سرطان چشم در کودکان

بیماری سرطان زمانی ایجاد می شود که سلول های طبیعی بدن به دلایل مختلف به شکل غیر طبیعی شروع به رشد و تقسیم کرده و از حالت طبیعی خود خارج شوند و چرخه تکثیر آن ها با اختلال رو به رو شود. سرطان چشم هم یکی از انواع مختلف این بیماری مهلک می باشد که می تواند قسمت های مختلفی از چشم را تحت تاثیر قرار دهد که این بخش ها شامل کره چشم، پلک ها، غده های اشکی، بافت های پوشاننده چشم و قسمت های محافظت کننده از چشم می باشد.

سرطان چشم در کودکان ممکن است در انواع مختلفی دیده شود که عموما دو نوع سرطان را شامل می شود. این سرطان ها به نام های ملانوما و رتینوبلاستوما خوانده می شوند که هر کدام از آن ها می تواند بخش های مختلف چشم را گرفتار کرده و  بافت سرطانی را در آن قسمت تشکیل دهد. در این مقاله قصد داریم تا این سرطان را در میان کودکان مورد بررسی قرار داده و نکات و جزئیات مختلف مربوط به آن را بیان کنیم. برای این که بتوانید به آگاه سازی عمومی درباره این بیماری و یادبود کودکان مبتلا به این بیماری کمک نمایید می توانید با تهیه یک تاج گل خیریه در این امر مهم سهیم باشید.

انواع مختلف سرطان چشم در کودکان

همان طور پیش از این نیز به آن اشاره شد، سرطان های چشم عموما به صورت ملانوما، لنفوما و رتینوبلاستوما یافت می شوند که در ادامه قصد داریم به بررسی هر کدام از آن ها بپردازیم.

ملانوما

این نوع از سرطان یکی از رایج ترین انواع سرطان های یافت شده در چشم ها می باشد که اکثر موارد آن در میان بزرگسالان دیده شده است اما ممکن است در کودکان نیز این بیماری یافت شود. ملانوما زمانی ایجاد می شود که سلول هایی که مسئول تولید ملانین در بافت پوست یا چشم هستند شروع به تقسیمات غیر طبیعی کرده و به طرز غیر قابل کنترلی تکثیر می شوند.

لازم به ذکر است که ملانوما به نوع دیگری از سرطان نیز اطلاق می شود که محل تشکیل آن بر روی پوست می باشد و لازم است که ملانومای تشکیل شده در چشم را با این نوع از ملانومای پوستی متمایز کرد.  تفاوت ملانوما که نوعی سرطان چشم می باشد با ملانومای پوستی در این است که ملانومای تشکیل یافته در چشم را نمی توان با چشم غیر مسلح مشاهده کرد، در حالی که در ملانومای پوستی معمولا ضایعات پوستی متعدد شایع می باشد. 

لنفوما

در بیماری سرطان یکی از سیستم های بدن که تحت تاثیر قرار می گیرد سیستم ایمنی می باشد. با ضعیف شدن سیستم ایمنی، بدن دیگر قادر نخواهد بود تا سلول های سرطانی را از بین ببرد و عملا گلبول های سفید به سلول هایی ناکارآمد در برابر بیماری تبدیل خواهند شد. لنفوما یک نوع دیگر از سرطان های چشمی می باشد که در آن سلول های ایمنی بدن سرکوب شده و روی هم رفته سیستم دفاعی بدن دچار اختلال خواهد شد تا توانایی آن برای دفاع از بدن در مقابل بافت های سرطانی در حال رشد کاهش یابد. چنین سلول های سرطانی از غده های لنفی بدن منشا گرفته و به مرور زمان در تمام بافت های بدن و من جمله چشم ها نیز گسترش خواهند یافت.

رتینوبلاستوما

در این نوع از سرطان شبکیه چشم درگیر شده و یک تومور در این قسمت از چشم تشکیل می شود. این نوع از سرطان در واقع یکی از شایع ترین انواع سرطان ها در میان کودکان به شمار می رود و ممکن است بافت شبکیه در یک چشم و یا هر دو چشم کودک را درگیر کند. رتینوبلاستوما عمدتا در کودکانی دیده می شود که در سنین کم تر از 2 سالگی قرار دارند. این بیماری به میزان زیادی تحت تاثیر عوامل ارثی قرار داشته و ژنتیک نقش پر رنگی در به ارث رسیدن این بیماری در کودکان دارد.

