بزرگی پروستات چیست؟

با افزایش سن مردان، خطر بزرگ شدن پروستات در آن‌ها به‌طور چشمگیری افزایش می‌یابد. درواقع آمارها نشان می‌دهد درحالی‌که تنها 10 درصد از مردان در دهه سوم زندگی‌شان از هایپرپلازی خوش‌خیم پروستات (بی پی اچ) رنج می‌برند؛ این عدد در دهه ششم زندگی مردان به 60 درصد و در مردان بالای 70 سال به 80 الی 90 درصد افزایش پیدا می‌کند.محققین همچنین پیش‌بینی کرده‌اند که شیوع بی پی اچ (BPH) در دهه‌های آینده به علت افزایش جمعیت سالخورده و امید به زندگی طولانی‌تر افزایش خواهد یافت، بنابراین اهمیت درک حقایق مربوط به این عارضه شایع، بیشتر و بیشتر می‌شود.

بزرگی خوش خیم پروستات، یک بیماری شایع است که زمانی مردان پا به سن می گذارند، به آن مبتلا می شوند. این بیماری هیپرپلازی خوش خیم پروستات (BPH) نیز نامیده می شود. بزرگی پروستات می تواند علائم ادراری آزاردهنده ای به همراه داشته باشد. عدم درمان بزرگی خوش خیم پروستات می تواند خروج جریان ادرار از مثانه را مسدود کرده و باعث مشکلات مثانه، مجرای ادراری یا کلیوی گردد.

روش های موثر زیادی برای درمان بزرگی پروستات وجود دارد که شامل داروها، درمان های کم تهاجمی و در نهایت درمان قطعی بزرگی پروستات با جراحی می باشد.برای انتخاب بهترین درمان برای بزرگی خوش خیم پروستات ،قطعا متخصص ارولوژی باید میزان و شدت علائم ادراری، اندازه پروستات، وضعیت سلامتی و دیگر بیماری های بیمار را در نظر بگیرد.

پروستات، دلیل بزرگ شدن و علت به وجو آمدن آن

پروستات غده ای است که در گردن مثانه قرار دارد و عملکرد آن ترشح فروکتوز، پروستاکلاندین ها، مواد ضدمیکروبی و مواد دیگری از جمله ترشح مایع منی می باشد. با بزرگ شدن و فشار به گردن مثانه، راه عبور ادرار تنگ و یا بسته می شود و خروج ادرار با مشکل روبرو می شود.به طور قاطع به غیر از افزایش سن، هنوز دلیل واقعی بزرگی خوش خیم پروستات مشخص نشده است.

بسیاری از دانشمندان تصور می‌کنند که هورمون جنسی مردانه که تسترسترون می‌باشد، نقش تأثیرگذاری در بزرگی پروستات بازی می‌کند و عقیده دارند که تستوسترون باید وجود داشته باشد تا بزرگی خوش خیم پروستات به وجود آید، ولی از طرفی الزاماً به طور مستقیم باعث این وضعیت نمی‌باشد. تستوسترون از بیضه ترشح می شود و هورمون جنسی مردانه می‌باشد.

دیده شده بچه‌هایی که فاقد هر دو بیضه بوده‌اند و در نتیجه این هورمون جنسی در آن ها وجود ندارد، در سنین بالا دچار بزرگی خوش خیم پروستات نمی‌شوند. در یک مطالعه انجام شده ۲۶ کودک بدون بیضه که در کاخ بزرگان در چین هستند، مورد معاینه قرار گرفتند ۸۱ درصد پروستات قابل لمس نداشتند. هورمون جنسی دیگری که عقیده دارند در بزرگی پروستات اثر دارد دی هیدرو تسترسترون قوی‌ تر است.

قرص فینتراید که بیماران برای کوچک شدن پروستات مصرف می‌کنند، باعث می شود که DHT از بین برود و پروستات کوچک گردد. یکی دیگر از عوامل، هورمون استروژن است که باعث رشد پروستات می‌گردد.

