌ها، دندان‌ها یا زبان
•    افزایش حساسیت به سرما یا گرما
•    زخم و آفت‌های دهانی
•    مشکل در غذا خوردن، وقتی دهان زخمی است.

کنترل و پیشگیری از عوارض مربوط به دهان

حداقل 2 هفته قبل از شیمی درمانی به دندانپزشک خود مراجعه کنید تا در صورت امکان تمام درمان مورد نیاز دندان های خود را دریافت کنید. از پزشک خود در مورد زمان مناسب برای ملاقات با دندانپزشک خود سوال کنید و دندانپزشک خود را از وضعیت و برنامه درمانی خود مطلع کنید.
وضعیت زبان و دهان خود را روزانه بررسی کنید. به محض بروز زخم و عفونت در دهان، در اسرع وقت به پزشک یا پرستار خود اطلاع دهید.دهان خود را مرطوب کنید. با گردش آب در دهان ،جویدن آدامس بدون قند یا کشیدن آب نبات بدون قند ، دهان خود را مرطوب کنید. دهان ، دندان ها ، لثه ها و زبان را تمیز نگه می دارد.

بعد از هر وعده غذا مسواک بزنید.

از مسواک بسیار نرم استفاده کنید. شستن مسواک با آب ولرم باعث نرم شدن آن می شود.
اگر هنگام مسواک زدن احساس درد می کنید ، می توانید از یک  پنبه یا گوش پاک کن برای تمیز کردن دهان خود استفاده کنید.
طبق دستور دندانپزشک خود از خمیردندان حاوی فلوراید یا ژل فلوراید استفاده کنید.
از دهانشویه بدون الکل استفاده کنید. (1/4 قاشق چایخوری جوش شیرین و 1/8 قاشق چایخوری نمک را 3-4 بار در روز باآب ولرم  دهان خود را بشویید.
اگر پلاکت خون شما پایین است ، در مورد نخ دندان با پزشک خود مشورت کنید. در غیر این صورت می توانید از نخ دندان استفاده کنید. مگر اینکه نخ دندان باعث خونریزی لثه شود.

اگر دندان مصنوعی دارید ، باید از استحکام و ثبات آنها مطمئن شوید. استفاده از پروتزهای دندانی را در طول روز کاهش دهید.
غذاهای نرم و مرطوب مانند غلات پخته ، سیب زمینی پوره شده و خرده نان را انتخاب کنید.
کم کم بجوید ، آرام بجوید و همراه غذا آب بنوشید.
قبل از خوردن، غذاها را با عصاره گوشت ، آب خورش ، سس و سایر مایعات نرم کرده و بعد میل کنید.
از موادی، مثل موارد زیر، که می‌توانند باعث آسیب، خراش یا سوزش دهان شوند، دوری کنید:
  
o    غذاها و خوردنی‌های تند و پر ادویه (مثل کاری و سس تند)
o    میوه‌ها و سبزیجاتی که حالت اسیدی دارند (مثل گوجه فرنگی، پرتغال، لیمو و گریپ‌فورت)
o    خوردنی‌ها و نوشیدنی‌هایی که قند زیادی دارند
o    نوشیدنی‌های الکلی
o    انواع دخانیات و مشتقات تنباکو مثل سیگار، پیپ، سیگار برگ و تنباکوی جویدنی
o    خلال ‌دندان یا هر جسم تیز دیگر.

تهوع و استفراغ

تهوع و استفراغ یکی از شایع ترین عوارض دستگاه گوارش در شیمی درمانی است. تهوع و استفراغ می تواند در طول ، بلافاصله بعد ، یا چند ساعت یا چند روز پس از شیمی درمانی رخ دهد. بیماران معمولاً در روزهایی که شیمی درمانی انجام نشده است احساس بهتری دارند.داروی جدید می تواند از تهوع و استفراغ جلوگیری کند. تهوع و استفراغ را می توان با مصرف این داروها 1 ساعت قبل از شیمی درمانی و در چند روز آینده کنترل کرد. داروهای تهوع باید توسط پزشک تجویز شوند. این به این دلیل است که به نوع داروی شیمی درمانی ، مدت زمان اثر آن و واکنش بدن بستگی دارد. بهترین راه کنترل تهوع و استفراغ جلوگیری از تهوع است.