در صورتی که این بیماری در کودکی وجود داشته باشد، می توان آن را در سن 18 ماهگی با بررسی و کنترل وضعیت چشم ها شناسایی کرد. اگر بلافاصله بعد از این که  بیماری در کودک مسجل شده و رتینوبلاستوما در وی تشخیص داده شد اقدام به انجام درمان های مربوطه نمود، می توان تا حد زیادی از عود و پیشرفت بیماری در همان ابتدا جلوگیری کرده و اجازه ندهیم تا رشد و تکثیر کنترل نشده سلول ها در بافت شبکیه در نهایت به نابودی و از بین رفتن این بافت بیانجامد.

نشانه های ابتلا به رتینوبلاستوما در کودکان

علائم و نشانه های متعددی در چشم کودک مبتلا به رتینوبلاستوما یا تومور شبکیه ممکن است دیده شود که مهمترین آن ها، دیده شدن رنگ سفید در هنگام معاینه مردمک ها و تاباندن نور به آن ها است که در حالت طبیعی این رفلکس می بایست به رنگ قرمز دیده شود. این نشانه یکی از اصلی ترین علامت هایی است که در صورت وجود آن در حین معاینه چشم کودک باید به وجود تومور شبکیه مشکوک شد.علامت دیگر وجود تومور شبکیه در چشم ها، وجود استرابیسم یا لوچی در یک یا هر دو چشم است که دید کودک انحراف داشته و از حالت طبیعی خارج شده است. همچنین در کنار این انحراف در دید کودک ممکن است نقاط کور و یا قسمت های تاریک و سایه داری هم در دید کودک وجود داشته باشد.

شایع ترین علامت رتینوبلاستوما در کودکان همان انحراف چشم ها می باشد که در اکثر کودکان با تومور شبکیه دیده می شود. گاهی نیز ممکن است در دید فرد مبتلا خطوط متعددی به شکل مارپیچ وجود داشته باشد که حاکی از ابتلا به رتینوبلاستوما می باشد. لازم است این نکته مهم را بدانید که این نوع از سرطان ممکن است از بافت شبکیه فراتر رفته و بر سایر بافت های بدن نیز گسترش پیدا کند که از جمله آن ها می توان به بافت مغز و یا نخاع اشاره کرد. به همین دلیل است که بر تشخیص زود هنگام بیماری و شروع هر چه سریع تر درمان ها تاکید شده است تا از وخیم شدن اوضاع بیماری و پخش شدن آن در بافت های حیاتی بدن جلوگیری به عمل آید.

رتینوبلاستوما یک نوع از سرطان های ارثی بوده و شروع آن نیز در دوران کودکی می باشد. در صورتی که هر کدام از علائم ذکر شده در بالا در یک کودک مشاهده شد، لازم است تا هر چه سریع تر به پزشک متخصص ارجاع داده شود تا وضعیت کودک از حیث ابتلا به رتینوبلاستوما مورد بررسی قرار گیرد. در صورت شک به ابتلا به این بیماری پزشک جهت تایید آن درخواست انجام آزمایشات تشخیصی نظیر سونوگرام، بررسی دقیق DNA، انجام توموگرافی، MRI یا آنژیوگرام را خواهد داد.

درمان سرطان چشم در کودکان

روند درمان در کودکان مبتلا به رتینوبلاستوما به عوامل متعددی از جمله میزان درگیری یک و یا هر دو چشم و روش درمانی مناسب بر اساس شرایط بیمار بستگی خواهد داشت. هدف پزشک از انجام درمان های مختلف برای کودک، حفظ جان او، جلوگیری از تخریب بافت شبکیه و از دست رفتن بینایی، توقف رشد کنترل نشده بافت های سرطانی و بهبود کیفیت بینایی می باشد که لازمه تحقق این اهداف نیز تشخیص زود هنگام بیماری و شروع به موقع درمان ها می باشد.

برای درمان رتینوبلاستوما از روش های گوناگونی بسته به شرایط بیماری استفاده می شود که در ادامه به بررسی این روش ها خواهیم پرداخت:

عمل جراحی

در این روش بسته به تشخیص پزشک و میزان پیشرفت بیماری ممکن است لازم باشد همه چشم و یا قسمتی از آن شامل اجسام مژگانی، مشیمیه، عنبیه و غیره برداشته شود. پس از این که بافت سرطانی چشم برداشته شد می توان برای حفظ ظاهر بیمار اقدام به گذاشتن چشم مصنوعی نمود.

