سرطان سارکوم چیست و چه علائمی دارد؟

این روزها نام سرطان های مختلفی را ممکن هست بشنوید . نام یکی از انواع سرطان هایی که شاید به گوش شما نخورده باشد سرطان عضله یا سارکوم است. سارکوم از بافت همبند مانند غضروف و ماهیچه و استخوان درست می شود. به همین دلیل به سرطان عضله و سرطان استخوان در هر قسمت بدن، سارکوم نیز می گویند. سارکوم بیماری ناشناخته ای می باشد و علت مبتلا شدن به آن مشخص نمی باشد. ولی تا حدودی تغییرات ژن در مبتلا شدن به سرطان عضله مربوط می باشد.

سارکوم سرطان نسبتا کمیابی است که خیلی از پزشکان معتقدند دلیل آن هنوز مشخص نیست، اما تا حدودی تغییرات ژن در مبتلا شدن به سرطان سارکوم دخیل است. این بیماری دو درصد از سرطان ها را تشکیل می دهد، سارکوم از بافت همبند مانند غضروف و ماهیچه و استخوان نشات گرفته است، به همین دلیل به آن سرطان عضله و سرطان استخوان نیز گفته می شود، پس در هر نقطه از بدن که بافت همبند وجود داشته باشد، احتمال وجود سارکوم نیز هست، مثل بافت استخوان، ماهیچه، عروق خونی، اعصاب، تاندون ها یا حتی چربی که بافت هم بند دارند.

این سرطان در اندام‌ها، دست‌ها و شکم هم دیده شده است، بیش از هفتاد نوع سارکوم وجود دارد. معمولاً این نوع سرطان خیلی سریع به سایر اعضای بدن به ‌ویژه ریه سرایت می کند. تشخیص به موقع این بیماری در مراحل ابتدایی به درمان سارکوم منتهی شده و شاید نیاز به قطع عضو نداشته باشد.

 درمان سارکوم بسته به نوع، محل و سایر فاکتورها فرق می کند. اما به‌ دلیل آن که چهل درصد بروز آن در اندام‌ها بوده، متخصصان ارتوپد در درمان آن نقش بسزایی دارند سارکوم بافت نرم در مراحل اولیه علامتی ندارد.سارکوم در ایران شیوع بیشتری دارد، این نوع سرطان چون خیلی زود اندام‌های دیگر بدن را درگیر می کند و از بافت هم‌بند یا بافت چربی و سلول‌های عضلانی منتشر می شود، سرطانی خطرناک است.

سارکوم چگونه به وجود می آید؟

در دوران جنینی، بدن انسان از سه لایه پیچ‌خورده در یکدیگر تشکیل می‌شود. این سه لایه به نام‌های اکتودرم، مزودرم و اندودرم همچون سه کاغذ رنگی به شکل‌های مختلف روی هم قرار می‌گیرند و بافت‌های مختلف بدن را تشکیل می دهند. اکتودرم بافت بالایی، مزودرم بافت میانی و اندودرم بافت داخلی بدن جنین است. تومورهایی که از بافت مزودرم ریشه می‌گیرند، سارکوم نام دارند.

علت بروز سرطان سارکوم چیست؟

- شکستن استخوان و عدم توجه به آن و بروز عفونت

- پیری و ناتوانی

-  قرار گرفتن در معرض پرتودرمانی با دوز بالا.

-  تماس با کلوروفنول و فنوکسی هربیسید.

 -  بیماری ایدز هم می‌تواند زمینه ی مبتلا شدن به  سرطان سارکوم را  افزایش دهد.

-  در برخی موارد نیز این سرطان از بیماری‌های وراثتی یا سندروم لی فرامنی ناشی می‌شود.

علائم سرطان ساکوم

سارکم بافت نرم معمولا در مراحل اولیه، هیچ گونه علائمی ندارد به دلیل این که بافت نرم خاصیت الاستیکی دارد و حجم اضافی زیاد توده را تا مدت‌ها تحمل می‌کند. همین علت باعث می‌شود اغلب توده‌های نرم آنقدر بزرگ ‌شوند که با حجم توده بسیار بزرگی مواجه ‌شویم. 

تومور به مرور زمان و به آرامی رشد کرده و به بافتهای اطراف فشار می آورد. اولین علامت این بیماری معمولاً یک توده یا تورم بدن درد در بافت نرم می‌باشد. هر چقدر تومور رشد کرده و بزرگ تر شود به اعصاب و ماهیچه‌های اطراف فشار می‌آورد و باعث درد می‌شود. علائم دیگر آن ایجاد زخم است.

