علت های خونریزی گوارشی چیست؟

دستگاه گوارش یکی از مهمترین بخش های بدن انسان و سایر جانوران زنده است. این بخش از بدن از دهان شروع شده و تا انتهای مقعد امتداد دارد، که شامل لوله ها و غدد گوارشی می باشد.خون‌ریزی‌های دستگاه گوارش (GIB) به دو دسته با منشأ فوقانی و تحتانی تقسیم می‌شوند. خون ریزی‌هایی که در قسمت اثنی عشر به بالا رخ داده باشند، خون ریزی دستگاه گوارش فوقانی (UGIB) نامیده می شود. اگر محل خونریزی از دوازدهه تا مقعد باشد خونریزی دستگاه گوارشی تحتانی (LGIB) گفته می‌ شود.

خونریزی دستگاه گوارش یکی از مشکلات شایعی است که بیماران را به وحشت می اندازد، این مشکل می تواند ناشی از عوامل متفاوتی ایجاد شود، اما نیاز به بررسی های بیشتری دارد. خونریزی از دستگاه گوارش می تواند از دستگاه گوارش فوقانی و یا تحتانی باشد و به صورت استفراغ خونی، خون در مدفوع به رنگ خون قرمز و تازه و یا مدفوع قیری رنگ نمایان شود.

علائم خونریزی گوارشی :

علائم و نشانه های خونریزی دستگاه گوارش به موضع خونریزی بستگی دارد که می تواند آشکار یا پنهان رخ دهد. دفع خون می تواند مربوط به  هر نقطه ی دستگاه گوارش باشد.

خونریزی آشکار با علائمی که در ذیل به آن اشاره شده نشان داده می شود :

• استفراغ خون، در این حالت ممکن است، استفراغ به رنگ قرمز و یا قهوه ای تیره باشد و یا اینکه به بافت قهوه ای شباهت داشته باشد.
• دفع خون از مقعد، دفع خون از مقعد می تواند شامل خونریزی از مقعد، مشاهده خون در مدفوع و یا خون پنهان باشد.
•  

دل درد ، تهوع و استفراغ ، مدفوع سیاه و خونی ، ضعف عمومی ، تپش قلب ، شوک ، سردی دست و پا ، رنگ پریدگی ، کاهش فشار خون ، پوست سرد و مرطوب ، کاهش و یا قطع ادرار و ازدیاد اوره خون. خونریزی‌های دستگاه گوارش معمولا به صورت استفراغ ‌خونی و شایع‌تر از آن، مدفوع سیاه رنگ و نسبتا شل (ملنا)، دفع خون از مقعد که به شکل خون روشن یا رگه‌های خون دیده می‌شود، خود را نشان می‌دهد. البته حالتی دیگر نیز وجود دارد که خود بیمار ممکن است علائم را مشاهده نکرده و فقط به صورت کم‌خونی در بدن فرد ظهور کند.

بیماران باید توجه داشته باشند یبوست معمولا با تیره شدن رنگ مدفوع همراه است، ولی خونریزی‌های دستگاه گوارش به صورت مدفوع کاملا سیاه و شل نمایان می‌شود.همینطور در شرایطی که خونریزی تنها با کم‌خونی و علائمی مانند تنگی نفس و کمبود انرژی بروز می کند، با مراجعه به پزشک و انجام آزمایشات لازم، باید نوع کم‌خونی مشخص گردد و در صورت نیاز بررسی دستگاه گوارش نیز انجام شود.

هر بیماری که استفراغ خونی یا اسهال سیاه و شل داشته باشد، یا به هر شکلی خون از مقعدش دفع کند، باید برای بررسی‌های دستگاه گوارش به پزشک مراجعه کند تا علت خونریزی مشخص شود. بررسی و علت‌شناسی کم‌خونی و خونریزی، مهم‌ترین کاری است که باید مورد توجه قرار داشته باشد.

علل و دلایل خونریزی داخلی معده

 همانطور که گفته شد زخم های گوارشی علت  شایع خونریزی های داخل معده می باشد. زخم معده، علت درد شکم شما است که می تواند باعث خونریزی گردد. ممکن است یک زخم معده از باکتری های H.pylori دریافت کنید یا ممکن است از استرس، کافئین، سیگار کشیدن و مصرف الکل ایجاد شده باشد.

