سلول بنیادی و کمک آن به شیمی درمانی

بدن انسان دارای صدها نوع مختلف سلول است که برای سلامت روزانه ما مهم هستند. این سلول‌ها برای اینکه اعمال حیاتی بدن ما را تنظیم کنند  مهم هستند مثل : ضربان قلب، انجام فعالیت‌های مغزی، پاک‌سازی خون به‌وسیله کلیه‌ها، جایگزینی سلول‌های مرده و غیره… سلول‌های بنیادی کارشان بی‌نظیر است. آن‌ها کارشان ساختن تمام سلول‌های نامبرده است.

سلول‌های بنیادی تهیه‌کننده سلول‌های جدید هستند.وقتی‌که سلول‌های بنیادی تقسیم می‌شوند، می‌توانند سلول‌های مانند خودشان و یا سلول‌های دیگری از نوع دیگر تولید کنند. برای مثال سلول‌های بنیادی پوست می‌توانند سلول‌های بنیادی پوست بیشتری بسازند یا می‌توانند سلول‌های مختلف دیگری در پوست بسازند که کار مخصوص به خودشان مثل ساختن رنگ‌دانه‌های  ملانین رادارند.

وقتی‌که ما زخمی یا بیمار می‌شویم، سلول‌هایمان هم صدمه می‌بینند یا از بین می‌روند. زمانی که این اتفاق می‌افتد، سلول‌های بنیادی فعال می‌شوند. سلول‌های بنیادی مسئول تعمیر کردن بافت های صدمه دیده و جایگزین کردن سلول‌هایی که بطور نرمال میمیرند هستند. اینگونه است که سلول‌های بنیادی ما را سلامت نگاه میدارند و باعث جلوگیری از پیری زودرس ما می‌شوند. سلول‌های بنیادی مثل ارتش پزشکان میکروسکوپی ما هستند.

سلول های بنیادی جنینی

دانشمندان معتقدند که هر عضو داخلی بدن سلول‌های بنیادی خودشان رادارند. برای مثال می توان از سلول‌های خون نام برد که از سلول‌های بنیادی خون ساخته شدند. با این حال سلول‌های بنیادی در ابتدایی ترین مراحل رشد انسانی نمایان هستند و هنگامی که دانشمندان این سلول‌ها را رشد دادند، آن‌ها را سلول‌های بنیادی جنینی نامیدند.

دلیل این که دانشمندان به سلول‌های بنیادی جنینی بسیار اهمیت میدهند این است که سلول‌های بنیادی جنینی درزمان رشد جنینی، میتواند هر عضو یا بافتی را بسازند. این بدین معنی است که سلول‌های بنیادی جنینی، بر عکس سلول‌های جنینی بالغ می‌توانند تبدیل به صدها نوع دیگر سلول‌های بدان شوند.

برای مثال، همانطور که سلول‌های بنیادی خون تنها میتواند سلول خونی بسازد، سلول‌های بنیادی جنینی میتواند خون، استخوان، پوست، مغز و غیره را بسازد. علاوه بر این، سلول‌های بنیادی اینطور برنامه ریزی شده اند که بافت و حتی اعضا را بسازند در صورتی که سلول‌های بنیادی بالغ نمیتواند این عمل را انجام دهند.

این بدین معنی است که سلول‌های بنیادی جنینی استعداد خیلی بیشتری برای درمان اعضا بیمار رادارند. سلول‌های بنیادی جنینی از جنین ها ی باقی مانده درظرفهای آزمایشگاه پس از درمانهای باروری ساخته شدند که تنها چند روز بیشتر عمر نداشتند.

