زخم معده و روش های درمان آن

نام دیگر زخم معده پپتیک اولسرا می باشد که در اثر آن یک نوع آسیب خوش خیم در معده ایجاد می شود. در گذشته های دور پزشکان بر این مساله عقیده داشتند که زخم معده در اثر مصرف زیاد غذاهای پر ادویه و یا انجام شغل های استرس زا به وجود می آید.

اما امروزه پزشکان با تحقیقات زیاد به این نتیجه رسیدند که عامل اصلی ایجاد زخم معده آلوده شدن به نوعی باکتری با نام هلیکوباکترپیلوری می باشد. در واقع استرس یا رژیم غذایی نیز ممکن است تا حدی تاثیر گذار باشند اما عامل اصلی ایجاد زخم معده محسوب نمی شوند. 

 

این نوع باکتری در بزاق دهان انسان وجود دارد که از طریق خوردن غذای نیمه کاره فرد آلوده و یا استفاده از قاشق و چنگال دیگران می تواند به فرد دیگری انتقال پیدا کند. لازم به ذکر است که بسیاری از داروها مانند داروی آسپرین، ایبوپروفن، نایروکسن و کتوپروفن می تواند در به وجود آمدن زخم معده نقش داشته باشد.

 

همچنین داروهایی که جهت درمان بیماری آرتریت(ورم مفاصل) مورد استفاده قرار می گیرند نیز احتمال ابتلا به زخم معده را افزایش می دهند. 

 

به همین دلیل توصیه می شود بدون مشورت با پزشک و به صورت خودسرانه هیچگونه دارویی استفاده نکنید. از دیگر عوامل ایجاد کننده زخم معده می توان به مصرف سیگار و الکل اشاره نمود. زخم معده نیز انواع مختلفی دارد و زخم های ایجاد شده در معده بر اساس محل آسیب مخاطی نام گذاری می شوند.

 

به طور کلی می توان گفت این نوع زخم ها به سه دسته تقسیم بندی می شوند. 

 

 

1- زخم دیواره معده:

 

این نوع زخم با توجه به اسم آن دقیقا دیواره معده را هدف قرار می دهد و به آن آسیب وارد می کند که در نتیجه آن در خود معده زخم و ناراحتی ایجاد می شود. 

 

2- زخم مری:

 

این نوع زخم در اثر جمع شدن و فعالیت شدید باکتری های ایجاد کننده زخم معده در دهانه ی ورود غذا به معده ایجاد می شود. این باکتری ها به بافت دهانه معده و مری آسیب وارد می کند که به آن زخم مری گفته می شود. 

 

3- زخم دوازده یا اثنی عشری:

 

این زخم بر خلاف زخم مری در انتهای خروج غذا از معده به وجود می آید. در واقع اگر زخم ایجاد شده در قسمت خروج غذا از معده به روده و اثنی عشر باشد زخم دوازده نامیده می شود. احساس سوزش در بالای ناف و زیر قفسه سینه از شایع ترین و مهم ترین علامت های زخم معده می باشد. البته در مواردی که زخم معده حاد و بزرگ نباشد امکان دارد هیچ گونه علائمی مشاهده نشود. 

 

علامت های زخم معده

 

درد سوزشی که از جناغ سینه شروع شده و تا قسمت بالای ناف ادامه دارد، از رایج ترین و مهم ترین علامت های زخم معده می باشد. در واقع هنگامی که اسید معده با محل زخم برخورد کند این درد شدید ایجاد می شود و فرد آن را احساس می کند. اغلب اوقات این درد با گذشت یک ساعت بعد از غذا خوردن آغاز می  شود و می تواند تا ساعت‌ها ادامه داشته باشد. همچنین این نوع درد شب ها شدید تر شده و حتی امکان دارد فرد را از خواب بیدار کند.

 

در واقع درد ناشی از زخم معده در زمان هایی که معده خالی باشد تشدید شده و شرایط را برای بیمار غیر قابل تحمل کند. بنابراین افرادی که به بیماری زخم معده دچار هستند باید از گرسنگی پرهیز کنند. زخم معده امکان دارد برای مدتی خاموش شود اما از بین نمی رود و بعد از گذشت چند هفته علامت های بیماری عود می کند. بنابراین توصیه می شود زخم معده را جدی بگیرید و جهت درمان به پزشک مراجعه کنید. 

 

 چرا که این نوع زخم در مراحل اولیه ممکن است خفیف باشد اما اگر به موقع درمان نشود پیشرفت کرده و مشکلات جدی را برای سلامتی فرد ایجاد می کند. در بسیاری از مواقع نیز علامت های دیگری از زخم معده مشاهده شده است که از جمله آن می توان به بالا آوردن خون به رنگ سیاه یا قرمز، قیری شدن مدفوع یا مشاهده خون در مدفوع، استفراغ یا حالت تهوع، کاهش یافتن وزن بدون دلیل و تغییر اشتها اشاره کرد. 

 

لازم به ذکر است که بیماری های مختلفی مانند حمله قلبی نیز علامت هایی مشابه زخم معده دارد. بنابراین باید به این نکته توجه داشت که هر دردی نشانه زخم معده نیست و ممکن است از بیماری دیگری ایجاد شده باشد. لذا توصیه می شود از خود درمانی بپرهیزید.

