سرطان سر و گردن و علائم آن

انواع مختلفی از بیماری سرطان وجود دارد، سرطان سر و گردن هم نوعی از این بیماری ها است که قسمت های مشخصی از این دو ناحیه بدن انسان را تحت تاثیر قرار می دهند. اغلب سرطان سر و گردن به معنای سرطان هایی است که دهان، گلو و بینی را  نیز تحت تاثیر قرار می دهند. سرطان هایی که در این ناحیه شکل می گیرند، به طور معمول رشد و توسعه خود را از سلول هایی که بخش خارجی و مرطوب درون سر و گردن را پوشش می دهند، آغاز کرده که از آن جمله می توان به غدد بزاق در گلو و دهان اشاره کرد.

 اگرچه ظهور سرطان در این بخش ها اغلب از کنترل فرد تحت تاثیر قرار گرفته خارج هستند، اما برخی رفتارها می توانند نقش چشمگیری در ابتلا به سرطان سر و گردن داشته باشند.استفاده طولانی مدت از الکل و تنباکو دو عامل کلیدی در شکل گیری بسیاری از سرطان هایی هستند که در قسمت سر و گردن پدیدار می شوند و به گفته برخی کارشناسان از هر چهار مورد سرطان، سه مورد به واسطه این دو ماده ایجاد می شوند. با این وجود، سر و گردن قسمت های بسیار پیچیده ای از بدن هستند و سرطان می تواند به واسطه دلایل مختلفی شکل بگیرد. در ادامه با برخی از شایع‌ترین دلایل بیشتر آشنا می شویم.

مصرف الکل

هنگامی که درباره ی مشکلات ناشی از مصرف الکل فکر می کنید، قطعا اغلب کبد، اندامی که مسئول پالایش نوشیدنی های الکلی است، در ذهن شما نقش می بندد. اما مصرف الکل بر سر و گردن، به ویژه دهان، گلو و حلق نیز تاثیرگذار است .در حقیقت، افرادی که نوشیدنی الکلی مصرف می کنند، می توانند تا دو برابر یا حتی سه برابر احتمال ابتلا به سرطان را در بخش های سر و گردن افزایش دهند. این نکته را به خاطر بسپارید که در صورت استفاده منظم از تنباکو احتمال ابتلا به سرطان در این بخش ها هرچه بیشتر افزایش می یابد.

استفاده از تنباکو

بسیاری از مصرف کنندگان تنباکو با گذشت زمان با مشکلات تنفسی رو به رو می شوند، اما این تنها ریه ها نیستند که در نتیجه استفاده ی منظم از این ماده آسیب می بینند. استفاده از تنباکو در قالب سیگار یا پیپ آسیب جدی به بخش های مختلف سر و گردن و به طور ویژه گلو و دهان وارد می کند. اما آسیب تنباکو تنها به واسطه ی دود کردن شکل نمی گیرد و جویدن آن نیز می تواند مشکل آفرین باشد و به انواع مختلف از سرطان دهان منجر شود. اطراف بینی، از جمله سینوس ها، یکی دیگر از بخش هایی هستند که ممکن است دچار سرطان شوند. به طور خلاصه، استفاده از تنباکو یکی از عوامل اصلی ابتلا به سرطان های سر و گردن محسوب می شود.

ویروس پاپیلومای انسانی

ویروس پاپیلومای انسانی (HPV)، به ویژه HPV  نوع 16، زمانی که عفونت شکل می گیرد می تواند به انواع مختلف سرطان سر و گردن منجر شود. لوزه ها و پایه زبان بخش هایی هستند که بیشتر تحت تاثیر قرار می گیرند.برای محافظت از خود در برابر ویروس پاپیلومای انسانی دریافت واکسن HPV را مد نظر قرار دهیم، که می تواند در برابر خطراتی که بخش های تناسلی را نیز تحت تاثیر قرار می دهند، از ما محافظت کند.