اگر این استفاده را از آن‌ها نمیکردند آن‌ها را به دور می انداختند. در واقع دانشمندان سلول‌های بنیادی را از جنین می‌گیرند، آن‌ها معمولاً جنین‌های اضافی هستند که از لقاح آزمایشگاهی یا مصنوعی (IVF) حاصل می‌شوند.در کلینیک‌های IVF، پزشکان چندین سلول تخمک را در یک لوله آزمایش بارور می‌کنند تا از زنده ماندن حداقل یکی از آن‌ها اطمینان حاصل کنند. سپس برای شروع بارداری تعداد محدودی از تخمک‌های بارور درون رحم جایگزین می‌شوند.درواقع سلول بنیادی مادر تمام سلول‌ها است و توانایی تبدیل به تمام سلول‌های بدن را دارد.

این سلول‌ها توانایی خود نوسازی (Self Renewing) و تمایز (Differentiating)  به انواع سلول‌ها از جمله سلول‌های خونی، قلبی، عصبی و غضروفی رادارند. هم چنین در بازسازی و ترمیم چینی‌جاهای مختلف بدن بدنبال آسیب و جراحت موثر بوده و می‌توانند به درون چینی‌جاهای آسیب دیده‌ای که بخش عمده سلول‌های آن‌ها از بین رفته است، پیوند زده‌شوند و جایگزین سلول‌های آسیب دیده شده و به ترمیم و رفع نقص در آن بافت بپردازند.

عملکرد سلول های بنیادی جنینی

به دلیل توانایی منحصر به فرد سلول‌های بنیادی، این سلول‌ها امروزه از مباحث جذاب در زیست شناسی و علوم درمانی است. هم چنین تحقیقات در این زمینه دانش ما را درباره چگونگی رشد و تکوین یک اندام از یک سلول منفرد افزایش داده و مهم تر آنکه به فهم مکانیزم جایگزینی سلول‌های سالم با سلول‌های آسیب دیده کمک کرده است.

سلول بنیادی جنینی در درون بدن به جستجو می‌پردازد و نواحی آسیب دیده را می‌یابد و سپس سعی در ترمیم و درمان آن قسمت می‌نماید و در عین حال تولیدمثل نیز می‌نماید که خود سبب تحریک مکانیسم ترمیمی بدن می‌گردد.

معالجاتی که درآن مرکز به روش سلول‌های بنیادی انجام می‌گیرد، آنتی‌ژنیک نبوده و می‌توانند بدون هرگونه تاثیر متقابل، پس زنی، عدم جواب به درمان دارویی یا هرگونه تاثیرسوء جانبی به هر بیماری، اعمال شوند. هنگامی که یک بیمار سلول تازه جنینی را دریافت می‌کند، اولین عمل این سلول‌ها، تحریک سلول‌های موجود در سیستم میزبان می‌باشند و سبب تقویت آن‌ها می‌گردند.

سپس این سلول‌ها در واقع، جایگزین سلول‌های ایمنی میزبان می‌گردند و در نتیجه با آن‌ها پیوند می‌خورند. این بدان معناست که آن‌ها بطور مستمر سلول‌های جنینی بیشتری را رشد داده و باعث بوجود آمدن یک سیستم ایمنی جدیدتر و قوی‌تر می‌گردند. درمان سرطان با این روش، این امکان را فراهم می‌آورد که شیمی درمانی و پرتو درمانی به مدت طولانی‌تری ادامه یابند و در واقع تاثیرات جانبی آن‌ها را حذف می‌نماید.

به طور خلاصه سلول‌های بنیادی را می‌توان به شکل زیر توصیف کرد:

بدن انسان از انواع متفاوتی از سلول‌ها ساخته شده است. بسیاری از سلول‌ها تخصصی هستند و عملکردهای ویژه‌ای را انجام می‌دهند، مانند گلبول‌های قرمز که اکسیژن را در جریان گردش خون به سراسر بدن منتقل کرده و دی اکسید کربن از سلول‌ها دریافت می‌کنند.