رژیم غذایی ممکن است در بزرگی خوش خیم پروستات نقش داشته باشد ولی مطالعات زیادی برای روشن شدن آن باید انجام شود.پیشگیری خاصی برای بزرگی خوش خیم پروستات وجود ندارد. با مراجعه به موقع و گرفتن شرح حال و معاینه از طریق مقعد (رکتال)  توسط پزشک و انجام سونوگرافی می توان به بزرگی و بیماری های دیگر پروستات پی برد و اقدام به درمان های بعدی آن کرد.

دلیل سرطان پروستات نیز مثل اغلب سرطان‌ها ناشناخته است. بهتر است بدانید خطر ابتلا به سرطان پروستات در افرادی که سابقه فامیلی این بیماری را دارند بیشتر است. این مردان حتی اگر هیچ علامتی از بیماری نداشته باشند باید از سن 45 سالگی به بعد به طور نظم تحت بررسی و معاینه قرار بگیرند. برخی از تحقیقات نشان داده‌اند مصرف چربی زیاد در رژیم غذایی شانس ابتلا به سرطان پروستات را افزایش می‌دهد.

 پروستات کجاست؟

غده پروستات در لگن، بین مثانه و آلت تناسلی مرد و درست جلوی راست‌روده قرار دارد و مجرای ادراری را احاطه کرده است. مجرای ادراری از مثانه وارد مرکز پروستات می‌شود و از آلت تناسلی عبور می‌کند. به بخشی از مجرای ادراری که از پروستات می‌گذرد، مجرای ادراری پروستات گفته می‌شود که به دو مجرای انزالی اتصال می‌یابد. پروستات، مایعی ترشح می‌کند که وظیفه تغذیه و محافظت از اسپرم را بر عهده دارد.در هنگام انزال، این مایع را به مجرای ادراری تخلیه و همراه با اسپرم دفع می‌شود.

«مجرای دفران» (Vasa Deferentia) اسپرم را از بیضه‌ها به «کیسه منی» (Seminal Vesicle) می‌رساند. کیسه منی، از دو غده توبولار ساده تشکیل‌شده است که در قسمت تحتانی و خلفی مثانه قرار دارند. پروستات حاوی یه لایه کپسول مشترک با مثانه است و محل اتصال پروستات و مثانه، توسط یک شیارِ حاوی وریدهای مثانه‌ای و شبکه عصبی پروستات مشخص می‌شود.پیش‌آبراه قاعده پروستات را سوراخ کرده و در بین یک‌سوم قدامی و دوسوم خلفی به سمت پایین می‌رود. به بخش بالایی سطح قدامی پروستات، لیگامنتی متصل می‌شود.

علائم بزرگی خوش خیم پروستات

شدت علائم در افراد مبتلا به بزرگی خوش خیم پروستات متغیر است، اما این علائم به تدریج در طول زمان بدتر می‌شوند. علائم و نشانه‌های شایع این نوع سرطان عبارتند از:

• نیاز فوری و مکرر به ادرار
• افزایش دفعات نیاز به ادرار در شب
• مشکل در شروع ادرار
• کم‌فشاری ادرار یا جریان منقطع ادرار
• چکه کردن در انتهای ادرار
• فشار زیاد در حین ادرار کردن
• ناتوانی برای خالی کردن کامل مثانه

علائم و نشانه‌های کمتر شایع عبارتند از:

• عفونت مجرای ادرار
• ناتوانی در ادرار
• وجود خون در ادرار

اندازه‌ی پروستات لزوماً به این معنا نیست که علائم بدتر می شوند. برخی از مردان با غده‌ی پروستاتی که اندکی بزرگ شده است، می‌توانند علائم قابل توجهی نیز داشته باشند، در حالیکه دیگر مردان مبتلا به بزرگی قابل توجه پروستات ممکن است علائم ادراری جزئی داشته باشند.

چند نکته برای تسکین دادن علائم

1.آقایان که عصبی و پرتنش هستند به تعداد دفعات بیشتری ادرار می‌کنند. کاهش استرس با انجام ورزش مرتب و تمرین تکنیک‌های آرامش‌بخشی مانند مراقبه (مدیتیشن) می‌تواند به این مردان کمک کند.

2. زمانی که به توالت می‌روید، برای تخلیه کامل مثانه به خود وقت دهید. این کار نیاز به آمدن مجدد به توالت برای ادرار کردن را کاهش می‌دهد.

