عوامل موثر در بروز سرطان چشم و فرسودگی شبکیه

سرطان یکی از بیماری های خاص در دنیا به حساب می آید که اگر به موقع پیگیری نشود و افراد دارای سرطان تحت درمان پزشک قرار نگیرند، جان آن ها به خطر می افتد. سرطان به معنای رشد بی رویه سلول های بدن می باشد که می تواند به بافت های دیگر آسیب برساند. یکی از انواع سرطان که می تواند باعث بروز مشکلاتی در بدن افراد شود، سرطان چشم می باشد.

معمولاً مردم کمتر به سرطان چشم توجه دارند و خود را تحت معاینات دوره ای برای بررسی احتمال ابتلا به این بیماری قرار نمی دهند، این در حالی است که علم پزشکی امروز، برق زدن داخل چشم، مگس پران و تاری دید را از علائم این بیماری اعلام کرده است. در این مقاله قصد داریم تا به بررسی سرطان چشم و عوامل مؤثر بر آن و هم چنین فرسودگی شبکیه بپردازیم. شما می توانید برای کسب اطلاعات بیشتر تا انتهای این مطلب با ما همراه باشید.

چشم و قسمت های مختلف آن:

باید بیان شود که چشم ارگانی از بدن ما می باشد که نور را جمع می ‌کند و این نور را به مغز ارسال می نماید. سپس مغز این نور را از چشم به تصاویر تبدیل می ‌کند و شما به این طریق می توانید تصاویر را ببینید.

چشم از قسمت های مختلفی ساخته شده است که در زیر به آن ها اشاره می کنیم:

پلک: این قسمت، چشم را مرطوب نگه می‌دارند و چشم های شما را از نور محافظت می کند.
ملتحمه: این بخش، غشایی است که جلوی چشم را می‌ پوشاند و به پلک اجازه می ‌دهد بدون این‌که باعث تحریک شود به راحتی بر روی چشم حرکت کند.
قرنیه: این قسمت، مانند یک پنجره می ماند که به تمرکز نور، پوشاندن و مراقبت از عنبیه کمک شایانی می کند.
عنبیه: قسمت رنگی جلوی چشم است. اندازه باز شدن را در وسط عنبیه (مردمک) تنظیم می نماید.
شبکیه چشم: این قسمت داخل چشم است. این قسمت به ما کمک می کند که بتوانیم ببینیم.
مشیمیه: لایه‌ای از رگ‌های خونی در زیر شبکیه است. کوروئید شبکیه را تغذیه می‌کند. همچنین دارای سلول‌هایی است که به آن ملانوسیت اطلاق می گردد. این سلول ‌ها گاهی به سرطانی به نام ملانوم نیز تبدیل می ‌شوند.
جسم مژگانی: این قسمت باعث ایجاد یک مایع آبکی خواهد شد که بین قرنیه و عنبیه قرار دارد. هم چنین این قسمت دارای عضلاتی برای کنترل شکل لنز چشم نیز می باشد. فاصله اشیاء مورد نظر خود را تنظیم می‌ کند تا بتوانید فوکوس کنید.
یووه‌آ: این بخش، یک لایه بافتی در زیر سفیدی چشم (اسکلرا) است. یووا از مشمیه، عنبیه و جسم مژگانی تشکیل شده است.

سرطان چشم چیست؟

چشم انسان و هر جاندار دیگری از دنیای بسیار عجیب و پیچیده ایی تشکیل شده است. می توان اذعان داشت که چشم ها از بخش هایی ساخته شده اند که این بخش ها نور را فیلتر می ‌کنند و اجازه می ‌دهند تا چشم شما متمرکز شود.

چشم شما مستقیما به مغز و سیستم عصبی تان متصل است. به صورت کلی چشم ‌ها اندام ‌هایی هستند که نور را جمع می ‌کنند و آن را به مغز می ‌فرستند. سپس مغز این نور را به تصاویری تبدیل می ‌کند که به شما امکان دیدن می‌ دهد. چشم از قسمت‌های مختلفی ساخته شده است. سرطان می‌تواند از هر بخشی از چشم شروع شود.

