سرطان پوست چیست؟

سرطان پوست نوعی سرطان است که منشا آن از سلول ‌های پوستی است و به علت رشد غیر عادی سلول‌ های پوست به وجود می‌ آید؛ که توانایی حمله یا انتشار به سایر نقاط بدن را نیز دارند.

شایع‌ ترین انواعِ سرطان پوست، سه نوع هستند که با نام‌ های سرطان سلول پایه‌ ای، کارسینوم سلول سنگفرشی و ملانوما شناخته می ­شوند. به طور کلی دو موردِ سرطان سلول پایه‌ ای و سرطان سلول سنگفرشی به همراه چند نوع دیگر از سرطان پوست که زیاد شایع نیستند، به نام سرطان پوستیِ غیر ملانومی شناخته می ‌شوند.

یکی از شایع ‌ترین انواع سرطان‌ ها، همین سرطان پوست است که تقریبا چهل درصد از موارد ابتلا به سرطان را در سراسر جهان تشکیل می ‌دهد. آقای سید رضا خاندوزی متخصص رادیوتراپی و آنکولوژی در دوازدهمین کنگره‌ ی سالیانه‌ ی کلینیکال آنکولوژی در ایران درباره‌ ی سرطان پوست اینطور خاطر نشان کرد که سرطان پوست در ایران نیز جزء شایع ‌ترین هاست و حتی ممکن است رتبه‌ ی اول را نیز داشته باشد.

جالب است بدانید سفید پوستان بیشتر از رنگین پوستان و سیاه پوستان در معرض ابتلا به سرطان پوست قرار می‌ گیرند. از بین انواع مختلف سرطان پوست، سرطان‌ های پوستی غیر ملانومی شایع‌ تر هستند که در هر سال به طور میانگین حداقل ۲ تا ۳ میلیون نفر در جهان به آن مبتلا می ‌شوند.

البته این آمار کاملا تقریبی می‌ باشد زیرا برآورد صحیحی در این باره در دسترس نیست. در بیست تا چهل سالِ گذشته، سه نوعِ شایع سرطان پوست در جهان رواج بیشتری داشته است. آن هم علی‌ الخصوص در مناطقی که بیشتر افراد سفید پوستان هستند.

همچنین می‌ توان خاطر نشان کرد که انواع سرطان‌ های پوستی غیر ملانومی غالبا در افرادی که مسن هستند دیده می ‌شود؛ زیرا در طی سالیان که فرد در معرض عوامل سرطان زا و نور خورشید قرار می ‌گیرد این بیماری تدریجاً در بدن او تشکیل می ‌گردد.

انواع سرطان پوست کدام اند؟

در مواردی که افراد به سرطان پوستی غیر ملانومی مبتلا می‌ شوند، تقریبا ۸۰ درصد آن‌ ها سرطان سلول بازال و فقط تنها ۲۰ درصد آن‌ ها سرطان سلول سنگفرشی است. با این حال سرطان سلول بازال یا سرطان سلول سنگفرشی خیلی به ندرت منجر به مرگ افراد می‌شود. مثلا طبق آمار به دست آمده، در ایالات متحده‌ ی آمریکا تنها ۰.۱ درصد از مرگ و میر های ناشی از ابتلا به سرطان، به دلیل این نوعِ خاص سرطان است.

جالب است بدانید که بیشترین میزان ملانوم در جهان در دو کشور نیوزلند و استرالیا مشاهده می‌ شود.

در اینجا می ‌خواهیم برخی از انواع سرطان پوست را نام ببریم:

۱. ملانوم: از جمله‌ی نادر ترین انواع سرطان پوستی، سرطان پوست ملانومی است. که البته لازم به ذکر است که این نوع سرطان پوست مرگبار ترین نوعِ آن نیز هست. در اغلب اوقات سرطان پوستی ملانومی را با لک ‌های نامتقارن پوستی با مرز های نامنظم می ‌شناسند.