از نشانه های اولیه ی بیماری، شکستن پا یا دست است که بدون هیچ دلیلی (یا با ضربه خفیف و ملایمی) اتفاق می افتد، زیرا سرطان استخوان را ضعیف کرده و آن را نسبت به شکستگی آسیب پذیر می کند. کودکی که هر یک از این نشانه ها را تجربه می کند باید در اسرع وقت نزد پزشک برده شود. اگر بخواهید برای یافتن درمان صبر کنید یا منتظر بمانید تا نشانه ها خود به خود محو شوند فقط باعث ایجاد سرطان بد خیم می شوید.

گاهی اوقات درد ناشی از سارکوم شب هنگام یا موقع ورزش کردن بدتر می شود و چند هفته پس از شروع درد، قسمت مجروح بلنگد. اگر تومور در استخوان پا رشد کند، فرد لنگی توجیه ناپذیر دارد. همچنین ممکن است تب خفیفی نیز داشته باشد.  اگر سرطان به بخش های دیگر بدن مانند ریه ها یا مغز استخوان، پخش شده باشد (متاستاز یا فراپخش شده باشد)، علائم  در آن بخش ها نیز خودشان را نشان می دهند.

راه های تشخیص سرطان سارکوم

این سرطان را نمی توان با استفاده از آزمایش خون تشخیص داد و مثل سرطان پروستات و روده، تومور مارکری برای آن وجود ندارد. از طریق نمونه‌برداری سارکوم نرم، خوش‌خیم و بدخیم بودن آن مشخص می شود. تمام توده‌های ایجادشده در بافت نرم  اگر حجم زیادی را اشغال کرده و عمیق هم باشند، باید نمونه‌برداری شوند تا نوع توده مشخص گردد،

آسیب ‌شناس نوع توده و درجه تومور را مشخص می‌کند. سارکومای درجه ی پایین، معمولا به بافت‌های دوردست منتقل نمی‌شوند. ولی سارکومای درجه ی بالا معمولا به بافت‌های دیگر تجاوز می‌کند. برای تشخیص سارکوم‌های استخوان، رادیوگرافی ساده و سی‌تی‌اسکن کمک‌ کننده‌ هستند. نمونه‌برداری از توده ی استخوان ، ام آر آی، اسکن رادیوایزوتوپ، پرتو درمانی نیز انواع دیگر راه های تشخیص این سرطان هستند. در زیر مختصر به آن ها اشاره می کنیم.

نمونه برداری 

تشخیص سرطان استخوان به دو روش آسپیراسیون و بیوپسی انجام می‌شود. همان طور که اطلاع دارید مغز استخوان شامل دو بخش جامد و مایع است که برای نمونه برداری بخش جامد از نمونه برداری بیوپسی استفاده می‌شود و پزشک یک سوزن بزرگ را داخل استخوان فرو می‌کند. این نمونه برداری جزء نمونه برداری‌های سخت و دردناک است. در نمونه برداری آسپیراسیون از مایع داخلی استخوان نمونه برداری می‌شود

رادیو گرافی و سی تی اسکن

در این روش دستگاه‌های سی تی اسکن و رادیوگرافی وجود توده در استخوان را مشخص می‌ کنند. برای تشخیص سرطان در بافت‌های نرم بدن مانند ریه و غدد لنفاوی، پزشک یک مایع حاجب را به بیمار می دهد و بیمار پس از نوشیدن آن، در دستگاه سی تی اسکن قرار می‌گیرد و به این ترتیب، وجود توده و رشد سلول سرطانی تشخیص داده می‌شود. 

سی تی اسکن هسته‌ای

این روش برای تشخیص متاستاز (گسترش بافت استخوانی به سایر بخش‌های بدن) سرطان سارکوم استفاده می‌شود.

انواع سرطان سارکوم کدام است؟

سرطان‌های سارکوم را می‌توان به دو دسته اصلی تقسیم کرد: سارکوم بافت نرم و سارکوم استخوان، یا استئوسارکوم.  در تقسیم بندی جزئی‌تر انواع سرطان سارکوم عبارتند از:

1-آنژیوسارکوم (Angiosarcoma)

آنژیوسارکوم نوع بر عروق خونی یا لنفاوی تأثیر گذار می باشد.