لازم به ذکر می باشد که سرطان چشم سرطانی است که بر روی چشم یا بافت‌ های اطراف آن اثر منفی می ‌گذارد. می توان اذعان داشت که تعداد زیادی از انواع سرطان ‌های مختلف می توانند تأثیرات منفی بر روی چشم ها داشته باشند یا سرطان های مختلف به بافت های دیگر بدن راه پیدا کنند و خود را به چشم برسانند و آثار مخرب را بر روی چشم های فرد نمایان سازند.

همان گونه که می دانید، سرطان از سلول‌ های جهش یافته تشکیل شده است که از کنترل خارج می ‌شوند. سلول ‌های تغییر یافته ( غیر طبیعی ) اغلب به شکل یک توده به نام تومور رشد خواهند کرد. هم چنین همان طور که اشاره شد، سلول ‌های سرطانی می ‌توانند در مناطق و بافت های مجاور رشد کنند و به سایر قسمت‌ های بدن نیز سرایت کنند. به این نوع سرطان، متاستاز گفته می‌ شود.

از جمله نکات بسیار مهمی که می توان درباره سرطان چشم بیان کرد، موارد زیر است:

سرطان چشم نوعی سرطان بسیار نادر است که از جایی یا در چشم یا پوست سلول‌ های اطراف چشم شروع می‌ شود.
این سرطان اغلب در داخل خود چشم ایجاد می ‌شود. به این بیماری سرطان داخلی چشم گفته می ‌شود.
از آن‌جا که این نوع سرطان، بسیار نادر است، برای آغاز درمان به یک متخصص سرطان چشم مراجعه نمایید.
هر ساله تعداد اندکی به سرطان چشم مبتلا می‌ شوند و این سرطان مانند دیگر سرطان ها افراد بسیاری را درگیر نمی کند.
بیشتر موارد جدید ابتلا به سرطان داخل چشم در نوع ملانوم بوده است. تعداد مبتلایان به ملانوم اووئال تا چند دهه گذشته ثابت مانده است. با این حال، تومورهای ملتحمه در این مدت افزایش یافته است.
باید بدانید که افراد سفید پوست نسبت به افراد سیاه پوست با احتمال بیشتری به ملانومای چشم مبتلا می‌ شوند.
نکته بسیار مهم این است که میزان بقای 5 ساله به شما می‌ گوید چند درصد از مردم حداقل 5 سال پس از ابتلا به سرطان زندگی می ‌کنند. میزان بقای 5 ساله برای مبتلایان به سرطان چشم 80٪ است.
اگر سرطان در مراحل اولیه تشخیص داده شود، میزان بقای 5 ساله 85٪ است. در حدود 73 درصد افراد در این مرحله تشخیص داده می‌شوند.
لازم به ذکر می باشد که میزان بقا به اندازه و محل تومور و نوع سرطان تشخیص داده شده بستگی دارد.

انواع سرطان چشم:

سرطان چشم انواع و اقسام مختلفی دارد که در زیر به آن ها اشاره کرده ایم:

ملانوم داخل چشم (ملانوم اووئال) “uveal melanoma”.

شایان به ذکر است؛ که این نوع از بیماری، شایع ‌ترین نوع سرطان اولیه چشم می باشد. این نوع از سرطان، غالباً در قسمت مشیمیه و جسم مژگانی ( در بخش اول مقاله درباره این دو قسمت توضیح داده شد ) ایجاد می‌شود.

لنفوم داخل چشم “Intraocular lymphoma”.

این نوع بیماری نوعی لنفوم بسیار نادر است که در ناحیه چشم ایجاد می ‌شود.

تومورهای ملتحمه “Conjunctival tumors”.

باید بیان شود که این نوع تومورها، همان تومورهایی هستند که روی سطح چشم رشد می ‌کنند. این تومورها شامل سرطان سنگفرشی، ملانوم و لنفوم می باشند.

رتینوبلاستوما “Retinoblastoma”.

این نوع از سرطان چشم شایع‌ترین نوع سرطان در کودکان می باشد. این بیماری در بزرگسالان بسیار نادر است.