 تحقیقات نشان داده است که ابتلای افراد به سرطان سر و گردن از ویروس HPV در افراد زیر ۴۰ سال سه برابر شده است. یکی از شایع ترین دلایل بروز سرطان سر و گردن استعمال دخانیات و در معرض شدید نور آفتاب قرار گرفتن می باشد. سرطان سر و گردن می تواند با گرفتگی و احساس پری در گوش و بینی، زخم و توده داخل مخاط دهان، تورم غیر دردناک غدد لنفاوی گردن همراه باشد.

علائم ابتلا به این سرطان در بیمارستان ها و به خصوص در خیریه سرطانی مورد بررسی قرار می گیرد، به گفته برخی کارشناسان خیریه سرطان، از هر چهار مورد سرطان، سه مورد به واسطه ی این دو ماده (مصرف الکل و تنباکو) ایجاد می شوند. با این وجود، سر و گردن قسمت های بسیار پیچیده ای از بدن هستند و سرطان می تواند به واسطه ی دلایل مختلفی شکل بگیرد.

هزینه های درمانی و دارویی این نوع بیماری ها بسیار بالاست و مراکزی از جمله خیریه ها می توانند با کمک های مالی و روحی درد های این بیماران را تا حدودی التیام بخشند، ما می توانیم با این خیریه ها در تماس باشیم و  هر نوع کمکی که در توانمان است (مالی و روحی) در اختیار این نهاد قرار دهیم تا مسئولین مربوطه بتوانند  بیماران سرطان ریه و گردن را به بهترین شکل تحت درمان قرار دهند

همانطور که ذکر شد سرطان سر و گردن در دهان، بینی، سینوس، حنجره و گلو بروز می‌دهد. بیش از ۹۰ درصد این سرطان ها از نوع کارسینومای سلول سنگفرشی هستند و اغلب بدخیم می باشند. منشا این سرطان به طور کلی غدد لنفاوی گردن است. درصد ابتلای این سرطان در افراد بالای ۵۰ سال که سابقه ی سیگار کشیدن، مشروب خواری شدید، در معرض شدید نورآفتاب قرار گرفتن و جویدن توتون را دارند بیشتر است. 

سرطان سر و گردن چه علائمی دارد؟

پدیدار شدن سرطان در ناحیه سر و گردن می تواند به شکل چشمگیری منجر به التهاب  شود. اگر مشکل جدی در حال گسترش باشد، بیمار ممکن است تورم در آرواره یا در قسمت زیر چانه را تجربه کند.

 مهمترین علائم به شرح زیر است:

 توده های گردنی:

معمولاً سرطان ‌هایی که در ناحیه ی گردن رخ می دهد قبل از انتشار به نواحی دیگر به غده های لنفاوی گردن سرایت می کند. اگر درد توده های گردنی بیش از دو هفته ادامه داشت، باید در اصرع وقت به پزشک مراجعه کرد. باید گفت که همه ی توده های گردنی سرطانی نیستند. اما توده هایی که پیوسته بزرگ شوند و بدون درد باشند، می توانند علائم سرطان سر و گردن، سرطان خون، سرطان دهان گلو و سرطان حنجره یا تیروئید باشد. توده ی گردنی در هر سنی ممکن است بروز دهد به همین دلیل در صورت مشاهده باید به پزشک مراجعه شود.

تغییر صدا:

اکثر سرطان های حنجره یا سر و گردن ممکن است با تغییر صدا همراه باشد. اما همه ی تغییر صدا ها نباید ما را نگران کند. اگر تغییر صدای ما بیشتر از دو هفته طول کشید در این صورت باید به پزشک مراجعه کنیم.

غده دهانی:

 بیشتر سرطان های سر وگردن و سرطان دهان با  ایجاد زخم و تورم همراه است و ممکن است این تورم و یا زخم بدون درد و خونریزی باشد. اگر غده دهانی با توده گردنی همراه باشد در این صورت باید نگران شد و به پزشک مراجعه کرد. اگر زخم و یا تورم دهانی بعد از یک هفته از بین نرفت در این صورت باید پزشک ما را معاینه کند و در صورت نیاز نمونه برداری انجام گیرد.

بالا آوردن خون:

این علت نمی‌تواند صددرصد نشانه ی سرطان باشد ، اما معمولا سرطان سر و گردن و بینی و گلو و ریه ممکن است باعث خونریزی شوند. از این رو اگر در خلط یا بزاق ما خون دیده شد و چند روز ادامه داشت در این صورت باید به پزشک مراجعه کنیم.

