نگاه اجمالی به شغل های سرطان زا

سرطان یکی از بیماری های سخت در جهان است و می تواند تمام بدن را درگیر کند، این بیماری سومین عامل مرگ و میر در ایران است. حدود 400 هزار نفر مبتلا به سرطان در ایران زندگی می‌کنند و سالانه 90 هزار مورد جدید به آن اضافه می‌شوند. 50 درصد از سرطان‌ها قابل پیشگیری  و قابل درمان  است. بیشتر سرطان‌ها به علت ترکیبی از عوامل از جمله: ژن‌ها، محیط زندگی و سبک زندگی رخ می‌دهند.

محیط یکی از تاثیرگذارترین عوامل موثر بر سلامتی فرد و خطر بروز سرطان است. عوامل محیطی که روزانه همه ی ما با آن مواجه هستیم مانند: هوایی که تنفس می‌کنیم، آبی که می‌نوشیم، غذایی که می‌خوریم و به طور کلی نحوه ی زندگی‌ای که انتخاب کرده‌ایم همگی می‌توانند عامل سرطان‌زا باشند.

عوامل بروز سرطان را می‌توان به طور کلی به دو دسته تقسیم کرد:  عوامل مرتبط با شیوه زندگی و عوامل محیطی. هرچند عوامل مختلف شیوه زندگی نیز از طریق محیط وارد زندگی می‌شوند، ولی وقتی از عوامل محیطی صحبت می‌کنیم، منظور عواملی است که مستقل از شیوه زندگی ما، به بدن آسیب می‌رسانند مانند: آلودگی هوا. به طور کلی سهم عوامل مختلف شیوه زندگی در ایجاد سرطان نسبت به عوامل محیطی خیلی بیشتر است.

برخی از عوامل خطر اصلی برای ابتلا به سرطان شامل: سیگار کشیدن، اضافه وزن، رژیم غذایی ناسالم، مصرف الکل، قرار گرفتن در معرض آفتاب، خطرات برخی محیط‌های کار مانند: قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی و اشعه‌های خاص و ژن‌های ارثی خاص است.

اگر فرد مبتلا به سرطان در مراحل ابتدایی این بیماری به پزشک مراجعه کند این بیماری زودتر درمان می شود و در بسیاری مواقع فرد بهبودی کامل را به دست می آورد ولی اکثر افراد به خاطر عدم آگاهی و ترسی که از این بیماری دارند خیلی دیر به پزشک مراجعه می کنند و از آنجایی که بیماری در بدن گسترش پیدا کرده و تمام بدن را درگیر می کند سرطان به سختی قابل درمان می شود و در بعضی موارد منجر به فوت بیمار می شود.

برای دوری از سرطان، بهتر است سبک زندگی سالم را انتخاب نموده و پیشگیری های مناسب را انجام دهیم تا بتوان آمار افزایش  سرطان را کاهش داد و از بروز بیماری های دیگر جلوگیری شود.

شغل های سرطان  زا

برای به دست آوردن رزق و روزی حلال باید به کاری مشغول شد. از آنجایی که بخش قابل توجهی از عمر بشر در حین کار سپری می شود، پس شغل هر فرد بخشی از سبک زندگی او به حساب می آید. همه ی مشاغل سختی ها و مشکلات خاص خود را دارند و ممکن است طی زمان طولانی باعث آسیب های جسمانی شوند.

علاوه بر آسیب های جسمانی مانند: شکستگی دست و پا و سایر قسمت های بدن، سوختگی و غیره در حین انجام کار، بعضی مواقع شغلی که داریم و محیطی که در آن مشغول به کار هستیم. ممکن است باعث بروز سرطان در ما شود. ابتلا به بیماری سرطان با سبک زندگی و نوع شغل ما در ارتباط است، پس شغل می تواند اثری مستقیم بر سلامت ما داشته باشد.

طبق تحقیقات به عمل آمده کمتر از 10 درصد از سرطان‌ها عامل ژنتیکی دارد و بیش از 90 درصد منشا محیطی و شیوه زندگی دارند که پس از ورود عامل خارجی به بدن باعث تخریب ژنی می‌شوند. حدود ۴ تا ۵ درصد از کل سرطان‌ها در جوامع پیشرفته به دلیل عوامل شغلی است. 

