ماموگرافی چیست؟

ماموگرافی روشی برای بررسی پستان با دوزو و میزان پایین اشعه ایکس می باشد و یکی از موثرترین راه های تشخیص سرطان پستان است، انجمن سرطان ایالات متحده آمریکا انجام سالیانه آن را پس از 40 سالگی توصیه می کند.مناسب ترین زمان برای شروع ماموگرافی در سن 35 سالگی است و بعد از 40 سالگی بهتر است سالی یکبار انجام گیرد و 50 سال به بعد نیز هر 2 سال یکبار.برای خانم ها از 25 سالگی بهتر است روش های دیگر به غیر از ماموگرافی صورت گیرد و در صورت مشاهده مورد مشکوک ماموگرافی انجام شود که معمولا این دسته افراد در نزدیکان خود سابقه سرطان پستان را نیز داشته اند.طبق توصیه پزشکان افرادی که سابقه این بیماری در اطرافیان نزدیک خود داشته اند از 25 سالگی معاینات مداوم و حتی خود آزمایی را نیز، روز بعد از اتمام سیکل ماهانه انجام دهند.

ماموگرافی چیست؟

ماموگرافی یا ماموگرام یا پستان نگاری یکی از ابزارهای مهم غربالگری برای تشخیص سرطان سینه است. اگر می خواهید با ماموگرام بیشتر آشنا شوید؛ ادامه مطلب را دنبال نمایید در این مطلب در خصوص کاربرد ماموگرافی، روش انجام آن، علت انجام ماموگرافی و نتایج ماموگرافی صحبت خواهیم کرد.در این روش با استفاده از اشعه ایکس از پستان ها عکس برداری صورت می گیرد و وضعیت سلامت پستان ها بررسی می گردد.شاید بدانید که دومین سرطان شایع بین زنان، سرطان پستان می باشد.

از طرفی برخی از زنان به دلایل مختلف چون سوابق خانوادگی، قرار گرفتن در معرض کارسینوژن ها نسبت به سایر افراد بیشتر در معرض خطر ابتلا به سرطان سینه می باشند به همین سبب نیاز است تا سلامت سینه های خود را حداقل هر دو سال یکبار چک نمایند؛ به همین علت از روش‌های عکس برداری از سینه ها برای تشخیص توده های سرطانی استفاده می شود.

کاربرد ماموگرافی چیست؟

ماموگرافی صرفاً برای تشخیص بیماری‌های سرطان پستان استفاده نمی شود؛ بلکه می توان از این روش برای بررسی توده های سینه، ناهنجاری نوک پستان، کیست، آدنوم، فیبروکیستیک، آبسه، پوسته ریزی و علت درد سینه استفاده نمود.اگر جزو زنانی می باشید که بالای ۴۰ سال سن دارند؛ به شما پیشنهاد می شود که حداقل هر دو سال یکبار برای بررسی وضعیت سینه های خود ماموگرام انجام دهید.اگر قبلاً مبتلا به سرطان سینه بوده اید و اکنون درمان شده اید؛ باید برای بررسی بازگشت سرطان طبق توصیه پزشک هر چند سال یکبار ماموگرام را انجام دهید.

برخی افراد در اثر سرطان سینه یکی از سینه های خود را از دست می دهند؛ این افراد باید بیش از همه مراقب سلامتی خود باشند و برای بررسی وضعیت سلامت سینه ی دیگر طبق توصیه پزشک باید ماموگرام انجام دهند.ممکن است سرطان سینه در برخی از افراد بدون علامت باشد؛ یا ممکن است افراد به توده های خوش خیم یا بدخیم سرطانی مبتلا شده باشند که در اثر لمس با دست نیز قابل تشخیص نباشد؛ در صورتی که با انجام یک پستان نگاری می توان وجود این توده ها را تشخیص داد. همان طور که می‌دانید تشخیص به موقع سرطان سینه می‌تواند در روند درمان بسیار موثر باشد؛ هرچه سرطان سینه زودتر تشخیص داده شود فرد راحت تر درمان می شود.