پیشگیری و مدیریت تهوع و استفراغ

خوردن غذاها و نوشیدنی های غیر تحریک کننده ، تند و غیر تند و  با هضم آسان مانند، نان تست ساده ، ژله و بیسکویت نیز توصیه می شود.معمولاً بهتر است قبل از شیمی درمانی یک وعده غذایی سبک میل کنید. برای برخی افراد ، گرسنه بودن بهتر است (2-3 ساعت قبل از شیمی درمانی چیزی نخورید). بعد از شیمی درمانی ، شما نباید یک ساعت غذا بخورید.

به جای وعده های غذایی پرحجم سه بار در روز ، توصیه می شود پنج تا شش بار وعده های غذایی کوچک بخورید. قبل یا در حین غذا مایعات فراوان نخورید. بلافاصله بعد از صرف غذا دراز نکشید.

از غذاها و نوشیدنی های ولرم (نه گرم و نه سرد) استفاده کنید.

از خوردن غذاها و نوشیدنی های بوی قوی مانند قهوه ، ماهی ، پیاز ، سیر ، غذاهای تند و غذاهای سرخ کرده خودداری کنید.خوردن بستنی یا بستنی در بهشت می تواند به جلوگیری از حالت تهوع کمک کند.توصیه می شود آب نبات هایی که حاوی قند نعناع یا آب نبات ترش نیستند (اگر دهان شما درد نمی کند) بخورید.آرامش قبل از شیمی درمانی باعث کاهش حالت تهوع می شود. یک نفس عمیق بکشید ، خاطرات ، تصاویر و تخیلات شاداب خود را مرور کنید ، کتاب بخوانید ، به موسیقی گوش دهید و از سایر سرگرمی ها برای استراحت لذت ببرید.

در صورت احساس استفراغ ، یک نفس عمیق و آرام بکشید یا در هوای تازه قدم بزنید.با صحبت با دوستان و خانواده ، گوش دادن به موسیقی ، تماشای فیلم سرِ خود را گرم کنید.

تغییر در اشتها

شیمی درمانی می تواند اشتهای شما را تغییر دهد. دلایل مختلفی برای از دست دادن اشتها وجود دارد. از دست دادن اشتها می تواند نتیجه تهوع و استفراغ باشد. ناراحتی دهانی و حلقی (منجر به مشکلات خوردن) می تواند باعث از دست دادن اشتها شود.  ضعف و بی حالی نیز می تواند باعث از دست دادن اشتها شود. گاهی اوقات این تغییر اشتها نتیجه افسردگی است. از سوی دیگر ، برخی از درمان های سرطانی اشتها و افزایش وزن را افزایش می دهند.

از دست دادن اشتها ، سوء تغذیه می تواند منجر به کاهش وزن ، ضعف و سوء تغذیه شود. خوردن غذاهای غنی از پروتئین ، ویتامین ها و کالری به بدن کمک می کند تا بافت های آسیب دیده از شیمی درمانی را بازسازی کند. همچنین سیستم ایمنی بدن را تقویت کرده و از عفونت جلوگیری می کند.

نحوه کنترل بی اشتهایی

به جای سه وعده غذایی پرحجم،5 بار در روز از رژیم غذایی پر کالری و پر پروتئین استفاده کنید.برنامه غذایی تهیه کنید. حتی اگر گرسنه نیستید ، برنامه خود را دنبال کنید و روزانه در زمان های مشخص شده در برنامه خود غذا بخورید.اگر نمی خواهید غذاهای جامد بخورید ، توصیه می کنیم از شیک ، آب میوه ، عصاره و سوپ استفاده کنید.از قاشق و چنگال پلاستیکی برای کاهش طعم آهن برخی از داروها در دهان استفاده کنید. آشپزی با ظروف شیشه ای نیز می تواند طعم فلز را کاهش دهد.با انجام برخی فعالیتها مانند پیاده رویهای کوتاه ، اشتهای بیشتری برای غذا خواهید داشت. قبل و در طول غذا آب کمتری بنوشید تا اشتهای شما کاهش پیدا کند.

با تغییر رژیم غذایی ، غذا خوردن با دیگران ، تماشای تلویزیون ، گوش دادن به رادیو و خوردن و تهیه غذاهای جدید رژیم غذایی خود را متنوع کنید. این به افزایش اشتها کمک می کند.اگر برای مدت طولانی قادر به غذا خوردن نبوده اید و وزن خود را کاهش می دهید ، با مشورت پزشک و یا مشاور تغذیه مصرف مکمل های اشتها ، ویتامین ها و مکمل ها (مانند نوشیدنی های پروتئینی) را شروع کنید.

