سرطان روده ی بزرگ چیست ؟

نام علمی سرطان روده ی بزرگ colorectal cancer است. از این سرطان، همچنین با نام‌های سرطان رکتوم، سرطان کولون و چنگار روده ی بزرگ نیز یاد می شود.

درواقع سرطان روده ی بزرگ، رشد سلول‌های سرطانی در کولون یا رکتوم است و می‌تواند متاستاز دهد و باعث سرطانی شدن بافت‌های اطراف خود نیز شود. از مهم‌ترین علائم این بیماری که به کمک آن‌ها می‌‌توان وجود سرطان روده ی بزرگ را تشخیص داد، هماتوشزی یا حضور خون در مدفوع، خستگی دائمی، کاهش وزن و تغییر در حرکات روده ( کمیت و کیفیت حرکات روده) است.

شیوع

سرطان روده بزرگ یکی از اصلی‌ترین انواع سرطان‌هاست. به گونه‌ای که سومین سرطان شایع در دنیا می باشد و ده درصد موارد ابتلای به سرطان از نوع ابتلای به سرطان روده بزرگ است. شیوع این بیماری در کشورهای توسعه‌ یافته بیشتر است. همچنین این بیماری در مردان بیشتر از زنان مشاهده شده است.

این بیماری از سرطان های حاصل عوامل ژنتیکی و محیطی است و هر دو می‌توانند در ابتلای شخص به این بیماری دخیل باشند. گرچه عوامل ژنتیکی نیز در بروز این بیماری نقش دارند، ولی درصد کمی از موارد ابتلا را شامل می‌شوند و بیشتر موارد ابتلا به دلایل محیطی، سبک زندگی و بالا رفتن سن می‌باشد و به همین دلیل بروز این بیماری در افراد مسن بیشتر از جوانان، نوجوانان و افراد میانسال است.

ریسک فاکتورهای بروز این بیماری، سیگار کشیدن، نداشتن فعالیت فیزیکی کافی، چاقی، نوع تغذیه و همان‌طور که گفته شد در مجموع سبک زندگی است. در ارتباط با نوع تغذیه‌ای که فرد برای جلوگیری از ابتلای به بیماری سرطان روده بزرگ باید رعایت کند، می‌‌توان به عدم مصرف زیاد الکل، عدم مصرف گوشت‌های فرآوری شده و عدم مصرف زیاد گوشت قرمز اشاره کرد.

بیماری‌های مرتبط با التهاب در روده مثل کولیت و یا بیماری کرون نیز می‌توانند از عوامل اصلی بروز این بیماری باشند. همان‌طورکه گفته شد موارد ژنتیکی هم می‌توانند دخیل باشند، ولی کمتر از ۵ درصد موارد ابتلا را تشکیل می‌دهند، سابقه ی خانوادگی و ژنتیکی اختلالاتی مثل پولیپ‌های ادنوماتوز خانوادگی و سرطان کولون غیر پولیپی ارثی از مهم‌ترین عوامل و اختلالات ژنتیکی دخیل در بروز این بیماری در شخص می باشد.

سرطان روده بزرگ در شروع گسترش، با علائم تومور خوش‌ خیم خود را نشان می‌دهد و سپس به‌مرور زمان تبدیل به تومور بدخیم و سرطانی می‌شود.

ریسک فاکتورها

عوامل زیر احتمال ابتلای افراد به سرطان روده بزرگ را افزایش می‌دهد.

تغذیه :

مصرف غذاهای حاوی میزان چربی بالا و فیبر کم، مصرف غذاهای کنسروی مثل تن ماهی، مصرف کم میوه و سبزیجات، مصرف سوسیس و کالباس احتمال ابتلا به سرطان روده بزرگ را افزایش می دهد. انتخاب نوع تغذیه در زمان ابتلا به سرطان از عوامل تاثیر گذار در روند رشد این بیماری است.