روش انجام ماموگرام

برای اینکه با روش انجام ماموگرام آشنایی پیدا کنید؛ بهتر است کمی در خصوص انواع دستگاه های ماموگرافی اطلاعاتی به دست آورید.به صورت کلی دستگاه های ماموگرام در سه نوع دیجیتال، CAD و DBT تولید و عرضه می شوند. در ماموگرام دیجیتال توسط مبدل اشعه ایکس تصاویری بر روی فیلم های رادیوگرافی ایجاد می شود. پزشک متخصص با بررسی این تصاویر شما را از وضعیت سینه هایتان آگاه می کند.می توان این تصاویر را در کامپیوتر نیز ذخیره نمود؛ تصاویر ایجاد شده به تصاویر سیستم های دوربین دیجیتال شباهت دارد.

با استفاده از ماموگرام  CAD می توان مناطق غیر طبیعی، توده های تشکیل شده در سینه، رسوب یون کلسیم یا کلسیفیکاسیون را مشخص کرد. در CAD این مناطق غیر نرمال پررنگ می شود.توموسنتزیس پستان یا CBT نوع دیگری از  ماموگرافی می باشد که به آن ماموگرافی سه بعدی می گویند و تصاویر ارائه شده با این روش سه بعدی است. در این روش از زوایای مختلف سینه عکسبرداری می شود.تصاویر گرفته شده توسط این روش شبیه به تصاویر توموگرافی کامپیوتری است.برای اینکه تصاویر در این روش واضح تر باشند نسبت به روش ماموگرام استاندارد از دوز تابشی اشعه ایکس به مقدار بیشتری استفاده می نمایند؛ البته توجه داشته باشید که دوز در تمامی ماموگرام ها مورد تایید FDA و سازمان بهداشت جهانی می باشد.

چه اتفاقی در طول ماموگرافی رخ می دهد؟

پس از اینکه از کمر به بالا لباس ها و گردنبند خود را درآوردید، تکنسین به شما یک لباس مخصوص می دهد که از جلو گره می خورد. بسته به امکانات آزمایشی، ممکن است در طول ماموگرافی ایستاده یا نشسته باشید.هر سینه بر روی صفحه اشعه ایکس صاف قرار می گیرد. سپس کمپرسور بر سینه فشار وارد می کند تا بافت را صاف کند. این یک تصویر واضح تری از پستان را فراهم می کند. ممکن است لازم باشد نفس خود را برای هر عکس حبس کنید. ممکن است مقدار کمی فشار یا ناراحتی احساس کنید اما معمولا کوتاه است.

در طول فرایند، پزشک شما تصاویر را همانطور که ساخته شده است، بررسی خواهد کرد. اگر چیزی مشخص نباشد یا نیاز بیشتری به توجه داشته باشد ممکن است عکس های اضافی که زوایای مختلف را نشان می دهند، تجویز کند. اگر این عمل به طور مداوم اتفاق بیوفتد نباید باعث ناراحتی و یا وحشت شما شود.گاهی اوقات ماموگرافی دیجیتال در صورت وجود موارد خاص مورد استفاده قرار می گیرد. اینها مخصوصا برای زنان کمتر از 50 ساله که معمولا سینه های متراکم تر نسبت به زنان مسن تر دارند، مفید است.

یک ماموگرام دیجیتال اشعه ایکس را به یک تصویر الکترونیکی از سینه تبدیل می کند که بر روی کامپیوتر ذخیره می شود. تصاویر بلافاصله قابل مشاهده هستند، بنابراین رادیولوژیست شما مجبور نیست که منتظر تصاویر باشد. این رایانه هم چنین می تواند به پزشک شما کمک کند تا تصاویری را که ممکن است در یک ماموگرام ساده دیده نشود مشاهده کند.

ساختار دستگاه ماموگرافی

دستگاه ماموگرام همانند یک جعبه مستطیلی می باشد که در آن تیوب اشعه ایکس، قسمت نگهدارنده پستان و یک پدال پلاستیکی شفاف برای فشرده کردن بافت سینه وجود دارد.شاید برای شما سوال باشد که هدف از فشرده سازی بافت پستان در پستان نگاری چیست؟

• فشرده کردن بافت پستان در پستان نگاری باعث نازک تر شدن بافت شده و در نتیجه بررسی آن آسان تر می شود.
• افزایش تراکم اشعه ایکس در پی نازک تر شدن بافت صورت گرفته و باعث می شود تا بررسی دقیق تر شود.
• افزایش تراکم اشعه ایکس همچنین باعث می‌شود تا امکان استفاده از دوز پایین تر اشعه وجود داشته باشد.