اسهال

اسهال نرم ، شل یا آبکی است که معمولاً باعث نیاز مداوم به اجابت مزاج می شود. شیمی درمانی می تواند با از بین بردن سلول های سالم در روده بزرگ و کوچک باعث اسهال شود.

راههای کنترل اسهال

به جای 3 وعده غذایی پرحجم 5 تا 6 وعده غذایی کوچک در روز بخورید.نمک از دست رفته بدن را جبران کنید. سدیم و پتاسیم مهمترین این مواد معدنی هستند. شما می توانید نمک از دست رفته را با خوردن غذاهای غنی از سدیم و پتاسیم و میوه هایی مانند موز ، پرتقال ، هلو ، سنگ زردآلو ، سیب زمینی آب پز یا پوره سیب زمینی جبران کنید.روزانه 8 تا 12 لیوان مایعات بنوشید. این مایعات می تواند شامل آب ، عصاره گوشت رقیق شده ، لیموناد زنجبیل یا نوشیدنی های انرژی زا باشد. از نوشیدن مایعات بسیار سرد یا بسیار داغ خودداری کنید. به آرامی نوشابه بنوشید. از نوشیدنی های گازدار خودداری کنید. ORS (محلول سرمی خوراکی که برای درمان کم آبی بدن استفاده می شود) یک انتخاب خوب برای نوشیدن است.

غذاهای کم فیبر بخورید. غذاهای غنی از فیبر می توانند اسهال را بدتر کنند. نمونه هایی از غذاهای کم فیبر شامل موز ، برنج سفید ، نان سفید و ماست ساده است. نان ، بیسکویت یا سایر غذاهای غلات کامل نخورید.اگر اسهال بیشتر طول می کشد (بیش از 24 ساعت) ، یا اگر از اسهال احساس درد و تهوع می کنید ، حتماً به پزشک یا پرستار خود اطلاع دهید. پزشک ممکن است داروها یا گاهی سرم هایی را برای جبران آب و مدفوع از دست رفته تجویز کند.پس از اجابت مزاج ، آن را بشویید و با آب تمیز کنید. در صورت آسیب به مقعد یا راست روده ، خونریزی یا بواسیر ، به پزشک یا پرستار مراجعه کنید.

در مورد رژیم مایع سبک با پزشک خود مشورت کنید. چنین رژیم غذایی به آرامش روده ها کمک می کند. این رژیم غذایی 5 روز یا کمتر طول می کشد.
نوشیدنی‌ها را با دمای معمولی اتاق استفاده نمایید.از خوردن غذاهای پر ادویه یا چرب، پرهیز نمایید.مصرف شیر و محصولات لبنی مانند بستنی، خامه و پنیر را محدود کنید.از نوشیدنی‌های الکلی دوری کنید.غذاهای دارای فیبر بالا و غذاهایی که باعث ایجاد نفخ می‌شود نخورید.

یبوست

یبوست به خشکی بیش از حد مدفوع اشاره دارد که ممکن است مربوط به کاهش حرکات روده ، مشکل در اجابت مزاج و آسیب به روده ها ، راست روده و مقعد باشد. داروها و مسکن های مورد استفاده در شیمی درمانی می توانند باعث یبوست شوند. علاوه بر این ، افرادی که به مدت طولانی می نشینند و دراز می کشند دچار یبوست می شوند. مصرف فیبر کم یا مایعات نیز می تواند باعث یبوست شود.

هنگام یبوست ، اجابت مزاج ممکن است دردناک باشد ، همراه با دفع زیاد گاز و حتی خونریزی. همچنین ممکن است با گرفتگی رحم یا فشار در مقعد همراه باشد.برای تشخیص یبوست ، لازم است تعداد حرکات روده در روز و در هفته ثبت شود. شما باید پزشک یا پرستار خود را در مورد تعداد پرونده ها مطلع کرده و از طبیعی یا غیرطبیعی بودن آن بپرسید.

نحوه کنترل یبوست

روزانه حداقل 8 لیوان آب یا مایعات دیگر بنوشید. نوشیدن مقدار زیادی آب گرم یا ولرم ، مانند چای ، قهوه و میوه هایی مانند آلو ، می تواند به رفع یبوست کمک کند.فعالیتهای روزانه مانند پیاده روی ، دوچرخه سواری و یوگا در کنترل یبوست موثر است. اگر نمی توانید راه بروید ، در مورد ورزش هایی که به شما اجازه می دهد بنشینید و دراز بکشید ، با پزشک خود صحبت کنید.