تغییرات پوستی:

شایع ترین سرطان های سر و گردن سرطان سلول بازال پوست می باشد. اگر این سرطان زود تشخیص داده شود می تواند خیلی راحت مورد درمان قرار گیرد. بیمار ی سرطان ریه معمولا زمانی که در معرض آفتاب قرار می گیرد ممکن است در پیشانی، صورت و گوش اتفاق بیفتد ولی می تواند در هر جایی از بدن نیز رخ دهد. زخم هایی که بر روی صورت و لب و گوش ایجاد شده است و مدت زمان طولانی بهبود نیافته باشد می توان گفت از نشانه های ابتلا به سرطان ریه است ، همچنین تغییر رنگ پوست و تغییر در اندازه و رنگ خال ممکن است نگران کننده باشد. بنابراین در صورت مشاهده چنین تغییراتی در پوست خود باید به پزشک مراجعه کنید.

گوش درد مداوم:

 درد مداوم در گوش و اطراف آن می تواند نشانه ی سرطان گلو باشد. اگر درد گوش با مشکلات بلع، تغییر صدا و یا توده ی گردنی همراه باشد باید به آن توجه کرد و آن را جدی گرفت و به پزشک مراجعه نمود.

گلو درد:

از آنجایی که به دلیل آلرژی و تغییرات فصلی، فرد ممکن است به طور مداوم دچار گلودرد شود و آن را جدی نگیرد، از طرفی می تواند یکی از نشانه های ابتلا به سرطان گلو باشد. در این صورت اگر دچار شک شده اید که این گلو درد به چه دلیل است، باید بدانید که اگر درد شما بعد از چند روز یا چند هفته از بین نرفت در این صورت باید نگران شوید و به پزشک مراجعه کنید. معمولاً گلو دردی که بر اثر سرماخوردگی یا آلرژی باشد بعد از چند روز یا چند هفته از بین می رود.

درد دهان:

درد دهان می تواند در بعضی مواقع نگران کننده نباشد. زیرا گاهی فرد ممکن است بر اثر خوردن غذای داغ و یا مسواک زدن نادرست دچار درد دهان شود، اما اگر این درد دهان بعد از مدتی از بین نرود در این صورت باید جهت چکاپ های مهم پزشکی به پزشک مراجعه شود. این درد دهان ممکن است با نشانه های دیگر مانند خونریزی لثه، درد در آرواره ها و لکه های سفید یا قرمز بر روی لثه همراه باشد.

دشواری در صحبت کردن:

افرادی که به یک عفونت جدی گلو یا سرماخوردگی شدید مبتلا می شوند، می دانند که این بیماری های بی ضرر می توانند صحبت کردن را دشوار سازند. در بیشتر موارد این درد و ناراحتی پس از گذشت چند روز یا یک تا دو هفته کاهش می یابد.اما اگر درد ادامه دار شد، این شرایط می تواند نشانه ای از وجود مشکلی جدی باشد، که گلو، از جمله حلق، را تحت تاثیر قرار دهد. درد پایدار در گلو که صحبت کردن را دشوار می سازد باید به عنوان شرایطی جدی در نظر گرفته شود و برای تشخیص و بررسی دقیق شرایط به پزشک مراجعه کرد.

درد سینوس:

این درد معمولاً با آلرژی و یا حساسیت همراه است. بنابراین ممکن است افرادی که با این درد مواجه می شوند زیاد به آن توجه نکنند. اما اگر درد سینوس و یا گرفتگی بینی ما به مدت بسیار طولانی طول بکشد و بهبودی در آن حاصل نشود، در این صورت می ‌تواند خطر جدی را برای ما به وجود بیاورد.فرد ممکن است آنتی بیوتیک و یا داروهایی را مصرف کند تا درد سینوس و گرفتگی بینی خود را درمان کند اما اگر با مصرف این داروها نیز این مشکل حل نشد در این صورت باید سریعاً به پزشک مراجعه کرد، زیرا می تواند یکی از علائم ابتلا به سرطان سر و گردن باشد.