چه عواملی باعث ایجاد سرطان چشم می شوند؟

سرطان چشم سرطان نادری است اما اگر در بدن افراد ایجاد شود، می تواند مشکلات گسترده ایی را به وجود آورد و حتی باعث کوری یا مرگ نیز بشود. می توان اشاره کرد که موارد مختلفی به عنوان عوامل خطر ساز برای ابتلا به این سرطان مرگبار برشمرده می ‌شوند که می توان از آن ها به صورت زیر اشاره داشت:

ژنتیک افراد

لازم به ذکر می باشد ؛که براساس تحقیقات انجام شده توسط دانشمندان، افرادی که دارای رنگ چشم آبی یا سبز هستند بیش از سایر افراد در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند. همچنین افراد سفید پوست بیش از سایر نژاد‌ها دچار سرطان چشم خواهند شد.

بالا رفتن سن

براساس تحقیقات انجام شده توسط پزشکان و دانشمندان، همزمان با بالا رفتن سن خطر ابتلا به سرطان ملانوم چشم افزایش می ‌یابد، برخی از افراد نیز این بیماری را به صورت اختلالات پوستی به ارث می ‌برند و از بدو تولد مبتلا به این سرطان هستند.

قرار گرفتن در نور مستقیم آفتاب:

همان گونه که می دانید، نور خورشید حاوی اشعه های بسیار مضری می باشد ( اشعه فرا بنفش ) که می تواند سرطان پوست را ایجاد کند. به صورت کلی قرار گرفتن بیش از اندازه در معرض نور خورشید می تواند ریسک ابتلا به سرطان چشم را افزایش دهد.

تغذیه نامناسب

هنوز علل ایجاد هیچ سرطانی، به صورت صد در صد مشخص نیست. اما تغذیه مناسب تأثیر بسزایی در ایجاد سرطان های مختلف از جمله سرطان چشم دارد. افرادی که از غذاهای ناسالم و کنسرو شده بیش از اندازه استفاده می کنند، در معرض سرطان های مختلف از جمله سرطان چشم قرار می گیرند.

علائم سرطان چشم:

سرطان چشم مانند دیگر سرطان ها دارای علائم خاصی است اما باید اشاره شود که سرطان چشم همیشه دارای علائم آشکار نبوده و در برخی مواقع تنها آزمایشات دقیق پزشکی می‌تواند ابتلای فرد به بیماری را شناسایی کند. بنابراین خودتان هرگز نمی توانید تشخیصی دهید که به سرطان چشم مبتلا هستید یا خیر. تشخیص این بیماری بر عهده پزشکان و متخصصان در این زمینه می باشد.

از جمله علائم سرطان چشم، می توان به موارد زیر اشاره کرد:

دیدن هاله یا سایه، واکنش پذیری شدید به نور یا دیدن خط و نقطه در افق بینایی (به اصطلاح مگس پران)، ضعف بینایی، از دست دادن دید محیطی، چشمک زدن چشم، ایجاد توده در اطراف کره چشم، می تواند از علائم بروز سرطان چشم باشد.
لازم به ذگر است که به وجود آمدن هر نوع ضایع ه‌ای که تاکنون وجود نداشته مانند زگیل در پلک، چشم یا صورت که در حال رشد باشد یا شروع به خونریزی یا ترشح کردن ، می‌تواند از علائم سرطان چشم باشد.
از دست رفتن بینایی بدون درد به عنوان شاخص ‌ترین علامت ابتلا به سرطان چشم به شمار می ‌رود.
وجود لکه ‌های تیره و رو به رشد در عنبیه نیز به عنوان علائمی خاص از سرطان چشم شناخته می شود. عموما افرادی که دارای رنگ چشم روشن هستند بیشتر از افراد دارای چشم‌های تیره یا قهوه ای در معرض سرطان چشم هستند.
اختلال یا زوال بخش‌هایی از میدان دید محیطی و با مشاهده‌ی جرقه‌های نور یا لکه‌ها و خطوط شناور در مبتلایان به سرطان چشم شایع است.