خوردن غذاهای پر فیبر و نوشیدن مایعات زیاد می تواند مدفوع شما را نرم کند. با این حال ، قبل از خوردن غذاهای فیبر دار با پزشک یا متخصص تغذیه مشورت کنید. غلات کامل و بیسکویت ، غلات کامل ، غلات خشک ، سبزیجات خام ، میوه های تازه و خشک ، آجیل و ذرت بوداده سرشار از فیبر هستند.
در صورت تشدید یبوست ، پزشک ممکن است شما را به انجام تنقیه توصیه کند.

برای کاهش آفت های دهانی در شیمی درمانی چه می توان کرد؟

در طول شیمی درمانی ، تعداد گلبول های سفید خون کاهش می یابد و سیستم ایمنی بدن ضعیف می شود. در نتیجه ، عوارضی مانند آفت و التهاب دهان می تواند در بیماران رخ دهد. اگر این عوارض جانبی با رژیم غذایی کنترل نشوند ، آفت خوراکی می تواند دردی آزاردهنده باشد که در عادات جویدن و خوردن بیمار اختلال ایجاد کرده و مشکلات دیگری مانند کاهش وزن و کاهش اشتها را ایجاد کند.

یکی از راهکارهای کنترل عوارض دهانی در شیمی درمانی، افزایش مصرف پروتئین از طریق رژیم غذایی است. بهترین پروتئین تجویز شده برای بیماران سفیده تخم مرغ است. علاوه بر این ، ماست منبع غنی از پروتئین است و می تواند تاثیر قابل توجهی بر زخم های دهان داشته باشد.

مشکل دیگر این است که اگر در طول سرطان سینه شیمی درمانی دچار استوماتیت شدید ، باید از برخی غذاها مانند مرکبات ، آب انار، رب انار، کیوی و سایر میوه های اسیدی و مواد غذایی شیرین مانند مربا و انواع شیرینی جات اجتناب کنید. علاوه بر این ، بیماران نباید از سبزیجات خام که نیاز به جویدن دارند ، استفاده کنند. علاوه بر این ، باید توجه داشت که ادویه جات مختلف ، ترشیجات و غذاهای محرک می توانند آفت های دهانی را تشدید کنند.

بیمارانی که دچار کبد چرب هستند در طول شیمی درمانی باید چه مواردی رعایت کنند؟

برخی از درمان های هورمونی مانند لتروزول و تاموکسیفن که برای درمان و جلوگیری از عود تومورهای سرطانی استفاده می شود ، به دلیل کاهش ماهیت و متابولیسم استروئیدها می تواند باعث بیماری کبد چرب شود.

استند

امروزه با پیشرفت های صورت گرفته در کشور و حرکت به سمت نوسازی بیشتر ، تغییر بزرگی در رفتار و عادات مردم ایجاد شده است.یکی از تغییرات مهم تغییر آداب و رسوم است. البته ، آداب و رسوم هرگز تغییر نخواهد کرد ، اما تغییرات جزئی رخ خواهد داد. یکی از این تغییرات تغییر عادات احترام متقابل است. کنسول تاج گل تسلیت امروزه بیشتر مورد استفاده قرار می گیرد و اکثر مردم ترجیح می دهند برای اینکه تسلیت خود را بیان کنند، از موسسه های خیریه سفارش استند تسلیت و تاج گل خیریه کنند، حساسیت های اجتماعی دلسوزانه توسط استند تسلیت و تاج گل تسلیت همچنین نشان دهنده شخصیت تحسین برانگیز فرد است زیرا سفارش استند تسلیت و تاج گل تسلیت برای  موسسه خیریه  مزایای زیادی دارد.

کلام آخر

افراد مبتلا به سرطان باید آگاه باشند که در طی مراحل مختلف درمان ، از جمله پرتودرمانی ، جراحی ، شیمی درمانی ، توصیه های غذایی و تغذیه ای می تواند بر روند درمان تأثیر بسزایی بگذارد و عوارض آن را کاهش دهد. بنابراین ، توصیه می شود از جراح خود بخواهید شما را به یک متخصص تغذیه ارجاع دهد تا توصیه های غذایی لازم در طول فرایند درمان را به شما ارائه کند.