درد یا بی حسی ناشی از التهاب:

پدیدار شدن سرطان در ناحیه سر و گردن می تواند به شکل  چشمگیری منجر به التهاب شود. اگر مشکلی جدی در حال گسترش باشد، بیمار ممکن است تورم در آرواره یا در قسمت زیر چانه را تجربه کند. احساس تورم در این بخش از سر که اغلب با درد همراه  می شود ، می تواند به واسطه ی سرطان غدد بزاقی شکل گرفته باشد .التهاب ناشی از رشد سرطان سر و گردن می تواند متجر به احساس بی حسی یا فلج در عضلات صورت  شود؛ این شرایط نیز می تواند با درد همراه باشد. اگر درد برای بیش از چند روز ادامه یابد، مراجعه به پزشک برای تشخیص دلیل بهترین گزینه محسوب می شود.

دشواری در بلع

بیماری های اندکی وجود دارند که می توانند عمل بلع را دشوار سازند، که از آن جمله می توان به گلودرد میکروبی اشاره کرد. اما حتی یک سرماخوردگی ساده می تواند عمل بلع را برای فردی مبتلا به گلودرد دشوار سازد.با این وجود، اگر درد پایدار باشد و با نشانه های شایع دیگر سرماخوردگی مانند سرفه و آبریزش بینی همراه  نشود، مراجعه به پزشک برای تشخیص دلیل شکل گیری این شرایط بهترین ایده است. ممکن است عفونت یا آلرژی فصلی موجب تحریک گلو شده باشد، اما امکان ارتباط با سرطان گلو نیز وجود دارد. اگر مورد دوم رخ داده باشد، تشخیص آن در مراحل اولیه بهتر است، زیرا  احتمال بهبودی را  هر چه  بیشتر افزایش  می دهد.

برای پیشگیری از ابتلا به سرطان سر و گردن چه کارهایی می توان انجام داد؟

برای این که افراد درصد ابتلای خود به سرطان سر و گردن را کاهش دهند، باید سیگار و الکل مصرف نکنند و یا مصرف آن را به حداقل برسانند. زیرا سیگار نقش اساسی و بسزایی در ابتلا به این سرطان دارد.باید این نکته را اضافه کرد که اگر تومور های سرطانی در سرطان سر و گردن به موقع تشخیص داده شود می‌تواند درمان آن نیز امکان پذیر تر باشد. زیرا هرچه تومور دیرتر تشخیص داده شود، به مرحله ی بدخیمی نزدیک تر می شود و این می تواند زندگی فرد را تهدید کند. زمانی که سرطان دیر تشخیص داده می ‌شود و به مرحله ی بدخیم می رسد، درمان‌های سختی باید انجام شود.

درمان سرطان سر و گردن

اصولا درمان سرطان ها با عمل جراحی صورت می پذیرد و راه اصلی درمان این بیماری نیز جراحی می باشد. اما گاهی ممکن است عمل جراحی نتیجه مطلوبی را از درمان فرد به پزشکان ندهد. از این رو اگر سرطان را با  دارو یا عمل جراحی نتوانند درمان کنند، رادیولوژی به روی کار می‌آید و می تواند نتیجه ی مطلوب تری را به پزشکان بدهد.معمولاً برای درمان سرطان سر و گردن رادیوتراپی و شیمی درمانی را با هم ترکیب می کنند.

پزشکان با استفاده از اشعه ایکس رادیوتراپی، سلول های سرطانی را که در این ناحیه باعث ایجاد تومور شدن را تشخیص می ‌دهند و این تشخیص می تواند به درمان سریعتر فرد مبتلا کمک کند.امروزه درمان با استفاده از رادیوتراپی می تواند کیفیت زندگی بیمار را تضمین کند و حدود ۵۰ درصد از کسانی که مبتلا به سرطان بودند به همراه جراحی و رادیوتراپی نتیجه ی درمانی مطلوب تری  را دریافت کرده اند.