اولین گزارش در زمینه وجود ارتباط بین سرطان و تماس شغلی در قرن ۱۸ و زمانی منتشر شد که متوجه شدند سرطان پوست در افرادی که دودکش‌های بخاری تمیز می‌کردند و سرطان مثانه در کارگرانی که با رنگ تماس داشتند ارتباط معناداری داشته است. سرطان شغلی اغلب موارد در ریه ایجاد می‌شود البته مواردی نیز در پوست، سیستم ادراری و حفره‌های بینی نیز دیده شده است، مثلاً بعضی مشاغل مثل نقاشی، رنگرزی، کشاورزی، جوشکاری، فضانوردی، آرایشگری  و غیره در معرض خطر بیشتری برای سرطان است.

نشانه های چند سرطان های شایع شغلی

همانگونه که اشاره شد بعضی از مشاغل باعث بروز سرطان می شود، سرطانی همچون: سرطان سینه، رخم، مثانه، خون و غیره که هر کدام از این بیماری علامت خاص خود را دارد.

اگر هر یک از این علائم را در خود دیدید در اولین فرصت به پزشک مراجعه کنید. زیرا تشخیص سرطان در مراحل اولیه، شانس بهبودی را به میزان زیادی افزایش می‌دهد. توجه داشته باشید که نشانه‌های سرطان شاید در همه افراد یکسان نباشند. همچنین این نشانه‌ها ممکن است در اثر عوامل دیگری جز سرطان هم به وجود آیند.

- سرطان پوست

تغییرات در اندازه، وجود توده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ به همراه خونریزی، شکل و رنگ خال، رشد غیر عادی پوست، ورم یا زخمی ‌که بهبود پیدا نمی‌کند، وجود توده کوچک، نرم و صیقلی یا توده سفت و قرمز در پوست، لکه‌های پوستی یا نقاط مسطح قرمز، زبر، خشک یا پوسته‌دار همراه با خارش‌ یا برآمدگی.

- سرطان مثانه

علایم این سرطان، وجود خون در ادرار؛ درد حین ادرار کردن و تکرر ادرار است.

- سرطان سینه

افزایش سایز سینه‌ها یا تغییر شکل آنها، درد زمانی که به سینه ها دست زده می شود، تغییرات پوستی همچون ورم و قرمزی در یک یا هر دو سینه، تغییرات در ظاهر نوک یکی از سینه‌ها یا هر دو سینه، برآمدگی درون سینه، سوزش یا خارش در سینه‌ها، تغییر رنگ سینه، بیرون آمدن مایع سفید رنگ هنگام فشردن نوک سینه، پوسته پوسته شدن یا پولکی شدن نوک سینه یا ضخیم شدن پوست یا فرو رفتگی در پوست سینه.

- سرطان پروستات

از علائم سرطان پروستات، سوزش یا درد حین ادرار کردن، مشکل در ادرار کردن یا سختی هنگام شروع و قطع ادرار، دفعات زیاد ادرار در طول شب، بی‌اختیاری ادرار، جریان یا سرعت کم ادرار، وجود خون در ادرار یا مایع منی.

- سرطان ریه

سرفه‌های مداوم یا مزمن شبیه به افراد سیگاری که ممکن است همراه با درد باشد، سرفه همراه با خون، سختی در تنفس، کاهش اشتها، احساس خستگی، درد در استخوان، تورم صورت، بازو یا گردن، سردرد، سرگیجه، ضعف و بی‌حالی.

- سرطان حلق و بینی

مشکل در تنفس، ایجاد برآمدگی در بینی یا گردن، گلو درد، خونریزی یا ترشح از بینی، گوش درد یا شنیدن صدای وز وز، سردرد، انسداد بینی و احتقان سینوس.

در ادامه به معرفی چند شغل سرطان زا می پردازیم با ما همراه باشید.