3. با دکتر متخصص خود در مورد داروهایی بانسخه و بدون‌نسخه‌ای که مصرف می‌کنید، صحبت کنید؛ برخی از داروها ممکن است در ایجاد مشکل شما دخیل باشند. دکترتان ممکن است با تنظیم دوز و یا برنامه مصرف آنها با تجویز داروی متفاوت که مشکلات ادراری کمتری ایجاد می‌کند، به شما کمک نماید.

4. از نوشیدن مایعات به خصوصی نوشیدنی‌های کافئین و الکل دار در شب‌ هنگام پرهیز نمایید. هر دوی این مواد ممکن است بر توان عضلانی مثانه تاثیر گذار باشند، و هر دو می‌توانند تولید ادرار در کلیه را افزایش دهند،‌ و در نتیجه نیاز به ادرار کردن در شب ایجاد کنند.

درمان بزرگی خوش خیم پروستات

درمان بزرگی خوش خیم پروستات بستگی به شدت علائم و عوارض و علائم ناشی از آن، سن و شرایط عمومی بیمار را دارد. ابتدا از درمان دارویی استفاده می شود. در صورت عدم بهبودی و ایجاد انسداد مسیر ادراری، بر حسب اندازه پروستات و علائم و شرایط بیمار، از دو روش رایج جراحی پروستات (پروستاتکتومی) استفاده می شود.

۱- تراشیدن پروستات با ابزارهای مخصوص از طریق مجرای ادرار (TUR)

۲- روش جراحی باز و درآوردن کامل پروستات (جراحی شکمی)

چه روش‌هایی برای جراحی پروستات بزرگ و خوش‌خیم وجود دارد؟

ما اورولوژیستها عموماً دو روش شایع برای جراحی پروستات بزرگ و خوش‌خیم داریم.

روش اول روش لیزری (TURP)

روش دوم جراحی باز

روش TURP را عموماً به نام روش لیزری می‌شناسند. در این روش با دوربین از نوک مجرا وارد می‌شویم و پروستات را از داخل مجرا می‌تراشیم و تراش‌ها را با شستشو خارج می‌کنیم. درروش جراحی باز یک برش زیر شکم شبیه برش سزارین در خانم‌ها می‌دهیم و بعد از باز کردن مثانه به پروستات میرسیم و آن را خارج می‌کنیم. در مواردی که پروستات کمتر از 75 گرم باشد معمولاً TURP توسط اورولوژیست انجام می‌شود و برای پروستات‌های بزرگ‌تر روش جراحی باز انجام می‌شود. بیماران عزیز دقت داشته باشند که هیچ‌کدام از این دو روش بر دیگری ارجحیت خاصی ندارد و این صرفاً با نظر اورولوژیست مربوطه انتخاب می‌شود. هر دو روش فواید و مضرات خود رادارند و قطعاً جراح اورولوژیست بر اساس علم و توانایی خود یکی را برای بیمار انتخاب و انجام می‌دهد

عوارض بزرگی پروستات چیست؟

پروستاتی که بزرگ شده باعث تنگ شدن مجرای ادرار می شود و می‌تواند عوارضی را ایجاد کند که در زیر به بررسی آن‌ها می‌پردازیم:

قطع ناگهانی ادرار

 در این شرایط برای تخلیه‌ی ادرار از مثانه، از یک لوله‌ی باریک به نام کاتتر استفاده می‌شود. برخی از مردان مبتلا به بزرگی پروستات، برای رفع احتباس ادراری نیاز به عمل جراحی دارند.

عفونت دستگاه ادراری (UTI)

 ادرار باقی مانده در مثانه، منبعی برای رشد میکروب‌ها می باشد. ناتوانی در تخلیه‌ی کامل مثانه می‌تواند خطر عفونت دستگاه ادراری را افزایش بدهد. در صورت ایجاد عفونت ادراری، امکان دارد لازم باشد بخشی از پروستات با جراحی برداشته شود.

سنگ مثانه

 تخلیه‌ی نیمه تمام مثانه باعث رسوب مواد موجود در ادرار و تولید سنگ در مثانه می‌شود. سنگ‌های مثانه می‌توانند باعث عفونت ادراری، تحریک مثانه، خونی شدن ادرار و انسداد جریان ادرار شوند.

