کم کاری تیروئید چیست؟

تیروئید، ارگانی در جلوی گردن و بالای استخوان جناق می باشد که وظیفه ساختن هورمون‌ های تیروئید را دارد، وجود این هورمون ‌ها در متابولیسم سلول‌ها تاثیر گذار خواهد بود .تیروئید غده ای است که شکل پروانه دارد و در جلوی گردن در پایین حنجره و بالای استخوانهای ترقوه قرار دارد، تیروئید دو نوع هورمون ترشح  می کند به نام های T4 و T3 که کار این هورمون ها تنظیم چگونگی مصرف و ذخیره انرژی در بدن است.در حقیقت تیروئید مسئول تنظیم سوخت و ساز در بدن است. عملکرد تیروئید توسط غده دیگری در بدن به نام هیپوفیز تنظیم می شود. هیپوفیز در مغز قرار گرفته و با ترشح هورمون محرک تیروئید، باعث افزایش ترشح هورمون های تیروئید می شود. تیروئید ممکن است دچار کم کاری و یا پرکاری شود.

 همانطور که می دانید هرلب به اندازه بند انتهایی انگشت شست و حدود 15 تا20 گرم در یک فرد بالغ 70 کیلوگرمی وزن دارد. هورمون‌های این غده T3 و T4 می باشندکه روی سوخت و ساز بدن و سلامت بدن نقش دارند. اگر این دو هورمون بیش ازحد ترشح شوند فرد احساس گرم شدن دارد و با کاهش وزن ور به رو می شود. چنانچه این دو کم ترشح شوند فرد احساس سرما، اضافه‌وزن، رخوت، سستی، زود خسته شدن وکاهش توان ذهنی می نماید. همچنین یبوست، ریزش مو، پف‌آلودگی صورت، افزایش وزن، اختلالات قاعدگی در خانم‌ها و افسردگی در موارد شدید کم‌کاری تیروئید ملاحظه می گردد.

کم‌ کاری تیروئید

کم‌ کاری تیروئید یا هیپوتیروئیدی  یک بیماری نسبتا شایع در بین بیماری‌های غدد است. عوارض و نشانه‌های کم‌کاری تیروئید به طور مشخصی بر روی اعضای بدن پدیدار می‌گردد.کم‌کاری تیروئید به خاطر کاهش تولید هورمون‌های ترشح شده از تیروئید به وجود می‌آید. علائم کم‌کاری تیروئید اغلب قبل از تشخیص پزشکی،  سالها به صورت نادیده انگاشته می‌شود.  

خطرات تیروئید کم‌کار

در بدن ما غدّه‌ای به نام تیروئید وجود دارد که با تولید هورمون‌های تی3 و تی4، متابولیسم بدن را کنترل می‌کند؛ وقتی عملکرد این قسمت با مشکل مواجه شود، عوارضی به وجود می آورد که در صورت درمان نشدن، ممکن است سلامتی فرد را به خطر بیندازد. برای اینکه بدانید تیروئید کم‌کار چه خطراتی دارد ادامه این مقاله را بخوانید.

اختلال در سیستم عصبی

هورمون‌های این غدّه تقریبا بر بیشتر اندا‌م های داخلی تاثیر می‌گذارند و فعالیت آنها را تنظیم می‌کنند که یکی از آنها سیستم عصبی است. اگر تیروئید کم‌کار در بدن را درمان نکنید، فرآیند انتقال پیام‌های عصبی در مغز، نخاع و اندام‌های دیگر با مشکل مواجه میشوند که به این بیماری نوروپاتی محیطی می گویند. این عارضه باعث مخابره پیام‌های اشتباه عصبی به اندام‌ها می‌شود و علائم آن درد، سوزن‌سوزن شدن و گزگز در اعضای مختلف بدن است.