تشخیص سرطان سر و گردن

پزشک شما این سرطان ها را بر اساس موارد زیر تشخیص می دهد:

- مشکوک به نوع سرطان

- علائم بیماری

- سن و وضعیت پزشکی بیمار

- نتایج آزمایشات پزشکی قبلی

مهمترین راههای تشخیص این نوع سرطان عبارتند از:

- معاینه فیزیکی / آزمایش خون و ادرار. بررسی ناهنجاری های گردن ، لب ها ، لثه ها ، گونه ها ، بینی ، دهان ، گلو و زبان.

- آزمایش HPV آزمایش HPV ، یکی از عوامل خطر سرطان سر و گردن.

- آندوسکوپی این روش بسته به ناحیه مورد نظر نام‌های متفاوتی دارد. از لارنگوسکوپی برای معاینه حنجره ، از فارنگوسکوپی برای معاینه گلو و از نازوفارنگوسکوپی برای بررسی نازوفارنکس استفاده می شود. ترکیب این روش ها را گاهی پانوسکوپی می نامند.

- بیوپسی یکی از رایج ترین روش های بیوپسی ، آسپیراسیون سوزنی است. به بررسی سلول های نمونه بدست آمده زیر میکروسکوپ ، بررسی سیتولوژیکی می گویند.

- آزمایش مولکولی تومور. این شامل آزمایشگاهی نمونه های تومور برای شناسایی ژن ها ، پروتئین ها و سایر عوامل اختصاصی تومور است.

- تصویربرداری با اشعه ایکس (با کمک کنتراست خوراکی باریم). از باریم می توان برای بررسی ناهنجاری های هنگام بلع استفاده کرد.

- رادیوگرافی پانورامیک این یک روش تصویربرداری با اشعه ایکس است که برای تشخیص سرطان یا ارزیابی دندان ها قبل از اشعه یا شیمی درمانی استفاده می شود و اغلب به آن Panorex گفته می شود.

- سونوگرافی این شامل استفاده از سونوگرافی برای ایجاد تصاویر از اندام های داخلی است.

- توموگرافی کامپیوتری (سی تی اسکن). سی تی اسکن همچنین می تواند برای اندازه گیری اندازه تومور استفاده شود. گاهی اوقات از مواد کنتراست برای ارائه جزئیات بهتر استفاده می شود. این ماده را می توان به رگ بیمار تزریق کرد یا به صورت مایع متورم به بیمار داد.

تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI). از این روش می توان برای تولید تصاویری از بافت های نرم مانند لوزه ها استفاده کرد. MRI همچنین برای اندازه گیری اندازه تومور استفاده می شود.

- اسکن استخوان. برای مطالعه گسترش سرطان به استخوان ها استفاده می شود.

- توموگرافی انتشار پوزیترون. معمولاً با همراهی CT اسکن انجام می‌شود.
اختلال بلع در بیماران مبتلا به سرطان سر و گردن چقدر شایع است؟

دیسفاژی یا اختلال بلع در بیماران مبتلا به سرطان سر و گردن نسبتاً شایع است. مطالعه ای روی بیماران سرطان سر و گردن نشان داد که 45٪ دیسفاژی ، 10.2٪ تنگی مری و 8.7٪ پنومونی آسپیراسیون (عفونت ریه ناشی از مصرف غذا) داشتند.

در مطالعه دیگری ، از هر 2 بیمار 1 نفر کاهش کیفیت زندگی خود را به دلیل مشکل بلع گزارش کردند.بیماران ممکن است درجات متفاوتی از اختلالات بلع را به دلیل عوارض ، درمان و عوارض جانبی مرتبط با سرطان تجربه کنند.

به عنوان مثال ، تومورها می توانند از عبور غذا یا مایع از دهان و گلو به مری جلوگیری کنند.جراحی برای برداشتن تومورها همچنین می تواند بافت های مهم برای بلع را از بین ببرد یا آسیب برساند.

پرتودرمانی یا ترکیبی از پرتودرمانی و شیمی درمانی می تواند در طول درمان باعث التهاب و زخم های دهانی (مخاط) شود که می تواند باعث بلع دردناک (اودینوفاژی) شود.جراحی یا پرتودرمانی می تواند باعث تورم (ادم یا لنف ادم) یا زخم (فیبروز) در طرف دهان و گلو شده و عملکرد بلع را کاهش دهد.