درمان با لیزر

اساس این روش از درمان سرطان چشم، تخریب و از بین بردن بافت های سرطانی تشکیل شده در چشم با کمک لیزر می باشد. لیزر می تواند این بافت ها را به طور دقیق نشانه گرفته و اقدام به از بین بردن آن ها با کم ترین آسیب به بافت های مجاور خود نماید.

کرایوتراپی

در این روش که سرما درمانی هم نامیده می شود، دمای بافت های سرطانی تا جایی پایین آورده می شود که منجمد شوند و سپس این یخ ها را ذوب کرده و مجددا این روند را تکرار می کنند تا بدین ترتیب سلول های سرطانی از بین رفته و دچار مرگ سلولی شوند. این روند با استفاده از نیتروژن مایع صورت می گیرد که می تواند دمای بافت سرطانی مورد نظر را تا 190 درجه کاهش دهد.

رادیوتراپی 

پرتو درمانی و یا رادیو تراپی روشی است که در آن با کمک اشعه ایکس و یا سایر پرتو ها، رشد سلول های سرطانی را متوقف کرده و از تقسیم بیش تر آن ها جلوگیری می شود.

کموتراپی

در این روش دارو های ویژه ای که خاصیت از بین بردن سلول های سرطانی را دارند وارد جریان خون بیمار شده و همراه با آن در سراسر بدن به گردش در می آید تا با رسیدن به بافت های سرطانی مورد نظر، آن ها را از بین برده و جلوی رشد و تکثیر هر چه بیش تر ان ها را بگیرد. استفاده از روش شیمی درمانی در بیمار می تواند عوارض جانبی متعددی از جمله کاهش اشتها، ایجاد زخم های دهانی، حالت تهوع و استفراغ، افزایش ریسک ابتلا به عفونت، یبوست، ریزش مو، خونریزی و تشکیل کبودی در بدن را بر جای بگذارد. اما با این وجود اگر بر اساس شرایط بیمار نیاز باشد ممکن است پزشک این دارو ها را با دوز مشخص و دوره تزریق معین برای بیمار تجویز کند.

سخن پایانی

سرطان چشم یکی از انواع بیماری های سرطان می باشد که در کودکان و به ویژه کودکان زیر 2 سال ممکن است مشاهده شود. سرطان چشم انواع مختلفی دارد که شایع ترین آن ها رتینوبلاستوما یا تومور شبکیه بوده که جزء شایع ترین سرطان های چشم در دوران کودکی به شمار می رود. در واقع رتینوبلاستوما حدود 3 درصد از کلیه سرطان های دوره کودکی را به خود اختصاص می دهد. اصلی ترین نشانه ابتلا به این بیماری در دوره کودکی وجود لکوکوریا یا بازتاب رنگ سفید در زمان تاباندن نور به چشم می باشد که در چشمان سالم این بازتاب باید به رنگ قرمز دیده شود.

این بیماری نوعی بیماری ژنتیکی بوده که از خانواده کودک به ارث می دهد و در صورت وجود این مشکل در کودک می توان ان را از حدود 18 ماهگی شناسایی نمود. نزدیک به 90 درصد از موارد ابتلا به بیماری در پنج سال اول زندگی کودک تشخیص داده می شوند. لازم به ذکر است که جنسیت کودک در ابتلا وی به این نوع از سرطان تاثیری نداشته و در واقع رتینوبلاستوما هر دو جنس دختر و پسر را به یک میزان درگیر می کند.

دلیل قطعی ابتلا به این سرطان در کودکان هنوز به طور کامل شناسایی نشده است، اما از آن جایی که این بیماری نوعی بیماری ارثی می باشد، بهتر است که جهت پیشگیری از ابتلا فرزند خود به این بیماری آزمایشات ژنتیک قبل از ازدواج را به طور کامل انجام داده و در صورت لزوم در زمان بارداری نیز از آن ها غافل نشوید و همچنین حتی الامکان در طول دوران بارداری از فاکتور های خطرناک مانند مواجه با اشعه های مضر مانند پرتو های گاما دوری کنید تا فرزند شما از ابتلا به این قبیل بیماری های مادرزادی مصون بماند.