از عوامل خطر ساز سرطان سینه چه می دانید؟

سرطان پستان، شایع ترین بیماری بدخیمی  در زنان است. که به تنهایی عامل 19 درصد از مرگ ومیر سالانه زنان در جهان می باشد. سرطان پستان اولین سرطان رایج و مهم ترین علت مرگ ناشی از سرطان ها درزنان ایرانی است. بر اساس آمارهای موجود، میزان بروز این بیماری در بین زنان ایرانی به طور وسیعی در حال افزایش است. لذا شناسایی عوامل خطر ساز مرتبط در ابتلا به سرطان پستان در زنان از اهمیت به سزایی برخوردار است.

سرطان پستان (سینه) چیست؟

سرطان پستان نوعی از سرطان است که عملکرد تقسیم سلولی در سلول‌های پستان را دچار اختلال می‌کند. سلول‌های سرطانی پستان در شخصی که مبتلا شده، بدون کنترل و بیش از حدی که لازم است تکثیر می‌شوند. سرطان پستان انواع مختلفی دارد. نوع آن بستگی به این دارد که کدام نوع از سلول‌های پستان دچار این اختلال شده‌اند. این سرطان ممکن است از جاهای مختلفی در پستان آغاز شود.

پستان سه بخش کلی دارد:
•    لوبول‌ها: غده‌هایی که شیر در آنها ساخته می‌شود.
•    مجراها: لوله‌هایی که شیر را از لوبول به نوک پستان می‌رسانند.
•    بافت همبند: بافت لیفی و بافت چربی که بخش‌های دیگر پستان را در برمی‌گیرد و کنار هم نگاه می‌دارد.

بیشتر سرطان‌های پستان از مجراها یا لوبول آغاز می‌شود. سلول‌های سرطانی می‌توانند از طریق رگ‌های خونی و مسیرهای لنفاوی به سمت بیرون از پستان حرکت کنند و در بقیه‌ی بدن گسترش پیدا کنند. در این حالت می‌گوییم سرطان متاستاز رخ داده است.

انواع مختلف سرطان پستان کدام هستند؟

شایع‌ترین انواع سرطان پستان این دو نوع هستند:

•    سرطان تهاجمی مجاری شیر پستان: در این نوع از سرطان پستان، سلول‌های سرطانی در مجرا شکل می‌گیرند. بعد از پیش روی کم‌کم به سمت بیرون از آن حرکت می‌کنند و به سایر قسمت‌های پستان راه پیدا می‌کنند. این سلول‌ها حتی ممکن است از پستان خارج شوند و سایر مناطق بدن را تحت تأثیر قرار به دهند.
•    سرطان تهاجمی لوبولی پستان: در این نوع از سرطان، سلول‌های سرطانی اول در لوبول شکل می‌گیرند و سپس به بقیه‌ی نقاط پستان و خارج از آن حرکت می‌کنند.

سرطان پستان انواع دیگری هم دارد که شایع نیستند مثل بیماری پاژه، سرطان مدولاری، سرطان موسینی و سرطان التهابی پستان

علائم سرطان پستان چیست ؟و چطور آنها را تشخیص دهیم؟

این بیماری در بعضی افراد بدون علامت ظاهر می‌شود و گاهی علائم مختلفی دارد که در افراد مختلف متفاوت است. وجود داشتن علامت‌های زیر لزوماً به معنی این نیست که به این بیماری مبتلا شده‌ایم، اما با دیدن این علائم کلی، می‌توانیم به این بیماری شک کنیم و به پزشک مراجعه کنیم:

•    ایجاد شدن برجستگی یا اجزای توده مانند در پستان یا حفره‌ی زیر بغل
•    تورم بخشی از پستان یا ضخیم شدن پوست آن
•    پرتقالی شدن پوست پستان
•    درد نوک پستان یا کشیده شدن نوک پستان به سمت داخل
•    قرمز یا پوست پوست شدن نوک پستان
•    ترشح هر نوع ماده‌ای غیر از شیر از نوک پستان (مثل خون)
•    هرگونه تغییر در شکل پستان یا حس درد