در فشرده سازی بافت پستان توسط پدال پلاستیکی شفاف، سینه ها فیکس شده و بدون حرکت باقی می مانند؛ به همین سبب امکان تولید تصاویر واضح و بدون تار شدگی وجود دارد.از آنجا که با فشردگی بافت پستان حجم آن نازک تر می شود، بافت گسترش بیشتری یافته و امکان تشخیص توده های کوچک مخفی شده در بین لایه های پستان که با دست قابل تشخیص نمی باشند وجود دارد.

فواید روش ماموگرام سه بعدی چیست؟

• با استفاده از ماموگرام سه بعدی می توان تومور های چندگانه را تشخیص داد.
• تشخیص دقیق سلامت پستان ها توسط ماموگرام سه بعدی باعث می شود تا انجام تست های جانبی کاهش پیدا کند.
• تصاویر ایجاد شده در ماموگرام ۳ بعدی واضح تر می باشند.
• در ماموگرام سه بعدی با دقت بیشتری ناهنجاری پستان، موقعیت ناهنجاری، شکل ناهنجاری و اندازه ناهنجاری مشخص می شود.

ماموگرافی دیجیتال چیست؟

در ماموگرافی دیجیتال، تصویر به صورت یک فایل دیجیتال کامپیوتری ذخیره می شود و نه روی فیلم رادیوگرافی. این تکنولوژی سودمندی های عملی مهمی نسبت به ماموگرافی معمولی دارد. از آنجایی که تصویر اشعه ایکس به صورت دیجیتال ذخیره می شود، متخصص رادیولوژی می تواند روی تصویر زوم کند تا آن را بزرگ کند یا می تواند سایه روشن تصویر را به نحوی تنظیم کند که ناهنجاری هایی که به صورت معمول دیده نمی شدند، آشکار شوند.تصاویر ماموگرافی دیجیتال را می توان روی دیسک ثبت کرد. این امر ذخیره کردن آنها را آسان و دسترسی بعدی به آنها را تسهیل می کند. تصویر دیجیتال را می توان در هر پایانه کامپیوتری در هر کجای مرکز درمانی دید و برای مشاوره گرفتن به مراکز درمانی دیگر هم فرستاد. تصاویر دیجیتال پستان در کمتر از ۱۰ ثانیه آماده می شوند، در حالی که ماموگرافی معمول با استفاده از فیلم اشعه ایکس ۵ تا ۱۰ دقیقه زمان می برد.

قبل از انجام ماموگرام باید چه نکاتی را رعایت کرد؟

دقت داشته باشید در روزی که قرار است برای انجام ماموگرافی مراجعه نمایید؛ از هیچ‌گونه کرم، عطر، لوسیون، پماد، پودر و غیره زیر بغل و بر روی سینه های خود استفاده ننمایید؛ استفاده از این مواد باعث انحراف در نتایج ماموگرافی می شود.

• بهتر است قبل از انجام ماموگرام دوش گرفته تا نیازی به استفاده از مواد ذکر شده نداشته باشید.
• اگر باردار یا شیرده هستید؛ به پزشک و تکنسین اطلاع دهید.
• دقت نمایید که باید حداقل سه ماه از دوران شیردهی شما گذشته باشد تا بتوانید پستان نگاری انجام دهید.
• در صورت ضرورت بررسی سینه های مادران باردار یا شیرده پزشکان از روش‌های اولتراسوند دیگر استفاده می نمایند.
• بهتر است حداقل ۴۸ ساعت قبل از انجام پستان نگاری از مصرف مواد غذایی تند، ادویه جات تند، قهوه و شکلات پرهیز نمایید.
• اگر نزدیک به دوران قاعدگی هستید و یا در دوران پریودی به سر می برید؛ بهتر است انجام پستان نگاری را به زمان دیگری موکول نمایید. بهترین زمان برای مراجعه هفته اول بعد از قاعدگی می باشد.
• دقت نمایید که ممکن است پزشک برای بررسی بیشتر علاوه بر پستان نگاری از روش‌های دیگر مانند سونوگرافی استفاده نماید.

نکات تذکر داده شده را انجمن سرطان آمریکا به داوطلبان ماموگرام توصیه کرده است.