۲. کراتوز فعال: نام دیگر کراتوز فعال، کراتوز خورشیدی نیز هست. کراتوز فعال بیشتر از اینکه سرطان باشد، یک وضعیتِ پیش سرطانی و یا همچنین ضایعه ‌ی پیش بدخیم است. این ضایعه در اندازه‌ های مختلف در قسمت‌ هایی مانند صورت، لب‌ ها، گوش ‌ها، پشت دست‌ ها و بازو ها ظاهر می‌ شود. همچنین در اغلب اوقات سفت و پوسته پوسته است که ممکن است همراه با درد و خارش نیز باشد.

۳. کارسینوم سلول بازال: این نوع از سرطان پوست نیز یکی از شایع‌ ترین انواع آن است. با این حال خوشبختانه قابل درمان هم هست. کارسینوم سلول بازال به صورت ضایعاتی نقطه تقطه در قسمت‌ هایی از پوست بدن مثل صورت، گردن و گوش‌ ها رشد کرده و پدیدار می ‌شوند. این ضایعات متمایل به تشکیل زخم یا چربی هستند و لازم به ذکر است که به آسانی نیز خون ریزی می ‌کنند.

۴. کارسینوم سلول سنگفرشی: پس از کارسینوم سلول بازال، کارسینوم سلول سنگفرشی، از شایع‌ ترین انواع سرطان پوست است. جالب است بدانید که همچنین این نوع از سرطان پوست، به کارسینوم سلول بازال نیز بسیار شبیه است. اگر این نوع سرطان فقط به صورت نقطه‌ هایی روی بدن تشکیل شده باشد و گسترش بیشتری نیافته باشد، به سادگی قابل درمان است.

۵. کارسینوم سلول مرکزی: کارسینوم سلول مرکزی نیز از نادر ترین انواع سرطان پوست است اما متاسفانه خطرناک هم هست. یکی از جنبه‌ های خطرناک این نوع از سرطان پوست، این است که می ‌تواند با سرعت زیادی رشد کرده و در قسمت ‌های مختلف پوست بدن انتشار بیابد. کارسینوم سلول مرکزی از لحاظ ویژگی ‌های ظاهری به رنگ قرمز، صورتی یا بنفش است. همچنین در ابعاد کوچک بوده و معمولا دردی هم ندارد. به علاوه زائده‌ ای سفت بوده و ممکن است براق نیز به نظر برسد.

علت ابتلا به سرطان پوست چیست؟

ابتلا به سرطان پوست علل متفاوتی دارد. از جمله‌ ی آنان می ‌توان به مواردی مثل تماس با نور خورشید به ویژه در سنین حساس، سرکوب سیستم ایمنی به ویژه در بیماران مبتلا به عفونت اچ آی وی و بیماران پیوندی، مواجهه با مواد شیمیایی، داشتن سابقه‌ ی رادیاسیون و برخی بیماری ‌های ارثی مثل گزودرما پیگمتوزوم اشاره کرد.

با این حال بیشترین علت ابتلا به سرطان پوست یعنی بیش از ۹۰ درصد آن به دلیل قرار گرفتن در معرض اشعه‌ ی فرابنفش نور خورشید است. مخصوصا که امروزه شاهد نازک شدن لایه‌ ی ازن نیز هستیم و همین موضوع خودش تاثیر بسیاری در ورود هرچه قدرتمندتر این اشعه به سطح کره‌ ی زمین را دارد.

قرار گرفتن در نور خورشید در سنین کودکی تاثیر زیادی در ابتلا به سرطان‌ های ملانوم و سلول بازال دارد. همچنین در مورد ابتلا با سرطان سلول سنگفرشی صرفا قرار گرفتن در نور خورشید مهم است؛ نه زمان قرار گرفتن در آن. همچنین شروع ۲۰ تا ۳۰ درصد از ملانوم ‌ها از خال ‌ها صورت می‌گیرد.

برای جلوگیری از ابتلا به سرطان سلول سنگفرشی می‌توان قرارگیری در نور خورشید را کمتر نمود یا از کرم‌ های ضد آفتاب استفاده کرد. اما اینکه کرم‌ ها ضد آفتاب تاثیر مثبتی هم برای جلوگیری از ابتلا به سرطان سلول‌ های بازال دارند یا خیر هنوز مشخص نیست.