چند نکته بسیبار مهم:

شایع ترین تومورهای چشمی در داخل کره‌ی چشم ظاهر می ‌شوند که شامل ملانوم و لنفوم است این تومورهای چشمی از ملانوپیست‌ ها که مسئول تولید رنگدانه ‌ها هستند سر چشمه می‌گیرند و سلول‌های رنگدانه دار در مشیمیه، عنبیه و یا جسم مژگانی چشم را درگیر خواهند کرد.
سرطان ‌های که در نواحی چشم، تومور اربیت، مجاری اشکی، پلک‌ها و نواحی صورت به وجود می‌آیند گروه متفاوتی از انواع سرطان‌ها را شامل می ‌شوند که برخی از آن‌ها خیلی راحت قابل درمان بوده و برخی مشکل و پیچیده می باشند.
ممکن است سرطان چشم نواحی پلک که متشکل از پوست، عضله و اعصاب است را فرا بگیرد که به مراتب نادرتر است.
معمولا سرطان ‌های ثانویه‌ی چشمی از سرطان اولیه شایع تر می باشند.

تشخیص سرطان چشم:

همان گونه که اشاره کردیم، تشخیص سرطان چشم بر عهده پزشکان و متخصصان در این زمینه می باشد و هرگز افراد عادی نمی توانند با دیدن علائمی خاص به این نتیجه برسند که سرطان چشم دارند. با دیدن هر گونه علائم ذکر شده در قسمت قبل شما باید به پزشک مراجعه کرده تا ایشان شما را آزمایش کند.

لازم به ذکر می باشد ؛که در اثر سرطان ملانوما چشم شروع به رشد کرده و از حد عادی خود بزرگتر می‌ شود، این بیماری می ‌تواند باعث آسیب چشمی دائمی، جدا شدن شبکیه و حتی از دست دادن بینایی و با سرایت به سایر بخش ‌های بدن، چون کبد، ریه و استخوان باعث مرگ مبتلایان گردد. کارشناسان توصیه می‌کنند به ویژه اگر سابقه ابتلا به این نوع خاص از سرطان در خانواده وجود دارد ( سوابق ارثی ) و فرد علائم غیرعادی در چشم خود مشاهده می ‌کند سریعاً به متخصص مراجعه نماید تا ایشان با انجام آزمایش های مختلف بتواند این سرطان را تشخیص دهد.

از جمله موارد بسیار مهمی که باید در هنگام تشخیص بیماری سرطان چشم بدانید:

متخصص و جراح چشم با معاینه، انجام آزمایش، بررسی سوابق خانوادگی، دریافت اطلاعات در خصوص شیوه زندگی فرد، مواد غذایی و داروهایی که مصرف می ‌کند می‌تواند ابتلا یا عدم ابتلای فرد به بیماری را شناسایی نماید.
در صورت مثبت بودن ابتلا به سرطان از پزشک متخصص درباره شیوه درمانی، میزان وسعت یافتن بیماری، مراقبت ‌های حین درمان، آسیب رسیدن یا نرسیدن به بینایی و مواردی از این دست سوالات خود را عنوان کرده و اطلاعات کافی را به دست آورید.
پزشکان با آزمایش ‌های مختلفی از جمله تاباندن نور لیزر بر چشم، بررسی عروق خونی، سونوگرافی چشم، تماشای چش با دوربین فیلتردار، نمونه گیری از بافت چشم با یک سوزن بسیار نازک و در نهایت CT SCAN مغزی بیماری را شناسایی می‌ کنند.
کارشناسان و متخصصان توصیه می ‌کنند که به دلیل حساسیت بالای چشم بر کیفیت زندگی افراد، حتماً به طور منظم چک آپ‌ های پزشکی را انجام دهید و در صورت مشاهده هر گونه علائم غیر عادی به پزشک معالج مراجعه فرمایید، به دلیل آن که مراجعه با تاخیر به پزشک می ‌تواند باعث آسیب دیدن شدید و حتی مرگ شود.

جلوگیری از سرطان چشم:

کارهای بسیار مختلف و ساده ایی وجود دارد که شما می توانید آن ها را انجام دهید و از این بیماری خطرناک جلوگیری کنید. باید بیان شود که «خود مراقبتی از چشم‌ها» به عنوان شعار امسال روز بینایی در ایران انتخاب شده است. هرچند نظامات بهداشتی مأموریت و تکلیف دارند که در این خصوص خدمات متفاوتی را ارائه نمایند، اما پیشگیری و کاهش بار بیماری مبتنی بر انتخاب ‌های درست افراد جامعه در زمینه سلامت نیز از اهمیت بسیاری برخوردار است.