عوارض دستگاه تنفسی

اگر کم‌کاری تیروئید درمان نشود، کمبود شدید هورمون‌های آن عضلات تنفسی انسان را ضعیف می‌کنند و در نتیجه ریه‌ها نمی‌توانند به خوبی عملیات دم و بازدم را انجام دهند. بیماران در این مورد معمولا با تنگی نفس دست و پنجه نرم می‌کنند و یا در هنگام ورزش نفسشان بالا نمی‌آید. می‌دانید که حیات انسان وابسته به سیستم تنفسی است و اگر این مشکل حاد شود، زندگی فرد به خطر می‌افتد.

ناباروری

زمانی که هورمون‌های حیاتی این غدّه سطح پایینی در بدن خانم‌ها داشته باشد در تخمک‌ گذاری اختلال ایجاد شده و احتمال باروری آنها کم می شود؛ مشکلات سیستم ایمنی بدن که باعث نوعی کم‌کاری تیروئید هستند، از عوامل شایع ناباروری زنان به حساب می آیند.

 بیماری‌های پوستی

کمبود هورمون‌های تیروئید با کاهش فعالیت متابولیک، باعث سرد شدن پوست بدن و خشکی و رنگ‌پریدگی آن می گردد، در این حالت موها نازک شده و ناخن‌ها شکننده می گردند؛ کاهش دمای بدن باعث از بین رفتن تعریق پوست شده و سپس تمام این عوامل سلامت پوست و مو را با خطر رو به رو خواهد کرد.

خطرات در دوران بارداری

به طور طبیعی در ماه‌های اول حاملگی جنین هورمون‌های تیروئید مادر را مصرف می‌کند و مادر با کمبود این هورمون‌ها مواجه خواهد شد که می‌تواند بسیار مشکل‌ساز باشد. گذشته از این نوزادانی که کم‌کاری تیروئید مادرشان درمان نشده است، با خطر نواقص مادرزادی رو به رو می شوندد؛ مشکلات مغزی و فیزیکی بسیاری این اطفال را تهدید می‌کند که اگر کمبود هورمون‌های تیروئیدی در ماه‌های اول درمان شوند، به رشد طبیعی خود بازمی‌گردند.

ایجاد مشکلات قلبی

متابولیسم بدن به گردش خون بستگی دارد و برای تنظیم سیستم گردش خون به هورومون‌های تیروئیدی نیازمند است؛ وقتی این غده کم‌کاری می‌کند، عضلات قلب را تحت تاثیر قرارمی دهد و بیمار با کاهش ضربان قلب مواجه می‌شود. این عارضه می‌تواند باعث زیاد شدن کلسترول و کم شدن توان پمپاژ خون در قلب گردد، همینطور ایجاد نارسایی‌های قلبی از عوارض خطرناک این بیماری است.

علت کم‌کار شدن تیروئید چیست؟

شایع‌ترین علت بی‌کفایتی غده تیروئید, التهاب آن به علت اشکال در سیستم ایمنی بدن خود فرد اسـت که بیماری‌ هاشیموتو نامیده می‌شود. معمولاً سیستم ایمنی فقط در برابر تهاجمات خارجی در بدن مانند باکتری‌ها و ویروس‌ها وارد عمل می‌شود و به خود بدن حمله نمـــی‌کند.در التهاب تیروئید به دلیل خودایمنی, سیستم ایمنی بدن خود فرد, غده تیروئید را به اشتباه مورد تهاجم قرار می‌دهد و به آن آسیب می‌رساند.

به طوری که ظرفیت تولید هورمون کاهش پیدا میکند. بیمـــاری‌هــــای خــــود ایمن سرایت پیدا نمی کنند ولی ممکن است در یک خانواده بیـش از یک نفر مبتلا شود. خانم‌ها استعداد بیشتری برای ابتلا به این نوع بیماری‌ها دارند.نوع دیگر, التهاب تیروئید بعد از زایمان است که 5-11 درصد خانم‌ها را در فاصله کوتاهی پس از زایمان مبتلا می‌کند و معمولاً یک وضعیت موقتی است.یک علت شایع دیگر بی‌کفایتی (نارسایی) غـــده تیـــــروئید, درمان‌های انجام شده روی پرکاری تیروئید است.