 خوب است بدانیم عدم استفاده از کرم‌ های ضد آفتاب، کلاه لبه دار، عینک آفتابی و قرار گرفتن زیاد در معرض نور خورشید می ‌تواند در ایجاد شدن این سرطان موثر باشد. تاکنون تحقیقات نشان داده است که استفاده از یکی از مشتقات ویتامین ب3 به نام نیکوتینامید، می‌تواند خطر ابتلا به سرطان‌های پوستی غیر ملانومی را حتی در افراد پرخطر کاهش بدهد.

توجه کنید که ضایعات پوستی فقط در سه ماه تابستان ایجاد نمی ‌شوند. بلکه افراد باید در سالیان متمادی در طی تمام ماه‌ های سال مراقب باشد که در معرض تابش شدید خورشید قرار نگیرند و از پوست خود مراقب کنند.

راه‌های گسترش سرطان پوست در بدن کدام است؟

راه‌ های مختلفی برای انتشار یافتن سلول‌ های سرطانی پوست در بدن وجود دارد. یکی از این راه‌ ها بافت است که به این صورت است که سلول سرطانی در بافت‌ های مجاور خود نیز شروع به رشد و گسترش می ‌کنند. راه دیگر سیستم لنفاوی است. در واقع سرطان از هنگامی که وارد غدد لنفاوی بشود شروع می ‌گردد و از طریق عروق لنفاوی که در سراسر بدن وجود دارند، به سایر نقاط بدن منتقل و منتشر می‌ شود.

سومین راه گسترش سرطان پوست در بدن، خون است. خون یکی از بستر های متاستاز سرطان پوست است. چرا که رگ‌ ها و مویرگ‌ های خونی در سر تا سر بدن کشیده شده‌ اند. سلول‌ های سرطانی از روی پوست شروع می ‌شوند و سپس توسط خون یا سیستم لنفاوی به سایر نقاط بدن گسترش میابند.

در این باره لازم است این را هم بدانید که ممکن است سرطان تومور اولیه به سایر نقاط بدن نیز گسترش یابد و مثلا سلول سرطانی پوست توسط متاستاز به ریه منتقل شود. در این صورت با گسترش سلول ‌های متاستاتیک در ریه نمی‌توانیم بگوییم فرد دچار سرطان ریه شده است؛ بلکه آن را سرطان متاستاتیک پوست می‌ خوانیم.

خال ‌های پوستی و امکان ایجاد سرطان پوست توسط آن‌ ها

در واقع خال از رشد خوش خیم یک سلول در محل طبیعی خودش ایجاد می‌ شود. خوب است بدانیم احتمال خطر ایجاد کردن این خال ‌ها کم است؛ اما با این حال با گذشت زمان ممکن است گسترش یافته و خطر آفرین شوند.

تفاوت خال‌ های سرطانی و غیر سرطانی در این است که خال‌ های نرمال تخت یا کمی برآمده هستند و ممکن است با گذشت زمان رشد خوش خیمی داشته باشند اما خال‌ های سرطان زا غالبا بزرگ، خیلی پر رنگ و نامنظم هستند.خوب است بدانیم به وجود آمدن و رشد خال‌ ها در ابتدای بلوغ یا جوانی طبیعی است، اما به وجود آمدنشان در سنین کهولت غیر معمول است.

خال‌ های دیگری هم وجود دارند که در نواحی خاصی از بدن که معرض نور خورشید قرار می‌ گیرد به وجود می‌ آیند که به خودی خود سرطانی نیستند اما با این حال باید مراقبشان بود زیرا می‌توانند به خال‌ های سرطانی نیز بدل شوند.

 به این خال‌ ها، خال‌ های آتیپیک می‌ گویند. این خال‌ ها معمولا ویژگی ‌های یکسان و مشترکی از جمله طول و قطر بیشتر از نیم سانتی متر، سطح برجسته و رنگ مخلوط از جمله صورتی، قرمز، قهوه‌ ای و قهوه‌ ای مایل به زرد و دارای شکل ‌های بریده بریده و نامنظم؛ دارند.