متخصصان و کارشناسان در این زمینه توصیه می کنند که انتخاب سبک زندگی مناسب و سالم و همچنین معاینات دوره ‌ای چشم از جمله امور بسیار مهمی است که باید برای سلامت چشمان خود انجام دهید. همچنین باید بیان شود که افراد یک جامعه نباید برای سلامت چشم منفعل باشند؛ به دلیل آن که نظامات بهداشتی نمی ‌توانند تمام نقش ‌ها را عهده ‌دار شوند.

استفاده کردن از عینک آفتابی و کلاه لبه‌ دار از ایجاد آب مروارید، ناخنک، سرطان‌های پلک، سطح چشم و داخل چشم به شدت می کاهد. تغذیه سالم به ویژه در میانسالی از بروز پیری شدید شبکیه که منجر به نابینایی می ‌شود نیز تا ۴۰ درصد جلوگیری می‌ کند. لازم به ذکر است؛ که دستورات تغذیه‌ای برای کاهش بیماری‌ های قلبی و سکته مغزی برای سلامت شبکیه چشم هم مفید است. این امر از بروز آب مروارید می‌ کاهد و وضعیت خشکی چشم را بهبود می ‌بخشد و نیاز به قطره‌ های چشمی را کم می‌ کند.

پیری و فرسودگی شبکیه:

یکی از بیماری های شایع در میان افراد، پیری یا فرسودگی شبکیه است. لازم به ذکر می باشد ؛که پیری شبکیه بیشتر در افراد بالای شصت سال بروز پیدا می کند و بیمار احساس می کند که کیفیت دید خوبی نداشته و افت دید دارد.

به صورت کلی پیری شبکیه چشم به 2 دسته تقسیم می شود که در زیر به آن اشاره می کنیم:

نوع خشک

پیری یا فرسودگی شبکیه در نوع خشک، چیزی که بیمار احساس می کند و به آن علت به پزشک متخصص مراجعه می کند افت دید است، معمولاً افت دید تدریجی است و به مرور کاهش دید در بیماران بیشتر و بیشتر خواهد شد. در عللی که متخصصان برای این نوع پیری شبکیه چشم مطرح می کنند، مسائل زیر می باشد:

سن
ژنتیک
تغذیه

باید بیان شود که رژیم غذایی سالم و کم چرب می تواند در پیشگیری از این بیماری مؤثر باشد، پیری شبکیه چشم، از نوع خشک معمولاً در افرادی اتفاق می افتد که ناراحتی قلبی هم دارند. استفاده از میوه های رنگی و آنتی اکسیدان دار نیز در پیشگیری از این نوع پیری شبکیه چشم بسیار تأثیر گذار است. بنابراین برگزیدن یک سبک زندگی مناسب اصلی ترین مسئله برای به تاخیر انداختن و پیشگیری از این بیماری می باشد.

نوع مرطوب

می توان اذعان داشت که در نوع مرطوب این بیماری، بیمار یک دفعه دچار کاهش دید می شود و همه چیز را کج و معوج می بیند و به معنای دیگر افت ناگهانی دید پیدا می کند.

در این حالت شبکیه چشم علاوه بر فرسودگی دچار اختلالات دیگری از جمله موارد زیر نیز خواهد شد:

تشکیل عروق نا به جا
خونریزی و جمع شدن مایع در زیر شبکیه

نکته بسیار مهمی که باید بدانید این است که این نوع پیری شبکیه چشم اگر درمان نشود، صد درصد منجر به کوری خواهد شد.

تشخیص این بیماری فقط بر عهده پزشکان و متخصصان در این زمینه می باشد که با تجویز عکس، آزمایش و انجام اقدامات تشخیصی بیماری را شناسایی می کند. شایان به ذکر است؛ که برای نوع خشک این بیماری معمولاً درمان قطعی وجود ندارد و تنها می توان تا حدودی از پیشرفت بیماری جلوگیری کرد، که توسط داروهایی انجام می شود که برای چشم جنبه مکمل دارند.