یعنی وقتی برای کنترل غده تیروئید پرکار از ید رادیواکتیو یا جـــــراحـــــی استفــاده می‌شود, چند ماه تا چند سال بعد تیروئید ممکن است کم‌کار شود.در حدود 100 میلیـون نفر در سـراسر جهان ید کافی دریافت نمی‌کنند. یــــد یک مـــــاده شیمیـــایی است که تیـــــروئیـــــد از آن برای تولید هورمون استفاده می‌کند و کمبود شدید آن با کم‌کاری تیروئید همراه است. این مشکل با استفاده از نمک‌های یددار در ایران برطرف شده است.

نشانه‌های کم کاری تیروئید

در قدم‌های اولیه بیماری، کم کاری تیروئید نشانه‌های خاصی ندارد، اما با گذشت زمان و عدم درمان مناسب می‌تواند زمینه‌ساز بیماری‌های مختلف و مشکلات گوناگون در سلامت فرد شود.علامت‌ها و نشانه‌های کم کاری تیروئید به سطح هورمون‌های ترشح شده‌ی این غده وابسته است. در ابتدا ممکن است شما به سختی نشانه‌های کم کاری تیروئید را متوجه شوید.علائمی مانند خستگی و افزایش وزن از ابتدایی‌ترین نشانه‌های بیماری است. از دیگر علائم می‌توان به بزرگ شدن قابل لمس غده، افزایش حساسیت به سرما، یبوست، خشکی پوست، صورت پف کرده، ضعف عضلات، درد همراه با سفتی و تورم مفاصل، چرخه نامنظم قاعدگی، کاهش ضربان قلب وافسردگی اشاره داشت.

به طور کلی علائم بالینی این بیماری ضعف و خستگی، خواب‌آلودگی، پوست خشک، خشن و سرد، عدم تحمل به سرما، کاهش تعریق، برادی کاردی یا کندتپشی، زبان بزرگ، ادم (ورم) صورت (میکسدم)، فراموشکاری، یبوست، افزایش وزن، اختلالات قاعدگی، سقطهای مکرر، تاخیر در رفلکسها، کم‌خونی و درد مفاصل و عضلات. بیماری در بالغین سیر کندی دارد و تدریجی می باشد.

افراد در خطر ابتلا به این بیماری
 

هرچند که تمامی افراد در خطر ابتلا به این بیماری هستند، اما خطر بیشتری افراد زیر را تهدید می‌کند:

• زنان بالای ۶۰ سال سن
• ابتلا به بیماری خود ایمنی
• ابتلای بستگان نزدیک مثلا پدر و مادر و یا پدربزرگ و مادربزرگ به بیماری های خود ایمنی
• سابقه جراحی تیروئید
• باردار بودن و یا زایمان در ۶ ماه گذشته
• سابقه درمان پرکاری غده تیروئید
• سابقه دریافت تشعشع در بالای قفسه سینه یا گردن

دلایل موثر در کم کاری تیرویید

مهمترین دلیل کم کاری تیروئید، التهاب این غده است که تیروئیدیت هاشیموتو نام دارد. در این حالت، بدن پادتن هایی تولید می کند که به غده تیرویید حمله می کنند و آن را مختل می کنند. این عارضه می تواند ناشی از یک عفونت ویروسی باشد. برخی دیگر از علل کم کاری تیروئید عبارتند از :

• رادیوتراپی در ناحیه سر و گردن که برای درمان سرطان استفاده می شود.
• استفاده از برخی دارو های درمان بیماری های قلبی، بیماری های روحی و سرطان سبب کم کاری تیرویید می شود. شایع ترین داروی های موثر در هورمون تیرویید، آمیودارون، لیتیوم، اینترفرون آلفا و اینترلوکین 2 هستند. 
• جراحی تیرویید و برداشتن غده تیرویید
• درمان ید رادیو اکتیو که معمولا برای درمان پرکاری تیرویید استفاده می شود.  
• کمبود ید در رژیم غذایی یکی از مهمترین دلایل کم کاری تیرویید است. صدف، ماهی های آب شور، تخم مرغ، محصولات لبنی و جلبک دریایی مهمترین منابع ید هستند.