کشاورزان، باغداران، ماهیگیران و نجات غریق‌ها

برای رشد محصولات کشاورزی علاوه بر کودهای حیوانی، از سموم ضدآفت در تولید مواد غذایی غیر اورگانیک استفاده می شود، این سموم نه تنها کیفیت محصولات کشاورزی را کاهش می دهد، بلکه صدمات جبران ناپذیری به سلامت کشاورزان وارد می کند. علاوه بر این سموم ،کشاورزان زمان طولانی در معرض آفتاب قرار می گیرند و این عوامل باعث ایجاد سرطان در کشاورز می شود.

این سرطان ها عبارتند از: سرطان خون، لنفوم غیر هوچکین (نوعی سرطان دستگاه لنفاوی)، میلوم متعدد (نوعی سرطان استخوان)، سارکوم بافت نرم (سرطان بافت نرم) و سرطان های معده، مغز، پروستات و پوست. علاوه بر سموم ضد آفت، دود خروجی موتورها، گرد و غبار، ویروس های حیوانات، کودهای شیمیایی، سوخت ماشین های کشاورزی و بعضی میکروب ها، عوامل ابتلا به بیماری در کشاورزان است.

باغداران، ماهیگیران و نجات غریق‌ها نیز همچون  کشاورزان در معرض انواع سرطان ها قرار دارند. زیرا آنها بیشتر مواقع در زیر اشعه ی خورشید به فعالیت می پردازند. اشعه UV آفتاب DNA (دی ان ای) سلول‌های پوستی را تخریب می‌کند و احتمال ابتلا به سرطان پوست را افزایش می دهد. بنابراین کسانی که در محیط باز کار می‌کنند، در خطر بیشتری برای سرطان‌های پوستی هستند؛ به خصوص افرادی که رنگ پوست و چشم‌شان روشن است.

در واقع کسانی که بعد از تماس با آفتاب پوست‌شان قرمز می‌شود و کک و مک در می‌آورند، حساس‌تر هستند. سرطان پوست معمولا قبل از 40 سالگی بروز پیدا نمی‌کند و اغلب بعد از 60 سالگی دیده می‌شودبهتر است برای جلوگیری از مبتلا شدن به سرطان پوست، از لباس‌های آستین بلند، عینک آفتابی، کلاه لبه‌دار و کرم‌های ضدآفتاب با SPF حداقل 15 استفاده شود، هر مقدار SPF بالاتر باشد، حفاظت بیشتری در مقابل آفتاب سوختگی خواهید داشت.

خلبان ها

دلیل این که خلبانی جزء مشاغل سرطان زاست به خاطر کابین خلبان  است زیرا کابین خلبان به اندازه ی دستگاه سولاریوم برای پوست خطرناک است. طبق تحقیقات دانشمندان آمریکایی، یک ساعت وقت گذراندن در اطاقک خلبان از لحاظ میزان تشعشع مساوی با 20 دقیقه قرار گرفتن در سولاریوم با اشعه UV-A است! هر چند پنجره هواپیما از ورود اشعه UV-B خورشید جلوگیری می‌کند اما قادر به جلوگیری از ورود اشعه UV-A نیست.

این اشعه باعث پیر شدن پوست می‌شود و با سرطان پوست در ارتباط است. علاوه براین، وقتی هواپیما بالای ابرها یا زمین‌های برفی پرواز می‌کند، انعکاس نور و میزان تشعشع بیشتر می‌شود.

نرخ ابتلا به انواع ملانوم سرطان پوست (خطرناک ترین نوع این سرطان) در خلبان ها و دیگر خدمه ی پرواز ۲ برابر بیشتر از سایر مردم است و خلبان ها در زمان حضور در کابین، به اندازه ی ۲۰ دقیقه استفاده از دستگاه های برنزه کننده، در معرض پرتوهای فرابنفش آ (UVA) قرار می گیرند.

خطرات ناشی از پرتوهای فرابنفش آ در زمان پرواز بر بالای ابرهای فشرده یا مناطق برفی بیشتر می شود. برای کاهش خطر سرطان پوست باید پنجره‌های هواپیما را در برابر اشعه UV-A مقاوم ساخت و خدمه پرواز باید به‌طور مرتب از کرم‌های ضدآفتاب استفاده کنند.