چه بررسی‌هایی برای تشخیص سرطان سینه لازم است؟

برای پیشگیری و همچنین تشخیص سرطان سینه اقداماتی لازم است انجام شود که به توضیح مختصر آن‌ها می‌پردازیم.
•    معاینه‌ی فیزیکی
•    ماموگرافی
•    اولتراسوند
•    MRIبیوپسی

برخی از عوامل تا حد زیادی خطر ابتلا به سرطان پستان را تحت تأثیر قرار می دهند این عوامل خطر قابل تغییر نیستند. به‏ عنوان مثال، مهم‏ترین عوامل خطر ابتلا به سرطان پستان زن بودن و افزایش سن است و عوامل دیگری هستند که تنها به میزان کمی خطر ابتلا به سرطان پستان را افزایش می ‏دهند که ممکن است قادر به کنترل آنها باشید.

به ‏عنوان مثال، داشتن یک سبک زندگی سالم ممکن است که به شما در کاهش خطر ابتلا به سرطان پستان کمک کند. فهمیدن این موضوع که چه عوامل خطری ممکن است شما را تحت تأثیر قرار دهد، می ‏تواند در رفع هرگونه نگرانی و ایجاد یک طرح غربالگری سرطان پستان که مناسب شماست، به شما کمک کند.

عوامل خطرزای تغییرناپذیری که بر بروز سرطان سینه تأثیر دارند!
•    زن بودن و بالا رفتن سن دو عامل بسیار مهم هستند.
•    اتفاقاتی مثل جهش‌های ژنتیکی در طول زندگی
•    تاریخ شروع پریود (برای اولین بار) و پایان آن (یائسگی) در بروز سرطان پستان تأثیر دارند. هرچه سن شروع پریود پایین‌تر و سن پایان بیشتر باشد، احتمال ابتلا به سرطان بیشتر می‌شود.
•    سابقه‌ی سرطان پستان در خانواده یا خود فرد (قبلاْ) احتمال مبتلا شدن را بیشتر می‌کند.
•    بیماری‌های غیرسرطانی دیگری هم مربوط به پستان هستند، که احتمال ابتلا را افزایش می‌دهند.
•    پرتودرمانی و مصرف داروی دی اتیل ستیل بسترول توسط فرد (توسط مادرش در دوران بارداری) هم، دو مورد تأثیرگذار هستند.
عوامل خطرزای تغییرپذیری که بر بروز سرطان پستان مؤثر هستند
•    اضافه وزن و چاقی (مخصوصاْ پس از دوران یائسگی)
•    عدم تحرک و ورزش نکردن
•    مصرف هورمون‌های زنانه (برای پیشگیری از بارداری و درمان جایگزین بعد از یائسگی)
•    سابقه‌ی حاملگی بدون زایمان
•    زایمان بعد از ۳۰ سالگی و شیر ندادن به نوزاد تا قبل از آن
•    مصرف نوشیدنی‌های الکلی و دخانیات
با توجه به این که دسته بالا از عوامل خطرزا تا حدودی در کنترل ماست، می‌توانیم با دوری از آنها احتمال خطر را کم کنیم.

سن شروع قاعدگی و یائسگی

قاعدگی زودرس و یائسگی دیررس، خطر ابتلا به سرطان پستان را افزایش می‏ دهند. شروع دوره‏های قاعدگی در سنین پایین با افزایش اندکی در خطر سرطان پستان مرتبط است.به ‏عنوان مثال، زنانی که پریودشان قبل از ۱۱ سالگی آغاز شود، در حدود ۱۵-۲۰ درصد بیشتر از کسانی که پریود آنها از ۱۵ سالگی یا بیشتر شروع شود، در معرض خطر هستند.

یائسگی در سنین بالاتر خطر ابتلا به سرطان پستان را افزایش می ‏دهد. مطالعات نشان می‏ دهند که خطر ابتلا به سرطان پستان در زنانی که بعد از ۵۵ سالگی یائسه شده ‏اند. در حدود ۴۰% بیشتر از زنان است که در سن ۴۵ سالگی یا کمتر یائسه می‏ شوند.