وضعیت سلامت و تاریخچه پزشکی فرد:

در خانم‌هایی که سابقه ابتلا به سرطان‌های پستان رحم و یا تخمدان داشته‌اند و یا افرادی که سرطان روده بزرگ داشتند و آن را درمان کرده‌اند، شانس ابتلاء بیشتری نسبت به سایر افراد وجود دارد.

سابقه ژنتیکی و وراثت:

اشخاصی که یکی از اقوام درجه یک آن‌ها سابقه ابتلای به این بیماری را دارند، مثلاً برادر خواهر یا پدر و مادر باید تحت نظر پزشک باشند و تحت بررسی منظم در فواصل زمانی مشخص قرار بگیرند. مخصوصاً اگر سن آن‌ها بالای ۵۰ سال باشد.

بیماری کولیت اولسروز:

این بیماری یک بیماری التهابی است که به تشکیل و رشد تومور کمک می‌کند. این بیماری از عوامل اصلی دخیل در بروز بیماری سرطان روده ی بزرگ است.

تشخیص:

از مهم‌ترین روش‌های تشخیصی برای تشخیص سرطان روده بزرگ می‌‌توان از سیگموییدوسکوپی و کولونوسکوپی نام برد در این روش‌ها از کلون نمونه‌برداری انجام شده و برای انجام بررسی‌های بیشتر به آزمایشگاه تشخیص طبی فرستاده می‌شود.

در موارد بیماری‌های تومور بدخیم یکی از مهم‌ترین مواردی که باید مرتباً مدنظر باشد، پایش دائمی و جلوگیری از گسترش بافت توموری به بافت‌های اطراف است، چراکه دراین‌صورت کنترل بیماری سخت می‌شود. در سرطان روده ی بزرگ، برای تشخیص گسترش و متاستاز بیماری به بافت‌های اطراف از تصویربرداری‌های پزشکی استفاده می‌شود تا مشخص شود بیماری منتشر شده یا خیر و اگر منتشر شده است وسعت انتشار چقدر است.

ازآنجایی‌که شیوع این بیماری با افزایش سن بیشتر می شود، توصیه می‌شود افراد بین ۵۰ تا ۷۵ سال به طور مرتب تحت غربالگری باشند تا در صورت ابتلا قبل از متاستاز و گسترش بیماری بتوان آن را کنترل کرد.

در مواقع کولونوسکوپی در صورت مشاهده هر گونه پولیپ، پولیپ ها در همان زمان از بافت روده جدا شده و بیرون آورده می‌شوند. معمولاً برای دارودرمانی از داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) مثل آسپرین استفاده می‌شود. گرچه این گروه دارویی عوارض زیادی دارد و به طورکلی توصیه نمی‌گردد.

بیماری کولیت اولسروز:

این بیماری یک بیماری التهابی است که به تشکیل و رشد تومور کمک می‌کند. این بیماری از عوامل اصلی دخیل در بروز بیماری سرطان روده ی بزرگ است.

علائم و نشانه‌های بیماری

این بیماری معمولاً علامت خاص و ویژه‌ای ندارد و علامت آن می‌تواند شبیه به سایر بیماری‌ها باشند که شخص با مشاهده آن‌ها به پزشک مراجعه می کند ویا تغییرات ظاهری بدن. مانند انواع عفونت‌ها و بیماری‌های مرتبط با التهاب سیستم گوارشی و تب.

با مشاهده اولین علائم بهتر است به پزشک مراجعه شود چراکه در صورت ابتلا قبل از متاستاز احتمالی کنترل بیماری وجود دارد. در ابتلا به سرطان روده کوچک هم حتی می توان علائمی نزدیک به سرطان روده بزرگ مشاهده کرد

درصورتی که متوجه تغییر در عادات دفعی خود شده‌اید، حتماً بررسی‌های بیشتر انجام دهید. مثلاً اگر اسهال بیش از یک روز دارید، یا بیش از یک روز دچار یبوست شده‌اید و یا قطر مدفوع شما کاهش پیدا کرده باشد. این علائم درصورتی قابل اعتنا است، که بیش از یک روز باشد و دلیل موجه علمی و پزشکی دیگری برای آن وجود نداشته باشد.

