از سنگ غدد بزاقی چه میدانید؟

همان طور که از نام آن ها پیداست، کار غدد بزاقی ترشح بزاق است. همه ما دارای سه جفت غدد اصلی به نام های پاروتید یا غده بنا گوشی، غده فکی و غده زیر زبانی و همچنین دارای هزاران غدد فرعی در اطراف دهان و گلو هستیم.

این غدد  به طور مداوم در دهان و گلو بزاق ترشح می کنند تا غذا نرم شود و سریع تر بلعیده  شود یا به نوعی دیگر کمک به هضم غذا می‌کنند. این غده ها روزی حدوداً یک تا یک و نیم لیتر بزاق ترشح می‌کنند. برای ترشح منظم این غدد بایستی آب زیادی بنوشیم تا به بیماری غددی دچار نشویم.

بنابراین باید در  طول روز آببه نقدار کافی نوشید تا دهان مرطوب باشد. غدد بزاقی بسیار کوچک هستند و بزاق مترشحه از آن ها از راه لوله های ریزی از غدد وارد دهان می‌شود.

در بزاق مواد ضد عفونی کننده ای وجود دارد که مجاری دهان و گلو را از عفونت ها وبیماری های مختلف محافظت می کند. غدد بزاقی سه جفت هستند که بزرگترین این غدد، غده بنا گوشی است که در پایین گوش قرار دارد.

مایعات ترشح شده از این غدد به شکل رقیق است. دومین غده، غده تحت فکی است که بیشترین ترشح را دارد که حدوداً 70درصد ترشح بزاق از این غدد می باشد‌. اندازه غدد تحت فکی کوچک تر بوده و ترشحی غلیظ تر دارند. سومین غده به نام زیر زبانی است که از همه کوچکتر بوده و کارش تخلیه ترشحات است.

بزاق چیست؟

بزاق همان آب دهان است یا به عبارت دیگر، ترشحات غده های بزاقی را بزاق  می گویند که شامل آب و آنزیم است. آنزیم موجود در آن باعث نرم شدن غذا، کمک به هضم غذا، محافظت از دندان و دهان، مرطوب نگه داشتن دهان و سایر امور در دهان و گلو می‌شود. اعصاب سمپاتیک و پارا سمپاتیک به عنوان عامل تنظیم کننده بزاق در دهان و گلو می باشند.

همچنین بزاق دهان را هم ضد عفونی می‌کند. آنزیمی که باعث از بین رفتن میکروب های دهان می‌شود لیزوزیم  نام دارد. از بین غده های بزاقی، غده فکی بیشترین درصد بزاق را تولید می کند. عوامل مکانیکی و اعصاب ترشحات بزاق را به طور مرتب کنترل می‌کنند.

آب و پروتئین دو ماده اصلی تشکیل دهنده بزاق هستند. ترشح بزاق به تشخیص طعم و مزه غذا ها و خوراکی ها کمک می کند. به طور کلی ترشح بزاق در سلامتی بدن بسیار مهم بوده و وجود آن در فرایند بلع و جذب غذاها ضروری است.

بیماریهای غددی:

عوامل زیادی سبب بروز اختلالاتی در عملکرد غدد بزاقی می‌شوند و در غدد بزاقی اشکالاتی به وجود می آورند که باعث افزایش بیش از حد ترشح بزاقی یا کاهش ترشح در دهان و حلق می‌شوند. عواملی مثل  عفونت شدید در ناحیه گلو می تواند باعث بیماری اوریون شود. مسدود شدن غدد بزاقی یکی از رایج‌ ترین بیماری های غدد بزاقی است که بسیار خطرناک و دردناک می باشد. 

عفونت‌ هایی که به واسطه ویروس ها در بدن رشد می کنند می توانند منجر به ایجاد تومورهای سرطانی شوند. ظهور این تومور ها بیشتر در افراد بین ۵۰ تا ۶۰ سال اتفاق می‌ افتد.

بیماری سندرم شوگرن جز بیماری غدد بزاقی است که این بیماری بیشتر در بین زنان شایع است. همچنین بیماری خشکی دهان یکی دیگر از مشکلاتی است که از اختلال کارکرد غدد بزاقی ناشی می شود. بنابراین همه ما با توجه داشتن به بهداشت دهان و مراقبت از آن و با مراجعه به موقع به پزشک می توانیم از بیماری های عفونی غدد بزاقی پیشگیری کنیم. 

سنگ غدد بزاقی چیست؟ 

سنگ غدد بزاقی در دهان به شکل سنگ های کوچکی هستند که از کلسیم  و مواد معدنی ساخته شده‌اند که این سنگ‌ها ترشح بزاق را مسدود می کنند و باعث دردناک شدن غدد بزاقی می‌شوند.