افزایش خطر ابتلا به سرطان پستان که به سن بالاتر در یائسگی مربوط می ‏شود، حداقل تا حدی به‏ دلیل هورمون استروژنی است که زنان در معرض آن قرار می‏ گیرند. هرچه دیرتر زن یائسه شود، بافت پستان بیشتر در معرض استروژن‏های آزاد شده در دوران قاعدگی در  طول زندگی قرار می‏ گیرد و احتمال خطر ابتلا به سرطان بیشتر می‏ شود.

سن اولین بارداری

در ابتدا لازم است اشاره شود که مقصود از بارداری در اینجا، دوره کامل و ۹ ماهه بارداری است، اعم از اینکه منجر به تولد نوزاد زنده شده یا نشده باشد. سن بالاتر از ۳۵ سال در اولین بارداری خطر ابتلا به سرطان پستان را ۴۰% نسبت به زنانی که اولین بارداری آنها در۲۰ سالگی بوده است افزایش می‏ دهد. در مقابل وقتی سن اولین بارداری پایین‏تر باشد خطر سرطان پستان کمتر است.

چرا سن مهم است؟

یک دلیل ممکن برای تأثیرات مختلف سن در اولین زایمان مربوط به سلول‏های پستان است. در دوران بارداری، سلول‏های پوشاننده مجاری و غدد شیری پستان به سرعت رشد می کنند و تکامل می ‏یابند. زنانی که اولین فرزند خود را در سنین بالاتر از ۳۵ سال به ‏دنیا می‏ آورند، این تکامل دیرتر اتفاق می‏ افتد و سلول‏های تکامل نیافته بیشتر احتمال سرطانی شدن دارند.

تعداد زایمان‏ها نیز احتمال خطر را کمتر می‏ کند به‏ طور کلی، هرچه یک زن زایمان بیشتری داشته باشد، احتمال ابتلا به سرطان پستان در او کمتر است. بعد از فرزند اول، هر زایمان خطر را کاهش می‏ دهد.

برخی از یافته ‏ها نشان می ‏دهد که زایمان فقط خطر سرطان پستان گیرنده مثبت استروژن را کاهش می‏ دهد و هیچ تأثیری بر خطر سرطان با گیرنده استروژن منفی ندارد.

همچنین زنانی که فاصله زایمان آنها با یکدیگر متعادل است، ممکن است سود بیشتری نسبت به زنانی داشته باشند که فاصله زایمان آنها از یکدیگر بسیار زیاد است. دلایل دقیق این امر مشخص نیست، اما ممکن است مربوط به تغییر سلول‏های پستانی باشد که در دوران بارداری اتفاق می‏ افتد.

الکل و سیگار

نوشیدن الکل خطر ابتلا به سرطان پستان را افزایش می ‏دهد به ‏عنوان مثال، زنانی که روزانه ۲-۳ نوشیدنی الکلی می ‏نوشند. در مقایسه با زنانی که الکل نمی ‏نوشند، ۲۰% بیشتر در معرض خطر ابتلا به سرطان پستان قرار دارند مصرف الکل باعث افزایش سطح سرمی استرادیول می‏ شود.

مطالعات زیادی در مورد رابطه بین مصرف سیگار و افزایش خطر سرطان پستان انجام شده است در بعضی از این مطالعات مصرف سیگار در دوران نوجوانی و بلوغ که بافت پستان به مواد سرطان‏ زا حساسیت بیشتری دارد، با افزایش خطر سرطان پستان توأم بوده است.

گرچه در مطالعات دیگر رابطه صد درصد اثبات شده‏ ای بین مصرف سیگار و سرطان پستان ثابت نشده است ولی افزایش خطر این نوع سرطان در افرادی که در معرض دود سیگار قرار گرفته اند. ثابت شده و علت آن این است که دود ناشی از سوختن سیگار دارای عوامل سرطان‏ زای بیشتری است.