_ هر گونه خون‌ریزی در قسمت راست روده سیستم گوارشی که قابل رویت است. چه از طریق گرفتن آزمایش و چه از طریق مشاهده خون در مدفوع که ما هماتوشزی نام دارد.

_ وجود نوع خاصی از درد در معده که اصطلاحاً درد قولنجی نامیده می شود.

_استفراغ

_خستگی و ضعف بیش از حد

_ سفید شدن چشم،زرد شدن پوست و یرقان.

گرچه این علائم در افراد مبتلای به سرطان روده بزرگ مشاهده شده، ولی وجود این علائم یک معیار نسبی است و نمی‌تواند به‌صورت حتم بیانگر وجود بیماری سرطان روده بزرگ باشد.

از سوی دیگر، ممکن است شخص مبتلا شده باشد درحالی‌که هیچ علامتی از بیماری در وی نیست و بدون علامت باشد که این اتفاق درصد مرگ‌ومیر شخص مبتلا را افزایش می‌دهد. چراکه با گذشت زمان احتمال متاستاز یا گسترش بافت بدخیم بیشتر شده و کنترل بیماری دشوار می‌شود.

به همین دلیل توصیه می‌شود که اشخاص بالاتر از سن ۵۰ سال تحت نظر پزشک باشند. به‌خصوص افرادی که سابقه پزشکی ابتلا به سرطان روده ی بزرگ در خانواده آن‌ها وجود دارد.

درمان

روش‌های درمانی مختلفی برای سرطان روده بزرگ وجود دارد. از پرتودرمانی شیمی‌درمانی و جراحی و یا حتی درمان‌های ترکیبی می توان برای مداوای بیماری سرطان روده ی بزرگ استفاده کرد.

همان‌طور که قبلاً ذکر شد، در سرطان‌ها یکی از مهم‌ترین عوامل میزان گسترش و متاستاز بیماری است. در سرطان کولون نیز درصورتی‌که بیماری فقط دیواره ی کولون را درگیر کرده باشد، می‌‌توان از طریق برداشتن یا از بین بردن ناحیه سرطانی شده بیمار را درمان کرد.

ولی درصورتی‌که تومور به بافت‌های اطراف متاستاز داشته باشد درمان شخص خیلی سخت شده و پروتکل‌های درمانی در این مواقع بر بهبود علائم بیماری و بهبود کیفیت زندگی شخص متمرکز می‌شوند و شخص پس از مدتی به دلیل متاستاز زیاد و سرطانی شدن بدن از بین خواهد رفت.

این اشخاص معمولاً تا ۵ سال پس از ابتلا نیز تا ۶۵ درصد امید به زندگی دارند. یعنی ۶۵ درصد این افراد، تا ۵ سال پس از شروع ابتلای بیماری نیز به زندگی خود ادامه می‌دهند.

گرچه عوامل دیگری نیز در تعیین این مدت زمان مهم است. مثلاً شرایط سلامتی فیزیکی و جسمی و درمجموع وضعیت سلامت کلی بیمار و یا میزان موفقیت در برداشتن بافت‌های توموری اولیه و یا سرعت گسترش متاستاز تومور بدخیم که شخص را مبتلا کرده است .

جراحی: در روش جراحی، بافت توموری و بافت‌های متاستاتیک برداشته می شوند. در افراد مختلف با توجه به سوابق پزشکی بیمار و میزان متاستاز از روش‌های جراحی مختلفی می‌‌توان استفاده کرد. جراحی برداشت بافت متاستاتیک در سرطان روده بزرگ نیز همانند سایر جراحی‌ها دارای عوارضی است که به چند مورد از آن‌ها اشاره می‌کنیم.