سنگ ها اندازه های متفاوتی دارند و بعضی از آن ها هم خود به خود از بین می روند. در مواقعی که بروز سنگ ها باعث درد و تورم می شود لازم است که حتما به پزشک مراجعه کنید.

این سنگ  های غدد بزاقی سفید رنگ وسخت هستند. اکثر سنگ ها در غدد تحت فکی تشکیل می‌شوند. سنگ های بزاقی سیالولیت نیز نامیده می‌شوند. در بعضی مواقع ممکن است این سنگ ها با علامت های مختلف ظاهر شده و در بعضی موارد نیز بدون علامت هستند که با میکروسکوپ دیده می‌شوند. سنگ های بزاقی از رسوب نمک ها و کلسیم تشکیل شده اند که اغلب این سنگ ها باعث درد و تورم در دهان می شوند.

 
علت بروز سنگ غدد بزاقی:

همانطور که گفتیم کار غدد بزاقی ترشح بزاق است که مرطوب کنندگی دهان را بر عهده دارد. یکی از  مهمترین عوامل سنگ ساز شدن غدد بزاقی، کم آبی بدن است. بنابراین  بایستی از آب  زیادی استفاده کنیم تا به این بیماری دچار نشویم.

این سنگ ها مجاری غدد بزاقی را مسدود می‌کنند و باعث  می‌شود بزاق به داخل غدد برگردد. یکی از علت‌های دیگر این بیماری، مبتلا شدن افراد به بیماری های خاص مثل دیابت، سرطان و... می باشد زیرا سیستم ایمنی این افراد ضعیف است. سنگ غدد بزاقی در زنان بیشتر از مردان دیده می شود. اکثر این عفونت‌ ها از طریق ویروس ها و باکتری ها به وجود می آیند.

علائم سنگ غدد بزاقی:

سنگ های غدد بزاقی در بعضی مواقع علامتی ندارند و در بعضی موارد با درد در هنگام جویدن غذا خود را نشان می دهند. اندازه این سنگ ها هم متفاوت است و گاهی آنچنان بزرگ هستند که جلوی ترشح بزاق را می گیرند. 

علائمی مانند خشکی دهان، کاهش بزاق، احساس درد در ناحیه گوش، مشکل بلعیدن غذا و...از نشانه های سنگ غدد بزاقی است. تورم و زخم زیر زبان یا فک یکی از علامت های سنگ غدد بزاقی می باشد.

توده های درناک در ناحیه گلو و دهان از دیگر علائم سنگ غدد بزاقی است و هم چنین ترشحات شدید و بودار به همراه آب از نشانه های وجود این سنگ ها است.

درمان خانگی سنگ غدد بزاقی:

برای از بین بردن سنگ های غددی  راه های مختلفی وجود دارد که می‌توان این باکتری های مسبب ایجاد این سنگ ها را از بین برد. بیماری سنگ غدد بزاقی بیماری چندان حادی نیست و با چند روش خانگی می‌توان آن از بین برد. چون این سنگ ها راه ترشح بزاق را گرفته و دهان خشک است، با نوشین آب و مایعات زیاد می توان سنگ های غدد بزاقی را از بین برد.

مصرف غذاهایی که باعث ترشح بزاق شوند مثل انواع ترشی ها، لواشک، آدامس جویدن و غیره به ترشح بزاق در دهان کمک می‌ کنند. مکیدن آبنبات های ترش هن باعث افزایش ترشح بزاق می شود. در ناحیه ای که درگیر سنگ غددی است با ماساژ دادن ملایم آن قسمت، راه ترشح غدد را می توان باز کرد.

این سنگ های غددی  باعث عفونت و تجمع میکروب ها می‌شوند. چنان چه سنگ های غدد بزاقی با درمان های خانگی درمان نشدند، لازم است حتماً به پزشک متخصص حلق و بینی مراجعه کنید. 

پیشگیری از سنگ غددی:

همانطور که گفتیم غدد بزاقی به تولید بزاق دهان کمک می‌کنند تا دهان ما همواره مرطوب باشد و همچنین از پوسیدگی دندان جلوگیری کرده و به هضم غذا و تشخیص مزه غذا ها کمک می کند.

بنابراین بایستی مدام آب زیادی استفاده کنیم تا ترشحات غدد منظم و به میزان کافی باشد. با رعایت دقیق بهداشت دهان و دندان می توان از ابتلا به بیماری سنگ غدد بزاقی جلوگیری نمود. با بروز تورم و درد باید حتما به پزشک مراجعه کنیم و از مصرف کردن دخانیات هم باید خودداری شود.