ژنتیک

در حدود ۱۰-۵ درصد از سرطان‏ های پستان زمینه ژنتیک دارند. برخی از زنان مبتلا به سرطان پستان دارای یک ژن جهش یافته به نام BRCA۱ و BRCA۲ هستند که باعث افزایش خطر ابتلای آنان به سرطان‏ های پستان و تخمدان و یا سرطان پستان به تنهایی می‏ شود. در مواردی که سرطان پستان قبل از ۴۰ سالگی در افراد خانواده ایجاد شود یا وجود سابقه بیماری در مردان نزدیک خانواده یا وجود سابقه سرطان تخمدان در خود فرد یا خانواده وی نیز مشاوره ژنتیک توصیه می ‏شود.

سابقه فامیلی ابتلا به سرطان پستان

از بین فاکتورهای شناخته شده مؤثر بر افزایش خطر ابتلا به سرطان پستان سابقه فامیلی از مهم‏ترین عوامل محسوب می ‏شود. در حدود ۱۰-۵% سرطان ‏های پستان در زمینه سابقه فامیلی ایجاد می‏ شوند و تخمین زده می‏ شود که ۱۳ تا ۱۶ درصد از زنان مبتلا به سرطان پستان حداقل یکی از بستگان درجه اولشان (مادر، خواهر یا دختر) دچار سرطان پستان بوده است.

خانمی که دارای یک خویشاوند درجه یک زن مبتلا به سرطان پستان است، تقریباً دو برابر بیشتر در معرض خطر نسبت به زنی بدون این سابقه خانوادگی می‏ باشد. اگر او بیش از یک نفر از بستگان درجه یک زن با سابقه سرطان پستان داشته باشد، خطر ابتلا او حدود ۲-۴ برابر بیشتر می‏ شود.

هر چه سن ابتلا در اقوام درجه یک فرد کمتر باشد احتمال خطر کمی بیشتر است. به عنوان مثال، خانمی که مادرش قبل از ۴۰ سالگی به سرطان پستان مبتلا شده باشد، تقریباً دو برابر احتمال خطر نسبت به فرد بدون سابقه است. برای زنی که مادرش در سنین بالاتر تشخیص داده شده است، افزایش خطر چندان زیاد نیست.

وقتی وجود استعداد فامیلی در اعضا یک فامیل مورد شک است باید مشاوره پزشکی و بررسی‏های لازم انجام گیرد تا اطلاعات کامل‏تری جهت اثبات این استعداد به‏ دست آید.چنانچه وجود این استعداد ژنتیکی در خانمی ثابت شود و آن خانم تحت پوشش برنامه ‏های تشخیص زودرس قرار بگیرد، در صورت ابتلا به سرطان، بیماری وی در مراحل اولیه کشف خواهد شد و میزان طول عمر و کیفیت زندگی او افزایش خواهد یافت.

مصرف هورمون ‏ها

استروژن‏ها هورمون ‏های طبیعی هستند که در رشد جنسی و سایر عملکردهای بدن مهم هستند. مقادیر بیشتر استروژن در خون با افزایش خطر سرطان پستان در زنان پس از یائسگی ارتباط دارد.قبل از یائسگی، بیشتر استروژن‏ها در تخمدان تولید می‏ شوند. بعد از یائسگی، تخمدان‏ها دیگر استروژن زیادی تولید نمی ‏کنند و استروژن‏ها عمدتا از بافت چربی ناشی می ‏شوند. مقادیر بیشتر استروژن در خون با افزایش خطر سرطان پستان در زنان پس از یائسگی ارتباط دارد. محققان در حال مطالعه ارتباط احتمالی سرطان پستان قبل از یائسگی با استروژن هستند.