جوشکارها، لوله‌کش‌ها و کاشی‌کاران

مطابق با تحقیق های انجام شده، افرادی که کار آنها جوشکاری و لوله‌کشی است و بیشتر در معرض گاز جوشکاری هستند و یا کسانی که با عایق لوله کار می کنند، در خطر تماس با اشعه ها و ماده ی آزبست قرار می گیرند. بیشتر در معرض ابتلا به سرطان قرار دارند.

(آزبست نوعی ماده نسوز است و گاهی تحت عنوان پشم شیشه شناخته می‌شود. این ماده اگر تنفس شود به اعماق ریه می‌چسبد و در طولانی مدت باعث بیماری‌های خطرناک ریوی و سرطان می‌شود). مواد سمی می تواند باعث انواع سرطان های ریه، کلیه، ملانوم چشم و دیگر بیماری ها شود.

این افراد همچنین در خطر تماس با بنزن هستند که  امکان دارد ابتلا به سرطان ریه را بالا ببرد. کاشی‌کارها هم اگر زمان برش کاشی و سنگ، گرد حاصل از آنها را تنفس کنند در خطر ابتلا به سرطان ریه قرار می‌گیرند. راه جلوگیری از این بیماری تعطیل کردن کار نیست بلکه این افراد باید هنگام کار حتما از ماسک‌های مخصوص استفاده کنند.

مهمانداران هواپیما

خدمه ی پرواز نیز همچون خلبان ها در ارتفاعات بالا در معرض تابش یون ساز بیشتری قرار می گیرند و این امر امکان بروز بسیاری از سرطان ها از جمله سینه، گردن رحم، رحم، تیروئید، مری، روده ی بزرگ، معده و کبد، لوز المعده را افزایش می دهد.

طبق آمار به دست آمده در زنان مهماندار میزان ابتلا به سرطان سینه ۵۰ درصد بیشتر از سایر زنان است. این افراد همچنین در معرض نوعی دیگر از تشعشع به نام اشعه کیهانی هم قرار می‌گیرند که خود باعث بروز خطر سرطان سینه و ملانوم در خانم‌های ‌مهماندار است. 

شغل های پشت میزی و بدون تحرکی

بیشتر افرادی که کارمند هستند مجبورند مدت زمان طولانی را پشت میز بنشینند و به امور دولتی برسند. به ویژه افرادی که کار آنها با کامپیوتر است و بیشتر کارهای تایپی انجام می دهند، مجبورند که مدت زمان طولانی پشت میز بشینند.

این افراد باید بدانند نشستن طولانی مدت می تواند منجر به بروز سرطان های روده ی بزرگ و رحم شود. طبق تحقیقات صورت گرفته کسانی که بیشتر زمان روز را در حالت نشسته می گذرانند، خطر ابتلا به سرطان روده ی بزرگ ۲۴ درصد بیشتر و خطر بروز سرطان رحم ۳۲ درصد بیشتر از سایر افراد است.

لازم به ذکر است این روزها بیماری کرونا اکثر بانوان و سایر افراد را خانه نشین کرده است، بانوان به عنوان مدیر منزل باید، بیشترین مدیریت را در این روزها در منزل داشته باشند، طوری برنامه ریزی کنند که خود و دیگر اعضای خانواده کمتر با تلفن همراه سرگرم شوند و کمتر وقت خود را کنار تلوزیون سپری کنند. بنابراین، بهتر است در طول روز، به ویژه بعد از وعده های غذایی، اعضای خانواده را به فعالیت در منزل و کارهای منزل سرگرم کنند.

فضانوردها

فضانوردها همچون خلبان ها و مهمانداران بعد از خروج از اتمسفر و میدان مغناطیسی محافظ کره ی زمین، در معرض میزان قابل توجه و خطرناکی از تشعشعات کیهانی یون ساز قرار می گیرند و به میزانی بسیار بیشتر که معادل ۱۵۰ تا ۶۰۰۰ بار انجام رادیوگرافی قفسه ی سینه است. فضانوردان دچار بیماری های زیادی می شوند همچون: سرطان، بیماری موج گرفتگی، بیماری های تخریب استخوانی و بیماری هایی که دستگاه عصبی مرکزی را مورد حمله قرار می دهند.