این در حالی است که به عنوان مثال، گلبول‌های قرمز قادر به تقسیم نیستند.سلول‌های بنیادی همزمان با رشد ارگانیسم سلول‌های جدیدی را برای بدن فراهم می‌کنند و آن‌ها را جایگزین سلول‌های تخصص یافته آسیب دیده یا از دست رفته می‌کنند. سلول‌های بنیادی دو ویژگی منحصر به فرد دارند که آن‌ها قادر می‌سازد تا این کار را انجام دهند:

• 
  این سلول‌ها توانایی تقسیم‌های متوالی را برای تولید سلول‌های جدید دارند.
• همزمان که این سلول‌ها تقسیم می‌شوند، می‌توانند به انواع سلول‌های مختلف و تخصصی تمایز پیدا کنند.

به طور کلی مطالعات سلول‌های بنیادی، زمینه‌ای امید بخش برای درمان بسیاری از بیماری‌هایی است که در حال حاضر هیچ گونه روش درمانی برای آن‌ها وجود ندارد. متاسفانه در سال‌های اخیر، شاهد رشد چشمگیر انواع سرطان در بین گروه‌های مختلف سنی هستیم که سبک زندگی و موقعیت اجتماعی افراد را تحت تاثیر قرار می‌دهند. خوشبختانه، امروزه، درمان‌های موثری برای بسیاری از انواع سرطان، شناسایی شده است.

این روش‌های درمانی، در چهار گروه کلی طبقه‌بندی می‌شوند که عبارتند از: جراحی، هورمون-درمانی، پرتودرمانی و شیمی درمانی.

شیمی درمانی

شیمی درمانی روشی است که برای درمان سرطان استفاده‌ی گسترده‌ای دارد. اصطلاح شیمی درمانی اشاره به داروهایی دارد که روی سلول‌های سرطانی تاثیر گذاشته و جلوی رشد یا تقسیم آن‌ها را می‌گیرند. این امر با کشتن سلول‌های در حال تقسیم انجام می‌شود. اثرگذاری این روش تا حدودی به سطح و میزان پیشرفت سرطان بستگی دارد.

شیمی درمانی یک دارو درمانی است که از مواد شیمیایی قوی برای از بین بردن رشد سریع سلول ها در بدن استفاده می شود. شیمی درمانی اغلب در درمان سرطان مورد استفاده قرار می گیرد، زیرا سلول‌های سرطانی خیلی سریع تر از اکثر سلول‌های بدن رشد می کنند و تکثیر می شوند. داروهای شیمی درمانی بسیاری در دسترس هستند که به تنهایی یا ترکیبی برای معالجه طیف گسترده ای از سرطان مورد استفاده قرار می گیرند.

داروهای شیمی درمانی

داروهای شیمی ‏درمانی قادرند سلول‌هایی که سرعت رشد بالایی دارند را تخریب کنند و با کاهش سرعت رشد و تخریب سلول‌های سرطانی، علائم مربوط به سرطان به سرعت تخفیف می‏یابد.

شیمی درمانی از راه‏های مختلفی سلول‌های سرطانی را تحت تاثیر قرار می‏دهد:
•    قسمتی از سلول سرطانی را تخریب می‏کند
•    رشد سلول سرطانی را متوقف می‏کند
•    غذای لازم برای سلول سرطانی را قطع می‏کند

روش‏های مختلف شیمی ‏درمانی

داروهای شیمی ‏درمانی به چندین صورت تجویز می‌شوند:
•    روش تزریق عضلانی یا زیرپوستی یا به ‏طور مستقیم داخل مایع مغزی- نخاعی
•    روش تزریق داخل ورید که از طریق آنژیوکت و یا از طریق یک پورت در وریدهای مرکزی بدن تجویز می‏گردد
•    روش تزریق داخل شریان که داروی شیمی‏ درمانی به ‏طور مستقیم معمولا در شریان‏های تغذیه‏ کننده تومور انجام می‏شود
•    روش خوراکی به‏ صورت قرص، کپسول و یا مایع که بیمار می‏خورد
•    روش موضعی یا مالیدنی که داروی شیمی ‏درمانی روی پوست بیمار مالیده می‏شود
در درمان سرطان پستان معمولا از روش تزریق وریدی یا خوراکی استفاده می شود.