 

پزشکان به منظور تشخیص زخم معده از روش آندوسکوپی استفاده می کنند. در این روش یک لوله باریک که سر آن دارای نور می باشد از دهان بیمار وارد معده شده و پزشک داخل معده را به دقت مورد بررسی قرار می دهد. همچنین پزشک جهت اطمینان از وجود هلیکوباکترپیلوری امکان دارد از لایه درونی معده نمونه برداری کند. 

 

از دیگر روش های تشخیص زخم معده و وجود هلیکوباکترپیلوری می توان آزمایش تنفس و آزمایش خون را نام برد. به طور معمول پزشک برای بیماری که سن کمی دارد و فقط درد معده دارد و علامت هایی مانند تهوع، استفراغ، احساس گیر کردن غذا، کاهش وزن و کم خونی در آن مشاهده نشود، فقط آزمایش خون و تست تنفسی انجام می دهد تا وجود هلیکوباکترپیلوری را بررسی کند.

 

اما بیمارانی که بالای ۴۰ سال دارند و تمام علامت های ذکر شده همراه با درد معده را تجربه می کنند حتما باید آندوسکوپی انجام دهند. چرا که بیماری سرطان معده در کشور ما بسیار رایج شده است. 

 

 

روش های درمان زخم معده 

 

اگر وجود هلیکوباکترپیلوری در فرد بیمار اثبات شده باشد فرد باید به مدت دو ماه از روش درمان آنتی بیوتیکی چند دارویی استفاده نماید. همچنین داروهایی همچون رانیتیدین، امپرازول، فاموتیدین و... در کاهش اسید معده و درد معده می توانند موثر باشند. 

 

در بسیاری از مواقع ممکن است خونریزی معده بسیار شدید باشد که پزشک ناچار می شود از روش آندوسکوپی به منظور سوزاندن زخم و کاهش خونریزی استفاده کند. اما در صورتی که روش آندوسکوپی نیز تاثیر گذار نباشد لازم است جراحی انجام شود. 

 

در واقع فرد مبتلا به زخم پپتیک باید حتما به پزشک مراجعه کند. چرا که این نوع بیماری به گونه ای نیست که فرد به تنهایی و در منزل بتواند آن را درمان کند.  اگرچه داروهایی برای بلوکه اسید و آنتی اسیدها وجود دارد که باعث می شوند درد به طور موقت کاهش پیدا کند اما پس از مدتی مجددا شروع می شود.

 

 در بسیاری از موارد درد معده ممکن است نشانه های شایع بیماری دیگری مانند حمله قلبی باشد. بنابراین بیمارانی که برای درمان درد معده به پزشک مراجعه می کنند، پزشک ابتدا برایشان نوار قلب انجام می دهد تا قلب را از لحاظ بیماری قلبی مورد بررسی قرار دهد. 

 

برخی از افرادی که مبتلا به زخم معده هستند درد معده را نیز تجربه می کنند اما بعضی دیگر هیچ گونه علامتی ندارند. در واقع ایجاد زخم در معده مشکلات دیگری را نیز به دنبال دارد.زخم های ایجاد شده ممکن است دچار خونریزی خیلی شدید شوند و یا باعث ایجاد سوراخ در دیواره معده شوند.

 

همچنین در صورتی که زخم بسیار عمیق شده و پیشرفت کند ممکن است انسداد معده رخ دهد و نشانه هایی مانند تهوع و استفراغ ایجاد شود که در این صورت فرد نمی تواند به راحتی غذا بخورد. 

 

پیشگیری از بیماری زخم معده

 

جهت پیشگیری از زخم معده باید رژیم غذایی را رعایت کرده و از مصرف غذاهای مضر و پر ادویه خودداری کنید. روش هایی که جهت پیشگیری از زخم معده مفید می باشند عبارتند از: 

• مصرف غذا به میزان کم 

• جویدن کامل غذا به صورتی که غذا به مایع رقیقی تبدیل شود 

• اجتناب از خوردن و نوشیدن غذاهای بسیار داغ یا بسیار سرد 

• خودداری از عصبانیت و غصه خوردن زیاد 

• از کشیدن سیگار پرهیز کنید 

• در صورتی که برنج مصرف می کنید باید خیلی کم و بدون چربی باشد 

• از خالی گذاشتن معده خودداری کنید 

• سعی کنید غذا را در پنج وعده و به میزان کم مصرف کنید 

• یک پیاز خام متوسط همراه با غذا استفاده کنید 

• گوشت قرمز یا سفید را بیشتر به صورت آب پز یا کبابی استفاده نمایید 

• از چای داغ جوشیده شده پررنگ استفاده نکنید 

• از مصرف نوشیدنی هایی همچون قهوه،  کاکائو، شکلات و نوشابه گازدار به شدت پرهیز کنید 

• از ترشیجات و مواد شور مانند خیار شور اجتناب کنید 

• حتما از شیر کم چرب به صورت روزانه استفاده کنید 

• از مصرف ادویه جات تند مانند فلفل،  زنجبیل،  میخک و خردل جدا پرهیز نمایید 

• از نوشابه های گازدار و انواع کنسروها (مخصوصا کنسرو ماهی) پرهیز کنید 

• هر یک ساعت سعی کنید یک لیوان آب معمولی مصرف کنید 

• از غذاهای آماده و سوسیس و کالباس و فست فود استفاده نکنید 

• از خوردن نان سنگک یا نان های حجیم و غیر برشته خودداری کنید