آتش نشان ها

آتش نشانی جزء مشاغل پر خطر محسوب می شود و آتش نشان ها علاوه بر  این که با شعله های آتش، ریزش ساختمان ها و استنشاق دود در ارتباط هستند، در معرض ابتلا به سرطان نیز قرار دارند و می توان گفت سرطان عامل اصلی مرگ و میر در میان مأمورین آتش نشانی است. چون این افراد در معرض تماس با موادی مانند: بنزن، کلروفرم، فرمالدئید، دود حاصل از سوختن پلاستیک و غیره هستند، بیشتر در خطر سرطان ریه قرار می‌گیرند. سرطان بیضه و پروستات ‌هم در این افراد بیشتر دیده می‌شود.

در اثر سوختن پلاستیک، بعضی مصالح ساختمانی و دیگر موادی که در ساخت وسایل روزمره به کار می رود، مواد سمی ای آزاد می شود که آتش نشان ها آنها را استنشاق می کنند یا جذب بدن شان می شود.  آتش نشان ها می توانند با رعایت مسائل ایمنی و استفاده از ماسک، لباس و دستکش مخصوص کمتر در معرض این بیماری قرار گیرند.

مشاغل شیفت شب

خداوند شب را برای استراحت و خواب و آرامش قرار داده است و روز را برای کار و موارد دیگر. اما بعضی شغل ها همچون نگهبانی، شغل پزشکی، پرستاری و غیره ایجاب می کند که شیف کاری در شب باشد. قرار گرفتن در معرض نور در زمان تاریکی هوا می‌تواند در ساعت درونی بدن اختلال ایجاد کند و از این طریق باعث اختلال در سیستم قلبی و عروقی، متابولیسم، هضم و جذب، سیستم ایمنی و تعادل هورمونی شود.

طبق تحقیقاتی که در سازمان جهانی بهداشت صورت گرفته، نشان می دهد کار کردن در شیفت شب خطر ابتلا به انواع سرطان‌ها به خصوص سرطان سینه، دستگاه گوارش و پروستات را بالا می‌برد. خطر بیشتر برای کسانی مطرح است که 20 سال سابقه کار دارند.

افرادی که شغلشان در شب است باید هر شب سر ساعت خاصی کار کنند، یعنی کارشان طوری نباشد که ساعت را چرخش سر کار روند به عنوان مثال هر شب سر ساعت خاصی سر کار روند و سر ساعت خاصی آن را به پایان برسانند.

چنانچه زمان برگشت‌تان به منزل، نزدیک طلوع خورشید است باید هنگام برگشت از عینک آفتابی استفاده کنند. موقع خواب هم تمام پنجره‌ها و منابع نور را ببندند یا از ماسک خواب استفاده کنند، زیرا روشنایی آنها را بی‌خواب می‌کند. بی‌خوابی نیز یکی از عوامل موثر بر کاهش قدرت ایمنی بدن و ابتلا به سرطان است.

کفاشان، سازندگان کفش و کارگران نساجی و تولید پارچه

به دلیل تنفس ذرات معلق پنبه، پارچه و موارد دیگر در کارخانه های نساجی، کارگران بیشتر در خطر سرطان ریه قرار می‌گیرند. افرادی که 30 سال سابقه ی کار در این کارخانه ها را دارند، خطر ابتلای آنها دو برابر است.

به خاطر تماس با گرد حاصل از برش چرم، ماده شیمیایی بنزن و چسب سازندگان کفش را بیشتر در معرض سرطان حفره بینی، مثانه، خون، دهان، حنجره و معده  قرار می دهد. خودداری از بوییدن حلال‌ها، چسب‌ها و تماس آنها با پوست؛ استفاده از ماسک هنگام کار؛ ترک سیگار و برخورداری از دستگاه‌های تهویه مناسب راه های پیشگیری از مبتلا شدن به سرطان در این مشاغل است.

کارگران معدن

کار در معدن همچون آتش نشانی از مشاغل پر خطر است. خطر ابتلا به انواع مختلفی از سرطان ها در آن وجود دارد. گرد و غبار معدن های ذغال سنگ خطر ابتلا به سرطان های ریه و معده را افزایش می دهد؛ همچنین کارگران معدن در معرض مواد سرطان زایی مثل آزبست (پنبه ی نسوز)، اورانیوم و رادون قرار دارند.