داروهای شیمی درمانی می‌توانند:
•    تقسیم سلولی را معیوب کنند یا از آن جلوگیری کنند. این کاری است که داروهایی با سمیت سلولی انجام می‌دهند.
•    منبع غذای سلول را هدف قرار دهند و اجازه ندهند هورمون‌ها و آنزیم‌های لازم به سلول سرطانی برسد.
•    سلول‌های سرطانی را ترغیب به خودکشی کنند. در اصطلاح پزشکی به این امر خزان یاخته‌ای می‌گویند.
•    جلوگیری از تشکیل و رشد مویرگ‌های تازه که وظیفه‌ی خون‌رسانی به غده‌ی سرطانی را به عهده دارند. البته تاثیرگذاری این روش در سال‌های اخیر مورد تردید قرار گرفته است.

شیمی درمانی و ارتباط آن با سلول های بنیادی

برخی پژوهش‌ها ‌نشان داده است اگر به جای گرسنگی دادن به سلول سرطانی جلوی رسیدن خون به آن را بگیریم، ممکن است مقاومت آن را در مقابل درمان بالا برده و احتمال متاستاز را بیشتر کنیم. از طرف دیگر مطالعات بیشتر، دانشمندان را متقاعد کرده است که استفاده از همین روش‌ها ممکن است همچنان اثربخش باشد.

دانشمندان اظهار کرده‌اند که اگر پروتئین‌هایی را هدف قرار بدهیم که توسط سرطان گسترش داده شده‌اند، می‌توانیم خطر مقاومت در برابر درمان یا احتمال متاستاز را کاهش دهیم. درمان با سلول‌های بنیادی یا بن‌یاخته درمانی، استفاده از سلول‌های بنیادی برای درمان یا جلوگیری از بیماری یا شرایط است.

پیوند مغز استخوان

پیوند مغز استخوان متداول‌ترین درمان سلول‌های بنیادی است، اما برخی از روش‌های درمانی حاصل از خون بند ناف نیز در حال استفاده هستند. تحقیقات برای توسعه ایجاد منابع مختلف سلول‌های بنیادی و همچنین درمان با سلول‌های بنیادی برای بیماری‌ها و شرایط عصبی مانند دیابت و بیماری‌های قلبی و غیره در انجام است.

پس از تحولاتی مانند توانایی دانشمندان در جداسازی و کشت سلول‌های بنیادی جنینی، ایجاد سلول‌های بنیادی با استفاده از انتقال هسته سلول‌های سوماتیک و استفاده از آن‌ها از روشهای ایجاد سلول‌های بنیادی پرتوان ناشی از سلول‌های بنیادی، بحث‌برانگیز شده‌است. این اختلاف نظر اغلب مربوط به سیاست سقط جنین و کلونینگ انسان است. علاوه بر این، تلاش برای بازاریابی مبتنی بر پیوند خون بند ناف ذخیره شده بحث‌برانگیز بوده‌است.

بیش از ۳۰ سال است که از مغز استخوان برای درمان مبتلایان به سرطان با شرایطی مانند سرطان خون و لنفوم استفاده می‌شود. این تنها نوع سلول درمانی است که به‌طور گسترده‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرد. در طول شیمی‌درمانی، بیشتر سلول‌های در حال رشد توسط عوامل سمیت سلولی کشته می‌شوند. با این وجود، این عوامل نمی‌توانند بین لوسمی یا سلول‌های نئوپلاستیک و سلول‌های بنیادی خونساز در مغز استخوان تفاوت قائل شوند. این اثر جانبی شیمی درمانی‌های معمولی است که پیوند سلول‌های بنیادی سعی در معکوس کردن دارد.