آسیب به مثانه

 هنگامی که مثانه به طور کامل تخلیه نشود می‌تواند در طول زمان کشیده و ضعیف شود. در نتیجه، دیواره‌ی عضلانی مثانه دیگر به درستی منقبض نمی‌شود.

آسیب کلیوی

 احتباس ادراری فشار داخل مثانه را افزایش می‌دهد و باعث آسیب مستقیم به کلیه‌ها و انتقال عفونت‌های مثانه به کلیه‌ها می‌گردد.

انزال رتروگراد

مایع منی در زمان انزال به جای خروج از آلت تناسلی، به سمت مثانه پس زده می شود.

بی اختیاری در ادرار

 یا نشت ادرار و اختلال در نعوظ از دیگر عوارض هیپرپلازی خوش‌خیم پروستات هستند.

تشخیص بزرگی خوش خیم پروستات

تشخیص بزرگی خوش خیم پروستات بر اساس گرفتن شرح از بیمار، علائم اداری، معاینه پروستات از راه مقعد انجام می شود. آزمایش ادرار، برای بررسی وجود خون در ادرار و آزمایشات مربوط به تمامی و انجام آزمایش PSA برای بررسی وجود یا عدم وجود سرطان سونوگرافی سیتوسپکی باریک شدن فشار ادرار، عدم تخلیه کامل ادرار از مثانه، شب ادراری، به سرعت به توالت رفتن برای تخلیه ادرار از علائم مهم در تشخیص بیماری بزرگی پروستات می‌باشد.

سیستوسکوپی

سیستوسکوپی به معنی آندوسکوپی داخل مثانه می‌باشد. در این روش با عبور یک دوربین باریک به نام سیستوسکوپ به داخل مجرای ادرار و مثانه، پزشک شما مجاری ادراری و مثانه شمارا ازنظر بیماری‌های احتمالی از قبیل علل خونریزی و تنگی مجرا، بزرگی پروستات، تومور  و سرطان مثانه بررسی می‌کند. با وصل دوربین به مانیتور هم‌زمان مشکل بیمار نشان داده می‌شود.

 پیلوگرافی داخل وریدی یا اورگرافی

یک روش تصویربرداری است که در آن ابتدا ماده حاجب را دریکی از وریدهای بیمار تزریق می‌کنند. سپس در فواصل زمانی منظم (مثلاً ده دقیقه یک‌بار) با استفاده از اشعه‌ی X از کلیه، حالب و مثانه عکس‌برداری می‌شود. هنگامی‌که ماده حاجب در سیستم دفع ادراری حرکت می‌کند، شکل کلی کلیه‌ها، حالب و مثانه را ترسیم می‌کند و نهایتاً در مثانه جمع می‌شود و دفع ادراری می‌شود.

اندازه پروستات در سن 50 سالگی

اندازه ی پروستات به دو عامل سن و وراثت بستگی دارد و هر چه سن بالاتر رود سایز آن به تدریج بزرگ و بزرگ تر می شود به طوریکه در سن بین ۲۵ تا ۳۰ سالگی به اندازه ی یک گردو یعنی حدود ۲۵ سی سی بوده و در حدود سن ۵۰ سالگی به حدود۳۰ تا ۳۵ سی سی و در سن ۷۰ سالگی حدود ۴۰ تا ۴۵ سی سی می باشد البته همانطورکه در ابتدا گفته شد اندازه ی پروستات تحت تاثیر عوامل وراثتی ممکن است بزرگ تر از مقادیری که گفته شد باشد.

بیماری‌های دیگری که می‌توانند علائم مشابه بزرگی پروستات داشته باشند

بیماری‌هایی که می توانند منجر به علائمی شبیه به علائمی که بر اثر بزرگی پروستات بوجود می‌آیند، شوند عبارتند از:

• عفونت مجرای ادرار
• التهاب پروستات
• تنگ‌شدگی مجرای ادرار
• زخم شدن گردن مثانه در اثر جراحی‌های قبلی
• سنگ مثانه یا سنگ کلیه
• مشکلاتی در اعصاب کنترل کننده‌ی مثانه
• سرطان پروستات یا سرطان مثانه