۲- سارکوم استخوان

سارکوم استخوان یک سرطان محسوب می شود که در استخوان شروع می گردد. گاهی اوقات تمامی انواع سرطان استخوان را یک سارکوم  نامگذاری می کند،  درحالیکه سارکوم تنها نوعی سرطان استخوان می باشد.   (Bone sarcoma)

3-کوندروسارکوم (Chondrosarcoma)

مبدا کندروسارکوم از غضروف  می باشد.

۴- تومور دسموئید

اغلب، تومورهای دسموئید سارکوم بافت نرم (سرطان) تلقی نمی شوند زیرا اگرچه می توانند به بافتهای اطراف کشیده شوند و پس از جراحی عود نمایند ولی به ندرت به اعضای دوردست منتشر می شوند.

بعضا ممکن هست که تومورهای دسموئید بدون درمان برای مدتی تحت نظر گرفته شوند. چنانچه تومور در حال رشد باشد یا موجب درد و سایر علایم شود درمان شروع می شود.

۵- سارکوم یوئینگ

اغلب در استخوان ساق پا و لگن مشاهده می شود اما این به آن معنا نمی باشد که نمی تواند استخوان های دیگر را مبتلا نماید. در مواردی کمیاب این بیماری در بافت های شکم، قفسه سینه نیز مشاهده می گردد. این نوع بیماری بیشتر بدن کودکان و نوجوانان را در معرض خطر قرار می دهد.

 ۶- سارکوم فیبروبلاستی

این نوع دیگری از سرطان استخوان می باشد که بیشتر بافت های نرم را نسبت به استخوان ها درگیر می کند. این بیماری بیشتر در افراد میانسال و مسن مشاهده می شود. استخوان پاها، بازوها و فک بیشتر در معرض این بیماری  هستند.

۷- سارکوم کاپوسی (Kaposi's sarcoma)

در این دسته از بیماری معمولا روی پوست تأثیر می گذارد اما می تواند در بافت های دیگر هم  اتفاق افتد و از ویروس هرپس انسانی 8 ناشی می گردد.

۸- رابدومیوسارکوم (Rhabdomyosarcoma)

این نوع سارکوم در عضلات فعال بدن رشد می کند. این ماهیچه ها، ماهیچه هایی اند که کنترل آنها را داریم، مثل ماهیچه هایی که برای حرکت دادن دست ها یا پاها استفاده می نماییم. به طور معمول این تومور نیز در  در سر، گردن، مثانه، واژن، بازوها، پاها و تنه رخ می دهد.

سارکوم استخوان

انواع سارکوم استخوان، عبارتند از:

• کندروسارکوم: کندروسارکوم از غضروف شروع می شود.
• استئو سارکوما: این استخوان را تحت تأثیر قرار می دهد.
• سارکوم یوینگ: سارکوم یوینگ می تواند در استخوان یا بافت نرم اتفاق بیافتد.
• فیبروسارکوما: این در بافت فیبروژنیک، که نوعی از بافت همبند می باشد، رخ می دهد.

۹- استئوسارکوم

بعضی از انواع سارکوم خوش‌خیم ‌تر و بعضی دیگر بدخیم ‌تر هستند، اما رابدومیوسارکوما اغلب بدخیم و تهاجمی است، به‌ خصوص اگر در نواحی مختلف دست به وجود بیاید. این نوع سارکوم ممکن است پس از جراحی در محل عمل عود کند و بافت‌های اطراف، استخوان و ریه را مورد حمله قرار دهد. رابدومیوسارکوم به غیر از عضلات دست می‌تواند در نواحی دیگر مثل کتف، داخل دیواره شکم، دیواره رحم و... نیز ایجاد شود، درمان این بیماری در صورت دست‌اندازی به ریه و استخوان مشکل خواهدشد.

درمان سرطان سارکوم

روند درمان سارکوم به مراحل سرطان همچون اندازه و محل تومور و میزان فراپخش آن بستگی دارد. تعیین مرحله سرطان بر اساس چند عامل یعنی اندازه، درجه و میزان انتشار سرطان به غده‌های لنفاوی یا جاهای دیگر بدن است. سارکوم درجه ی پایین را می‌توان با برداشتن توده و تمیز کردن ناحیه اطراف توده از سلول‌های سرطانی، ریشه‌کن کرد، ولی در سارکوم با درجه بالا از شیمی‎درمانی و رادیوتراپی استفاده می‌شود.