درمان کم‌کاری تیروئید چگونه است ؟

با توجه به این که در این بیماری غده تیروئید قادر به تولید هورمون به اندازه لازم نمی‌باشد, درمان استاندارد, قرص‌های حاوی هورمون تیروئید هستند. این قرص‌ها هورمون مورد نیاز بدن را تامین می‌کنند. در اکثر موارد از لووتیروکسین استفاده می‌شود.

بیمار ممکن است ظرف 1-2 هفته پس از شروع درمان پاسخ اندکی را حس کند, اما پاسخ کامل به درمان با هورمون تیروئید اغلب تاخیر دارد و ممکن است چندین هفته طول بکشد و باید در نظر داشت که این بیماری جزو بیماری های شلیع در بین زنان می باشد.

معمولاً 2-3 ماه پس از شروع درمان آزمایش خون برای اندازه‌گیری هورمون‌ها تکرار می‌شود تا مقدار لووتیروکسین براساس آن تعدیل شود. این روند ممکن است چندین بار تا رسیدن به سطح طبیعی هورمون در خون تکرار شود. پس از این که مقدار مناسب دارو برای هر فرد مشخص شد پزشک شما ممکن است آزمایش‌های هورمونی را سالی یک بار درخواست نماید.

لووتیروکسین روزانه یک بار مصرف می‌شود که ترجیحاً به هنگام صبح است. خیلی مهم است که بیمار مقدار صحیح دارو را دریافت کند. گاهی بیماران جهت تسریع در بهبودی و یا سعی در کاهش وزن مقدار بیش از حد نیاز از این قرص‌ها مصرف می‌کنند, این کار می‌تواند منجر به بروز علایم پرکاری تیروئید شود که در آن بیش از نیاز بدن هورمون در خون وجود دارد و در طولانی مدت ممکن است مشکلاتی از قبیل پوکی استخوان یا بیماری قلبی ایجاد شود.

لازم به ذکر است که بیشتر مواقع کم کاری تیروئید، به مشکلات تیروئید مربوط نمی باشد، بلکه عملکرد نامناسب سیستم ایمنی بدن، این بیماری را ایجاد می نماید. آزمایش آنتی‌بادی،‌  بهترین راه مناسب برای اطمینان از عملکرد صحیح سیستم ایمنی بدن و تشخیص کم کاری تیروئید خواهد بود. به گفته بعضی از دکتران غدد نود درصد افرادی که کم کاری تیروئید دارند مبتلا به هاشیموتو می باشند. هاشیموتو یکی از بیماری های خودایمنی است که در آن، سیستم ایمنی بدن به بافت‌های غده‌ی تیروئید حمله می‌ کند و آنها را از بین می برد. برای درمان بیماری‌های تیروئید یا هر بیماری خودایمنی دیگر، ابتدا باید منشاء بیماری مشخص شود و نباید علائم بیماری را با دارو سرکوب نمود.

راه های درمان کم کاری تروئید

جراحی تیروئید

 از بین بردن تمام یا بخش بزرگی از غده تیروئید شما نیز می تواند باعث کم شدن یا توقف تولید این هورمون های مهم گردد. در این حالت، شما باید هورمون تیروئید را با استفاده از داروهای موجود، در بدن خود رشد دهید تا بتوانید به راحتی به زندگی خود ادامه دهید.

پرتو درمانی

پرتودرمانی یکی از موثرترین روش های درمان سرطان می باشد. زمانی که این روش برای سرطان های مربوط به قسمت های سر و گردن استفاده می شود می تواند بر روی غده تیروئید تاثر منفی گذاشته و منجر به کم کاری تیروئید شود.