عفونت های ویروسی غدد بزاقی:

بیماری غددی به علت مسدود شدن مجاری بزاقی توسط سنگ ایجاد می‌شود. این سنگ ها باعث عفونت و تجمع میکروب ها در این مجاری می‌شود. عفونت هاو التهاب های غدد بزاقی با هم فرق دارند. بیماران مبتلا به سنگ بزاقی هنگام غذا خوردن یا بعد از غذا  دچار درد می‌ شوند.

در این بیماران احتمال این که عفونت های چرکی عود کند نیز وجود دارد. این عفونت های ویروسی می توانند باعث بروز بعضی از این بیماری ها شوند. علاوه بر عفونت و التهاب ها، غدد بزاقی ممکن است درگیر تومورها شوند.

اوریون: یکی از بیماری های شایع غدد بزاقی است. بیشترین درصد بروز آن در سنین زیر ۱۵ سال اتفاق می‌افتد. این بیماری به صورت کیست خود را نشان می دهد.

اوریون در طول زندگی فقط یک بار اتفاق می افتاد و این بیماری بیشتر در کودکان دیده می‌شود. در واقع درگیری غدد بزاقی بناگوشی اوریون نامیده می شود. تومورهای اوریون بیشتر خوش خیم هستند و چندان خطرناک نیستند و با رسیدن به سن بلوغ  از بین می روند.

شوگرن: شوگرن یک نوع بیماری غددی است که غدد بیمار در این نوع بیماری بزرگ می‌شود. در این بیماران خشکی دهان و چشم  بیشتر دیده می‌شود و غدد بزاقی آنان نیز تحت حمله سیستم ایمنی بدن خود قرار می گیرند و بزرگ می شوند.

تومورها: تومور ها نیز نوعی بیماری غدد بزاقی هستند. بزرگ شدن غدد لنفاوی در گلو تومورهای خوش خیم و بدخیم را بوجود می آورند و در اکثر مواقع غدد لنفاوی دچار تورم می‌شود. این غده ها به سرعت رشد می‌کنند و دردناک می‌شوند. این تومور ها به سرعت پیشرفت می‌کنند و باعث از بین رفتن عضله همان طرف صورت می شوند.

در این صورت بایستی سریعاً به پزشک مراجعه کرد تا بیمار مورد بررسی قرار گیرد. تومورهای بد خیم بیشتر در ناحیه غدد بنا گوشی یا تحت فکی دیده می‌شود. علامت این تومور ها بیشتر درد یا وجود یک برآمدگی در زیر گوش است.

تومور های بدخیم بیشتر در افراد سیگاری و یا کسانی که با مواد شیمیایی سر و کار دارند دیده می‌شود که با مراجعه به پزشک و گرفتن سی تی اسکن، بدخیمی وخوش خیمی این گونه تومورها مشخص می‌شود. برای تشخیص نوع تومور با سوزن های ظریف در ناحیه برجستگی نمونه برداری می کنند.

اختلالات التهابی غدد بزاق:

اختلالات التهابی غدد بزاقی بر اثر عفونت و باکتری ها به وجود می آیند که این اختلالات  گاهی به صورت حاد و مزمن دیده می‌شوند. اکثر کسانی که دچار این اختلالات حاد می شوند از قبل بیماری زمینه ای یا بیماری خاص دیگری داشتند.

مجاری این غدد به وسیله سنگ های کلسیم دار مسدود می‌شوند و در مجاری تنگی ایجاد می‌کنند و ملتهب می شوند. در این غدد احتمالا تومورهای خوش خیم و بدخیم وجود دارد که به صورت توده گردنی خود را نشان می دهند. اکثر این توده ها به کمک جراحی برداشته می‌شوند. عفونت ها و التهاب در غدد بزاقی با هم متفاوت هستند.

بیماری های غدد بزاقی در مرحله اول مشخص می شوند که در ادامه به چند نمونه از این بیماری های التهابی اشاره می‌کنیم:

سیالادنیت: سیالادنیت بیماری است که بر اثر التهاب باکتری ها در غدد بزاقی به وجود می آید که این بیماری در غده پاروتید بیشتر دیده می‌شود. وقتی ترشح بزاق به دلیل انسداد مجاری توسط سنگ صورت نگیرد باعث تجمع باکتری ها در این ناحیه می شود و بیمار دچار عفونت حاد و مزمن خواهد شد.

بیماری سیالادنیت با درد و تورم درغدد پاراتیروئید خود را نشان می دهد و در بعضی مواقع با خارج شدن چرک همراه است. بیماران مبتلا به دیابت و نارسایی کلیوی بیشتر در معرض این بیماری هستند. عفونت های ویروسی در غدد با علائمی مثل تب، درد مفصل، دردهای ماهیچه ای، متورم شدن و ... همراه است.