یک راه تشخیص خانگی برای اینکه بفهمید خال یا کک و مکتان سرطانی است یا خیر این است که به شکل آن دقت کنید. از آنجایی که معمولا همه‌ ی خال‌ ها و کک و مک ها در بدن هر فرد تقریبا شبیه به یکدیگر هستند، اگر در بدنتان خالی را دیدید که شکل متفاوتی داشت احتمال این وجود دارد که آن خال سرطانی باشد.

همچنین ویژگی‌ های خاصی وجود دارد که اگر در خالتان آن‌ ها را مشاهده کردید باید به پزشک مراجعه کنید. این ویژگی‌ ها که علائم احتمال وجود سرطان پوست در خال هستند؛ عبارتند از:

۱. مرز نامنظم: اگر لبه‌های خالتان پاره پاره و نامنظم یا محو است ممکن است یکی از ضایعات سرطانی ملانوما باشد.

۲. رنگ نامشخص: اگر خال شما دارای رنگ یکسانی نیست و یا به رنگ‌ های سیاه و سفید، قرمز، سفید، آبی و یا قهوه‌ ای مایل به زرد است مشکوک است. زیرا خال ‌های عادی معمولا تک رنگ و دارای رنگ تیره یا روشن هستند.

۳. قطر زیاد: خالی که قطر آن بیشتر از نیم سانتی متر می‌باشد مشکوک است.

۴. خال متغیر: از آن‌ جایی که ضایعات ملانوما با سرعت زیادی رشد و تغییر می‌کنند؛ اگر مشاهده کردید که خالتان از لحاظ اندازه تغییر کرده و کوچک و بزرگ می‌ شود و یا رنگش تغییر می ‌کند یا حتی دارای خارش و خون ریزی‌ است باید حتما به پزشک مراجعه کنید. اگر خالتان به تازگی از روی پوستتان جدا شده است و یا حتی روی پوستتان برجسته شده نیز به پزشک مراجعه کنید.

تشخیص سرطان پوست:

تشخیص سرطان پوست ابتدا به صورت خانگی و با مشاهده‌ی تغییرات پوستی است. به طور مثال تورم قسمتی از پوست به صورتی که ممکن است قسمت متورم به صورت براق و همراه با مویرگ‌ های خونیِ روی آن مشاهده شود؛ و این در حالی است که احتمالا هیچ دردی هم نداشته باشد. و یا همچنین ممکن است که به صورت تورم ناحیه‌ ای از پوست باشد که قسمت متورم، زخم هم به همراه دارد.

برای اینکه بخواهیم سرطان پوست را تشخیص بدهیم، قبل از هر جا، بهتر است قسمت‌ هایی از بدنمان که در معرض نور خورشید هستند را بررسی کنیم. البته این به این معنا که سایر قسمت‌ها به سرطان پوست مبتلا نمی‌ شوند نیست‌.

به طور کلی می‌توان گفت هر گاه علائمی از هرگونه ضایعه‌ ی پوستی پیش رونده که حالت زخمی، حاشیه ‌های نامنظم یا تغییر رنگ داشته باشد دیدیم؛ باید سریعا به پزشک مراجعه کنیم.

نشانه‌های سرطان پوستی غیر ملانوم عبارت است از جراحتی که درمان نمی‌ شود؛ مناطقِ پوستیِ برجسته، صاف، براق و مروارید گونه؛ شبیه جای سوختگی و سفت می ‌باشد و ممکن است به رنگ‌ های سفید، زرد یا مومی رنگ باشد؛ برجسته و قرمز و یا به رنگ قرمز مایل به قهوه‌ ای باشد و آخرین مورد اینکه ناهموار، همراه با خون ریزی و یا پوسته پوسته باشد.

علائم کراتوز فعال عبارت است از پوست قرمز، زبر، ناهموار و برجسته، قهوه‌ ای یا صورتی و همچنین اینکه ضایعه برجسته یا صاف باشد. علاوه بر آن پوست انداختن یا ترک خوردن لب پایین که ژل یا مومیایی لب کمکی به آن نکند نیز از علائم آن است. لازم به ذکر است که آزمایشات و روش‌ هایی نیز برای تشخیص سرطان پوست غیر ملانوم و کراتوز فعال در دسترس می‌ باشد.