معایب ماموگرام چیست؟

با توجه به اینکه ماموگرام یکی از بهترین ابزارهای تشخیص سرطان سینه می باشد اما می‌تواند در برخی از مواقع دچار اشتباه در تشخیص نیز شود.به عنوان مثال جراحی‌های پستان و استعمال پودر یا کرم زیر بغل در نتیجه ماموگرام تاثیر گذار است؛ به عنوان مثال می تواند جواب مثبت کاذب ایجاد نماید.گاهی اوقات نیز جواب منفی کاذب ایجاد می کند؛ یعنی در برخی از مواقع توانایی تشخیص تومور را ندارد.افرادی که عمل پروتز سینه انجام داده‌اند؛ در انجام ماموگرافی ممکن است با مشکلاتی مواجه شوند.یکی از مشکلات افرادی که عمل پروتز سینه انجام داده اند؛ این است که در ماموگرام احساس درد بیشتری می نمایند.احتمال پاره شدن پروتز در ماموگرام وجود دارد؛ اگر پروتز از قبل دچار مشکل شده باشد این احتمال بیشتر می گردد.تغییر بافت پروتز و نرم شدن پروتز بعد از ماموگرام وجود دارد. هر چند که احتمال این اتفاقات کم می باشد.برای اینکه نتایج ماموگرام افرادی که پروتز سینه انجام داده اند؛ دقیق باشد باید عکسهای بیشتری از سینه آنها گرفته شود.

تفسیر نتایج حاصل از ماموگرام دشوار می باشد.

برخی از شایعاتی در خصوص ماموگرام

یکی از شایعاتی که در خصوص ماموگرافی مطرح هست این است که یک روش غربالگری پر ریسک می باشد زیرا در آن از اشعه ایکس استفاده می شود؛ در حالی که بهتر است بدانید منافع ماموگرام بیشتر از مضرات آن بوده و از آنجا که از دوز پایین اشعه ایکس در این روش استفاده می شود؛ این روش روشی ایمن و مورد تایید سازمان بهداشت جهانی می باشد.یکی دیگر از شایعاتی که ممکن است مطرح شود این است که پستان نگاری می‌تواند برای شخص عوارضی به دنبال داشته باشد؛ این شایعه نیز بی اساس بوده و بدون هیچ دلیل علمی ذکر شده است؛ بهتر است بدانید که پستان نگاری هیچ اثر سوئی برای بدن ندارد و بلافاصله بعد از انجام پستان نگاری اشعه از بدن فرد خارج می شود.

مزایای ماموگرام

امکان تشخیص سرطان داخل مجرایی توسط پستان نگاری وجود دارد. این مورد یکی از مهمترین مزیت های پستان نگاری است، رشد غیر طبیعی سلولهای بافت مجاری شیری می تواند منجر به سرطان داخل مجرایی شود که با تشخیص به موقع توسط پستان نگاری می‌توان از پیشرفت این بیماری جلوگیری کرد.

تفسیر نتایج ماموگرافی به چه صورت است؟

برای تفسیر نتایج ماموگرافی پزشکان از یک سیستم استاندارد و معین استفاده می نمایند؛ طبق این سیستم نتایج از ۰ تا ۶ شماره گذاری می شود.طبقه بندی صفر به این معنی است که نیاز است برای بررسی بیشتر، سونوگرافی یا ماموگرافی مجدد با زوایای مختلف انجام شود. تا نتیجه دقیق تر بیان شود.طبقه بندی یک بدین معنی است که هیچ ناهنجاری قابل توجهی در پستان نگاری مشاهده نشده است.طبقه بندی ۲ بدین معنی است که توده خوش خیم اما غیر سرطانی در سینه مشاهده شده است. این توده های خوش خیم می تواند گره های لنفاوی متورم شده یا توده های کلسیمی خوش خیم و غیره باشد.

طبقه بندی ۳ بدین معنی است که فرد باید هر 6 ماه یکبار و به طور منظم پستان نگاری انجام دهد زیرا در سینه های توده هایی مشاهده شده است که خوش خیم بوده اما خوش خیم بودن آن ها باید مورد بررسی بیشتر قرار گیرد.در طبقه بندی ۴ توده هایی مشاهده شده است که ممکن است؛ سرطانی باشند و باید برای تشخیص دقیق تر نمونه برداری انجام شود.در طبقه بندی ۵ توده هایی مشاهده شده است که به احتمال ۹۵ درصد بدخیم بوده و باید سریعاً نمونه برداری صورت پذیرد.در طبقه بندی ۶ بدخیم بودن توده ها با نمونه برداری تایید شده است و باید سریعاً اقدامات لازم برای درمان فرد صورت گیرد.