هورمون درمانی بعد از یائسگی (استروژن به همراه پروژسترون)، برای تسکین کوتاه مدت علائم یائسگی مورد تأیید سازمان‏های غذا و دارو است اما باید با نظر پزشک و در موارد ضروری تجویز شود. این هورمون معمولاً به بهبود یافتگان سرطان پستان داده نمی‏ شود زیرا ممکن است خطر عود را افزایش دهد. همه زنان می ‏توانند سطح استروژن خود را با رعایت موارد زیر کاهش دهند:

•    حفظ وزن مناسب بعد از یائسگی
•    تحرک بدنی (ورزش)
پرهیز از هورمون درمانی یائسگی در همه این مراحل ممکن است به کاهش خطر سرطان پستان و سایر بیماری‏های مزمن کمک کند. آندروژن‏ها (مانند تستوسترون) هورمون‏های طبیعی هستند که در رشد جنسی مهم هستند. مقادیر بیشتر آندروژن در خون ممکن است با افزایش خطر ابتلا به سرطان پستان در زنان مرتبط باشد.
پرولاکتین هورمونی طبیعی است که در رشد پستان و تولید شیر در دوران شیردهی نقش دارد. خطر ابتلا به سرطان پستان در زنانی که سطح پرولاکتین در آنها بالاتر است، در مقایسه با زنانی که سطح پایین‏تری دارند، کمی بیشتر است.

ارتباط هورمون‏های زنانه با سرطان پستان از چند جهت قابل بررسی است:
•    درمان‏های جایگزینی هورمونی بعد از یائسگی
•    درمان‏های هورمونی پس از سرطان پستان
•    مصرف هورمون‏های زنانه برای جلوگیری از بارداری

مصرف داروهای ضدبارداری

مطالعات قبلی نشان داده بودند که بین مصرف قرص‏های ضدبارداری و افزایش خطر سرطان پستان، رابط ه‏ای هرچند کوچک وجود دارد. خصوصا در زنان جوانی که از این داروها به مدت طولانی استفاده کرده ‏اند و زنانی که قبل از اولین بارداری از این قرص‏ها استفاده کرده باشند، ۲۰-۳۰ درصد شانس بیشتری برای ابتلا به سرطان پستان دارند.استفاده فعلی یا اخیر از قرص‏های جلوگیری از بارداری کمی خطر سرطان پستان را افزایش می‏ دهد و زنان ۳۰% بیشتر در معرض خطر سرطان پستان هستند.

توده بدنی  BMI(وزن(

مطالعات نشان می‏دهد بین ایندکس توده بدنی (که با نسبت وزن به قد ارتباط دارد) و خطر سرطان پستان ارتباط وجود دارد. با این حال، این ایندکس قبل و بعد از یائسگی به ‏طور متفاوتی بر این خطر تأثیر می‏ گذارد. اضافه وزن یا چاقی بعد از یائسگی خطر سرطان پستان را افزایش می ‏دهد. به ‏نظر می ‏رسد در زنان با وزن بالاتر هنگام تولد (وزن زن هنگام تولد) احتمال سرطان پستان افزایش می‏ یابد. برای افراد ۲۰ سال به بالا، دسته ‏های وضعیت وزن عبارتند از:
ایندکس توده بدنی:
۵/۱۸ تا ۹/۲۴= طبیعی
۲۵ تا ۹/۲۹= اضافه وزن
۳۰ و بالاتر= چاق

شیردهی و تراکم بافت پستان

شیردهی خطر ابتلا به سرطان پستان، به ‏ویژه سرطان پستان قبل از یائسگی را کاهش می‏ دهد. تأثیر پیشگیرانه شیردهی در سرطان پستان قبل از یائسگی واضح‏تر است. گفته می ‏شود هرچه زمان شیردهی طولانی ‏تر باشد، این اثر محافظتی قوی‏تر خواهد بود، به ‏ویژه اگر این مدت بیشتر از ۶ ماه باشد. البته کم بودن شیر یا ترشح نشدن آن در بعضی خانم‏ها که منجر به کاهش دوران شیردهی به زیر ۶ ماه شده باشد، اثری در بروز سرطان پستان ندارد.