شیمی‌درمانی و رادیوتراپی:

شیمی‌درمانی و رادیوتراپی قبل از جراحی انجام می‌شود تا اندازه ی تومور را کوچک‌تر کرده و جراح بتواند راحت‌تر توده را خارج کند. حداکثر ده تا پانزده درصد موارد سارکوم‌ها وسعت زیادی از بافت را اشغال می‌کنند که باعث درگیری عروق و اعصاب اندام خواهد شد. در این مواقع برای جلوگیری از انتشار توده، آمپوتاسیون یا قطع عضو انجام می‌شود. گسترش توده به نقاط دیگر بدن شانس موفقیت در درمان را کم می کند.

اصولا شیمی درمانی حدود شش تا نه ماه طول می کشد. کودکانی که درگیر این بیماری هستند باید در طول درمان چند روز در بیمارستان بستری شوند و این کار هر دو تا سه هفته یکبار باید انجام شود. بعضی از کودکان باید بخاطر عوارض جانبی مانند تب یا عفونت مدت زمان بیشتری در بیمارستان بمانند. داروهای شیمی درمانی باید به صورت درون وریدی تزریق شوند.

پرتودرمانی

پرتودرمانی برای مواردی که سارکوم بافت نرم بزرگ باشد یا به دلیل نزدیکی به ارگانهای حیاتی بدن نتوان آن را با حاشیه ای مناسب از بافت اطراف خارج کرد، استفاده می شود. پرتو درمانی یک درمان مهم در کاهش برگشت بیماری پس از جراحی است، ۵۰-۶۰ Gy دوز استاندارد برای سارکوم بافت نرم است. پرتودرمانی ممکن است قبل یا بعد از عمل جراحی انجام شود. این درمان قبل از عمل همراه با ۳۰٪ خطر برای عوارض زخم است.

این امر سبب می شود که انجام جراحی با خطرات ناخواسته بیشتری همراه باشد. در ضمن به دلیل چسبندگی ایجاد شده در بافت های بدن انجام جراحی مشکل تر و موفقیت درمان بالقوه کمتر خواهد بود. ممکن است در اثر پرتو درمانی سالها بعد در محل انجام آن ، سارکوم دیگری که غیر مرتب با سارکوم پرتو درمانی است بوجود آید.

جراحی

درمان دیگر  برای سارکوم جراحی است، شایان ذکر است بعضی مواقع وسعت رشد تومور آنقدر زیاد است که در مناطق زیادی از اندام منتشر می شود و به عروق و اعصاب اندام به‌ شدت آسیب می رساند. در این موارد ممکن است بهترین راه برای بیمار قطع عضو باشد. بافتی که در این روند برداشته می شود باید با پیوند بافت زنده (از بدن خود بیمار)، بافت اهدایی (معمولاً از بانک استخوان) یا بافت مصنوعی (از جنس فلز یا ماده مصنوعی دیگر) جایگزین شود.

حواسمان به  بدن دردهای کودکان باشد

نکته:

گاهی اوقات اتفاق می افتد که کودکی از درد استخوان پا یا دست خود شکوه دارند و مدام در شب‌ها بیقراری می‌کند. یادمان باشد درد‌هایی مثل درد پشت زانو در کودکان اکثرا نشانه قد کشیدن است، اما پادرد و استخوان درد شدید و مدوام در پاهای کودک می‌تواند نگران کننده باشد. در این صورت بهتر است به پزشک مراجعه کرده و اطمینان حاصل کنیم که کودک را هیچ خطری تهدید نمی‌کند.

ریسک فاکتورها

علت ایجاد سرطان استخوان مشخص نیست ولی پزشکان عواملی را یافته‌اند که سبب افزایش خطر ابتلا به این سرطان می‌شوند؛ این عوامل عبارتند از:

• سندرم‌های ژنتیکی. بعضی از سندرم‌های ژنتیکی نادر، مانند: سندرم لی-فرامنی (Li-Fraumeni syndrome) و رتینوبلاستومای وراثتی، خطر ابتلا به سرطان استخوان را افزایش می‌دهند.
• بیماری پاژه استخوان. بیماری پاژه استخوان (Paaget’s disease of bone) غالباً بزرگسالان را درگیر می‌کند و سبب افزایش خطر ابتلا به سرطان استخوان می‌شود.
• پرتودرمانی برای معالجه‌ی سرطان. قرار گرفتن در معرض دوزهای بالای تشعشعات، مثل آنچه در پرتودرمانی برای معالجه‌ی سرطان رخ می‌دهد، خطر ابتلا به سرطان استخوان را در آینده افزایش می‌دهد.