مغز استخوان سالم دهنده سلول‌های بنیادی عملکردی را جایگزین سلول‌های از دست رفته در بدن میزبان در طول درمان می‌کند. سلول‌های پیوند شده همچنین پاسخ ایمنی ایجاد می‌کنند که به از بین بردن سلول‌های سرطانی کمک می‌کند. این روند می‌تواند خیلی زیاد پیش رود، اما منجر به پیوند در مقابل بیماری میزبان، جدی‌ترین عارضه جانبی این درمان می‌شود.سلول‌های بنیادی به دلایل زیادی مورد مطالعه قرار می‌گیرند.

همچنین مولکولها و اگزوزومهای آزاد شده از سلول‌های بنیادی برای تهیه داروها مورد مطالعه قرار می‌گیرند. علاوه بر عملکرد سلول‌های خود، عوامل محلول در پاراکرین تولید شده توسط سلول‌های بنیادی، معروف به ترشح سلول‌های بنیادی، مکانیسم دیگری است روشهای درمانی مبتنی بر سلول‌های بنیادی اثرات خود را در بیماریهای دژنراتیو، ایمنی بدن و بیماری‌های التهابی با واسطه سیستم ایمنی می‌گذارد.

استفاده از بانک خون محیطی

به عبارت دیگر در بانک خون محیطی انواع مختلفی از سلو ل ها شامل گلبول های قرمز، گلبول های سفید، پلاکت ها و سلول‌های پیش ساز خون ساز وجود دارند؛ در این بانک سلول‌های سرطانی بیشتر از سلول‌های سالم تقسیم می شوند، بنابراین در این روش برای درمان سرطان از شیمی درمانی و پرتو درمانی استفاده می شود، شیمی درمانی و پرتو درمانی بر سرعت تقسیم سلول تاثیر می گذارد.

سلول‌های مغز استخوان توسط شیمی درمانی و پرتو درمانی از بین می روند و برای بازیابی این سلول‌های از دست رفته، سلو ل های بنیادی فراخوانده می شوند؛ سلو ل های بنیادی فراخوانی شده به خون محیطی، می‌توانند منبع مفیدی برای احیاء سیستم خون ساز و سیستم ایمنی فرد بیمار پس از شیمی درمانی های شدید باشند.

سلول بنیادی در ترمیم تومورهای جامد جانشین شیمی درمانی می شود.امروزه از پیوند اتولوگ سلو ل های بنیادی خون محیطی به صورت گسترده ای در درمان سرطان هایی که با دوز بالا شیمی درمانی می شوند، استفاده می شود؛ این روش نه تنها برای انواع سرطان های خونی استفاده می شود بلکه برای تومورهای جامد که حساس به روش شیمی درمانی هستند از جمله سرطان سینه و سرطان سلول های کوچک ریوی نیز کاربرد دارد.

همچنین برخی تحقیقات نشان می دهند تزریق متوالی سلو ل های بنیادی خون محیطی می تواند باعث افزایش شدت و قدرت شیمی درمانی شود.هدف سلول بنیادی در بانک خون محیطی، انجماد این سلول‌های بنیادی است که یک روش درمانی مناسب برای ذخیره سازی طولانی مدت این سلول ها به منظور کمک به بیماران به شمار می رود.

نتایج سلول درمانی در روی بیماران

پس از مدت کوتاهی بیماران احساس می‌کنند با افزایش انرژی مواجه شده و در قوای درونی آن‌ها بهبودی اتفاق افتاده است. این بیماران نتایج مطلوب در معالجه، از بین رفتن فشار روحی و بهبود فعالیتهای روحی و روانی را تجربه می‌کنند. فعالیت عملی بازیافت شده ارگانها و چینی‌جاهای آسیب دیده و ضعیف شده داخلی به سمت بهبودی یکنواختی پیش می‌رود.

معالجه با این روش به نتایج مثبت در درمان سرطان، ایدز، دیابت، اسکلروزیس و بیماری کرونیک و بیش از 50 بیماری دیگر منجرشده است. سلول درمانی، به جلوگیری از رشد تومور کمک می‌کند و می‌تواند برای جلوگیری از بیماری و عود آن مورد استفاده قرار گیرد.