تشخیص دقیق سرطان پوست در مراکز درمانی و توسط چند روش متفاوت صورت می ‌گیرد. یکی از این روش ‌ها بافت برداری از پوست است که در این روش یک متخصص پاتولوژی قسمت بافت برداری شده‌ ی پوست شما را مورد بررسی قرار می ‌دهد. لازم به ذکر است که برای بافت برداری از تمام یا قسمتی از پوست که رشد غیر نرمال داشته باشد، استفاده می ‌شود.

روش دیگر تست از پوست است. برای تست پوست، پزشک یا پرستار درمانگر، لکه‌ ها یا ضربه‌ هایی که روی پوستتان هستند و دارای ویژگی ‌های غیر طبیعی مثل شکل، اندازه یا رنگ غیر نرمال هستند را بررسی می ‌نمایند.

درمان سرطان پوست :

به طول کلی در درمان بیماران مبتلا به سرطان پوست از روش‌ های عمل جراحی، پرتو درمانی، شیمی درمانی، درمان فوتودینامیک، درمان بیولوژیک و درمان هدفمند استفاده می‌ کنند؛ که در ادامه شرح بیشتری بر آن‌ها می ‌دهیم.

گفته می‌ شود سرطان‌ های پوستی غیر ملانومی غالبا قابل درمان هستند. برای درمان آن‌ ها معمولا از روش‌ هایی مثل عمل جراحی استفاده می‌ کنند؛ که در این روش، توده‌ی سلولی‌ِ سرطانی را برمی ‌دارند. به همین منظور سرطان پوست را می توان جزو سرطان های قابل درمان دانست 

روش‌ های دیگری نیز برای درمان وجود دارند که کمتر رواج دارند. برای مثال می‌ توان از روش‌ های پرتو درمانی یا استعمال داروهای موضعی مثل فلوروراسیل نام برد.

با این حال درمان سرطان پوستی ملانوم کمی پیچیده‌ تر است. برای درمان سرطان پوستی ملانوم از روش‌هایی مانند عمل جراحی، شیمی درمانی، پرتو درمانی و درمان موضعی و یا ترکیبی از این‌ ها استفاده می‌ کنند. در واقع می‌ توان گفت برای درمان سرطان‌ های پوستی غیر ملانومی غالبا درمان موضعی یا لوکال کافی‌ است.

به گفته‌ی سید رضا خاندوزی، برای درمان سرطان ‌های پوستی غیر ملانومی معمولا جراحی ضایعه و در صورت ممکن نبودن جراحی ضایعه، رادیوتراپی کافی است.

جراحی برای درمان سرطان پوست به سه طریق صورت می‌ گیرد. در روش اول که به آن روش دفع اسفنج می‌ گویند تنها با یک تیغه‌ ی کوچک، ناحیه‌ ی غیر نرمال پوست را از سطح آن برمی‌ دارند. در روش دیگر که دفع ساده نام دارد، تومور و برخی از نواحی نرمال اطراف آن از روی پوست جدا می‌ شوند.

و دو روش سوم که جراحی میکروسکوپی نام دارد و بیشتر برای حذف سلول‌ های سرطانی پوست صورت استفاده می‌ شود؛ جراح، پوست را در ناحیه ‌ی سرطانی به صورت لایه‌ های نازک جدا می‌ نماید و در زیر میکروسکوپ مورد بررسی قرار می‌ دهد و آن قدر این عمل را ادامه می‌ دهد که سلول‌ های سرطانی کاملا پاکسازی شده باشند.

خوب است بدانید آنچه که درمان سرطان پوستی ملانومی را سخت و آن را خطرناک می‌ کند این است که سلول‌ های سرطانی ملانومی به سرعت غدد لنفاوی را درگیر می ‌کنند و بیماری را از حالت لوکال خارج می‌ کنند. اگر سرطان‌ های پوستی ملانومی پیشرفته ‌تر شوند؛ به علت درگیر کردن و متاستاز به سایر قسمت‌ های بدن مانند ریه، کبد، مغز، استخوان و... می‌ توانند موجب مرگ شوند.

اگر هر یک از علائم ذکر شده را در خود مشاهده کردید، بدون نگرانی به پزشک مراجعه کنید. چرا که درمان سرطان پوست در خیلی از موارد به آسانی قابل انجام است.