دل درد و معده درد

طولانی شدن مدت زمان بهبودی بعد از خون‌ریزی اسهال

پرتودرمانی:

پرتودرمانی معمولاً به‌تنهایی استفاده نمی‌شود و در ترکیب با دیگر روش‌های درمانی می‌تواند مؤثر باشد. برای پرتودرمانی هم می‌‌توان از دستگاه استفاده کرد هم برای تولید اشعه و کوچک کردن یا از بین بردن بافت سرطانی، از مواد تولیدکننده اشعه در داخل بدن استفاده کرد. از مهم‌ترین عوارض پرتودرمانی می‌‌توان به تغییر رنگ پوست در محل برخورد اشعه و کاهش اشتها اشاره کرد.

شیمی‌درمانی:

در شیمی‌درمانی از دارو استفاده می شود. راه‌های استعمال داروهای شیمی‌درمانی می‌تواند به‌صورت خوراکی یا تزریقی باشد. از معایب این روش می‌‌توان به عوارض بالای آن اشاره کرد. چراکه دارو به‌صورت سیستمیک تاثیر می‌گذارد و به صورت ویژه فقط محل تومور را درگیر نمی‌کند.

شیمی‌درمانی به صورت دوره‌ای است، یعنی شخص مدتی دارو را دریافت می کند و سپس برای مدتی دارو دریافت نمی کند و مجدد بعد از مدتی دارو دریافت میکند.شیمی‌درمانی معمولاً زمانی استفاده می‌شود که جراح بافت توموری را برداشته و برای اطمینان و از بین بردن باقی‌مانده‌های بافت توموری شیمی‌درمانی انجام می دهد.

از مهم‌ترین عوارض شیمی‌درمانی، ریزش موهای سر و بدن بیمار است. داروهای شیمی‌درمانی سلول‌های با تکثیر بالا مثل سلول های سرطانی، فولیکول‌های مو و سلول‌های مغز استخوان را تحت تأثیر خود قرار می‌دهد.

به همین دلیل در شیمی‌درمانی شاهد ریزش موهای بیمار خواهیم بود. آنمی از دیگر عوارض شیمی‌درمانی است چراکه همان‌طور که گفته شد، سلول‌های مغز استخوان نیز در شیمی‌درمانی تحت تاثیر قرار می‌گیرند. سلول‌های مغز استخوان وظیفه خون‌سازی و تولید گلبول‌های قرمز خون را در بدن برعهده دارند.

آماده‌سازی بیمار برای جراحی:

_ پرستار بخش، باید قبل از جراحی بیمار را آماده جراحی کند.

_ قبل از عمل، از لحاظ تغذیه بیمار تحت کنترل باشد. غذای پرکالری و آبکی ۲۴ تا ۴۸ ساعت قبل از جراحی به بیمار داده شود.

_ داروهای مسهل برای تنقیه و شستشوی کامل کلون به بیمار داده شود.

_ میزان جذب و دفع بیمار قبل از عمل باید ثبت شود.( تجویز مایع داخل وریدی و کارگزاری لوله بینی معدی)

_ شرایط و وضعیت آب و الکترولیت و هیدراتاسیون بیمار باید چک شود.

_علائم سوراخ شدگی و یا انسداد لوله‌ها بررسی شود.

_ بیمار از لحاظ عاطفی کاملاً حمایت و کنترل شود در مورد جراحی، عوارض آن و همه مطالبی که باعث کاهش استرس بیمار می‌شود، اطلاعات لازم به بیمار داده شود.

_با بیمار صحبت کنید و اجازه دهید او نیز با شما صحبت کند و احساسات و ترس‌های خود را با شما درمیان بگذارد.

_محیط را برای بیمار فراهم کنید تا احساس آرامش داشته باشد .