گاز خروجی تجهیزات حفاری هم یکی دیگر از عوامل بروز بیماری در کارگران معدن است و کارگرانی که به طور مداوم در معرض این گازها قرار دارند، احتمال ابتلا به سرطان ریه در آن ها ۵ برابر بیشتر از سایر کارگران است. 

کارگران ایزوگام کار

خطر ابتلا به سرطان در کارگرانی که شغلشان ایزوگام و آسفالت کاری است، بالاست. طبق تحقیقات صورت گرفته میزان ماده ی شیمیایی هیدروکربن اروماتیک چند حلقه ای در خون این افراد بد از شیفت کاری افزایش می یابد.

این ماده به دی ان ای صدمه می زند و خطر بروز سرطان را بالا می برد. میزان این ماده ی شیمیایی خطرناک در بدن کارگرانی که از دستکش های محافظ استفاده نمی کنند یا تجربه ی سوختگی داشته اند بیشتر است. 

آرایشگرها و ناخن کارها

از آنجایی که آرایشگران مدام با مواد رنگی، کراتینه مو یا فر مو سرو کار دارند، این مواد برای آنها بسیار خطرساز است. آمین های اروماتیک موجود در برخی رنگ موها، خطر ابتلا به سرطان مثانه، تخمدان، ریه، سینه، خون، معده و دستگاه تناسلی در میان این افراد بیشتر است. این شغل همچنین خطر سرطان حنجره را در آقایان بالا می‌برد.

آرایشگران همچنین با مشکلاتی از جمله آلرژی، حساسیت‌های پوستی و تنفسی، دردهای مفصلی  درگیر می شوند که خود باعث می شود کار خود را کنار بگذارند. آرایشگرها باید در هنگام استفاده از محصولات شیمیایی دستکش به دست کنند و سالن آرایشگاه از تهویه ی مناسبی برخوردار باشد.

این ماده که در تعدادی از محصولات صاف‌کننده و کراتینه مو، لاک‌های ناخن و لوازم آرایش به کار می‌رود، خطر سرطان‌های ریه و حفره بینی را افزایش می‌دهد. پس قبل از خرید این مواد حتما روی برچسب آنها را بخوانید و نوع بدون فرمالدئید را انتخاب کنید. علاوه براینها بهتر است از مواد آرایشی بدون عطر استفاده کنید. برخورداری از سیستم تهویه مناسب هم خطر ابتلا به سرطان را کاهش می‌دهد.

ناخن کارها علاوه بر این که با مواد مانیکور که آسیب جدی ای به سلامتی آنها وارد می کند. در ارتباط هستند و مواد شیمیایی  که از طریق پوست جذب بدنشان می شود، انواع گازها و گرد و غبارهای آلوده را  در سالن آرایشی تنفس می کنند و این مسأله خطر ابتلا به سرطان و بیماری های تنفسی و تناسلی را افزایش می دهد.

علاوه بر شغل هایی که در بالا به آنها اشاره کردیم، تکنیسین های آزمایشگاه، نقاشان و کارگران ساختمان، ماموران راهنمایی و رانندگی(این افراد به دلیل اینکه به‌طور مداوم در معرض آفتاب، دود و آلاینده‌های هوا هستند بیشتر دچار سرطان ریه، پوست، روده بزرگ، مری، کلیه، بیضه و حتی سینه می‌شوند) نیز به خاطر شرایط شغلی در معرض مبتلا به سرطان هستند. لازم به ذکر است انجام رادیولوژی در هنگام بارداری برای زنان باردار خطرناک است.

نکته:

سرطان ممکن است سال‌ها یا حتی چند دهه طول بکشد تا ظاهر شود. بنابراین اگر امروز سالم هستید و مشکلی ندارید دلیل بر آن نیست که مسائل ایمنی محل کار خود را جدی نگیرید. در واقع خیلی از سرطان‌های شغلی در زمان بازنشستگی بروز پیدا می‌کنند. پس مواظب سلامتی خود باشید.