همچنین قطع شیر با استفاده از داروهای هورمونی باعث افزایش خطر سرطان پستان نمی‏ شود ولی اگر سن مادر در زمان شیردهی پایین‏تر باشد، این اثر محافظتی بیشتر خواهد شد. به هر حال، از آنجا که شیردهی در بین مادران غربی چندان متداول نیست، این موضوع مستلزم بررسی‏های وسیع‏تر در ایران است.

تراکم پستان

تراکم پستان معیاری است که برای توصیف نسبت بافت‏های مختلف پستان‏های زن استفاده می‏ شود. این ناحیه پستان و بافت پیوندی دیده شده در ماموگرافی را با ناحیه چربی مقایسه می‏ کند.

زنان با تراکم پستان، ۵-۴ برابر بیشتر از زنان با تراکم پستان پایین مبتلا می ‏شوند.زنان با تراکم استخوان بالا در مقایسه با زنانی که تراکم استخوان کم دارند حدود ۶۰-۸۰ درصد بیشتر در معرض خطر سرطان پستان هستند که به ‏نظر می ‏رسد علت آن همان سطح بالای استروژن در بدن آنها باشد.

ورزش (فعالیت بدنی)

خطر ابتلا به سرطان پستان در زنانی که به‏ طور منظم ورزش می ‏کنند .(فعالیت بدنی) در مقایسه با زنانی که کم تحرک هستند، کمتر است. هنگامی که شواهد به ‏طور کلی بررسی می ‏شود، به ‏نظر می ‏رسد ورزش منظم خطر ابتلا به سرطان پستان را ۱۰-۲۰ درصد کاهش می ‏دهد.

این مزیت به وضوح در زنان یائسه دیده می ‏شود.عوامل دیگری نیز هستند که ممکن است قادر به کنترل آنها باشید. به عنوان مثال، داشتن یک سبک زندگی سالم ممکن است به شما در کاهش خطر ابتلا به سرطان پستان کمک کند.

کار مداوم در شیفت شب

زنانی که به ‏طور معمول سال‏ها شیفت شب کار می‏ کنند اندکی افزایش خطر ابتلا به سرطان پستان را دارند. تحقیقات بیشتری لازم است تا مشخص شود که چه جنبه‏ هایی از شیفت کاری ممکن است بر خطر ابتلا به سرطان پستان تأثیر گذارد. یکی از دلایل احتمالی افزایش خطر در بین این افراد قرار گرفتن در معرض نور در شب است.

بیماری کارسینوم لوبولار درجا (LCIS)

وقتی سلول‏های غیرطبیعی در داخل لوبول‏های پستان رشد می ‏کنند، اما به بافت‏های مجاور یا فراتر از آن گسترش پیدا نمی‏ کنند، به این بیماری کارسینوم لوبولار غیرمهاجم (LCIS) می ‏گویند.اگرچه اصطلاح LCIS شامل کلمه "سرطان" است، اما LCIS سرطان پستان نیست. با این حال، LCIS خطر ابتلا به سرطان پستان را افزایش می ‏دهد. در مقایسه با زنان فاقد LCIS، مبتلایان به LCIS، ۷-۱۱ برابر بیشتر در معرض سرطان تهاجمی هستند.

قرار گرفتن در معرض تابش زیاد اشعه

قرار گرفتن در معرض تابش زیاد اشعه ایکس در اوایل زندگی، مانند پرتودرمانی در ناحیه قفسه سینه برای سرطان لنفاوی، خطر سرطان پستان را افزایش می‏ دهد. به‏ عنوان مثال، زنان تحت درمان با پرتودرمانی در ناحیه قفسه سینه برای بیماری هوچکین در سنین جوانی در مقایسه با زنانی که در سنین جوانی به بیماری هوچکین مبتلا بودند اما هرگز تحت درمان با پرتودرمانی قرار نگرفتند، ۳-۷ برابر خطر ابتلا به سرطان پستان بیشتر است دوزهای بسیار کم تابش (مانند اشعه ایکس ماموگرافی و سایر تصاویر پزشکی)، تأثیر زیادی بر خطر سرطان پستان ندارند.