یکی دیگر از علل شایع خونریزی داخل معده، گاستریت می باشد که التهاب بافت معده است. گاستریت نیز ناشی از استرس، کافئین، مصرف سیگار و مصرف الکل می باشد.

هنگامی که پوشش معده شما متورم می شود، ضعیف تر و ضعیف تر می شود و حساسیت بیشتر و میل به پاره شدن دارد، که باعث خونریزی می شود.بعضی از داروها، مانند آسپرین یا ایبوپروفن، باعث ایجاد گاستریت می شوند.

دلیل خونریزی از دستگاه گوارش :

خونریزی دستگاه گوارش بسته به موضع خونریزی می تواند علت های متفاوتی را شامل شود. این علل عبارتند از :

خونریزی دستگاه گوارش تحتانی :

در صورتی که منشاء خونریزی اثنی عشر تا مقعد باشد، خونریزی تحتانی می باشد و علت های زیر را شامل می شود :

بیماری بواسیر(هموروئید شایع ترین بیماری مقعدی یا نشیمنگاهی است. این بیماری بر اثر اعمال فشار به رگ های کانال مقعد ایجاد شده و باعث متورم و گشاد شدن سیاهرگ های مقعدی می گردد. تا حدی متشابه واریسی شدن رگ های پا است. ولی این بار این مشکل برای سیاهرگ ها کانال مقعد ایجاد می شود. علت بواسیر در اغلب موارد یبوست مزمن و مداوم می باشد. یکی از مهمترین نشانه های این بیماری دفع خون و یا مشاهده خون بر روی دستمال توالت است. از دیگر نشانه های این بیماری می توانیم به درد شدید، احساس مداوم نیاز به دفع، سوزش و خارش مقعد اشاره کرد.

شقاق مقعدی زخم و یا ترک عمیقی است که در انتهای دستگاه گوارش ایجاد می شود. این زخم معمولاً عمق کمی داشته و تنها مخاط روده را برش می دهد. اما در صورت مزمن شدن علائم بیماری تشدید شده و عمق زخم نیز بیشتر می گردد.  یکی از علائم شقاق خونریزی است، از دیگر علائم این بیماری می توانیم به درد شدید، سوزش و خارش مقعد اشاره نماییم.

دلیل خونریزی های گوارشی تحتانی

علل شایعتر شامل :هموروئید یا بواسیر – شقاق یا فیشر  – پولیپ های روده – دیورتیکولوز .

علل کمتر شایع :کولیت های زخمی -کولیت های ایسکمی و عفونی -واسکولیت ها -ضد انعقاد ها -انواع  سرطانهای روده -و …

بیماری دیورتیکولار:

این بیماری شامل ایجاد کیسه های کوچکی در دستگاه گوارش به خصوص کولون است. اگر یک یا چند کیسه ملتهب و یا آلوده شود، به این بیماری دیورتیکولیت گفته می شود. این بیرون زدگی ها یا کیسه های کوچک در محل ضعف لایه عضلانی روده ایجاد می شوند و از آنجایی که اغلب کولون روده فشار بیشتری را متحمل می شود، بیشتر در این بخش از روده مشاهده می شوند. در مواردی ممکن است این بیماری خونریزی ایجاد کند.

بیماری التهابی روده (IBD):

این بیماری باعث ایجاد التهاب و زخم هایی در روده کوچک و روده بزرگ می شود. بیماری کرون و کولیت اولسراتیو دو نوع شایع از بیماری های التهابی روده است. این التهاب در بعضی موارد خونریزی ایجاد می کند.

خونریزی دستگاه گوارش فوقانی :

در صورتی که منشاء خونریزی از دهان تا بالای اثنی عشر باشد، خونریزی فوقانی (UGIB) است و علت های زیر را شامل موارد زیر می‌شود :

زخم معده :

این زخم شایع ترین علت خونریزی دستگاه گوارش فوقانی است. زخم های گوارشی زخم هایی هستند، که روی پوشش معده و بر روی قسمت بالای روده کوچک ایجاد می شوند. اسید معده، باکتری ها و یا مصرف داروهای ضد التهابی، می توانند به پوشش معده آسیب زده و منجر به تشکیل زخم گردد. عفونت هلیکوباکتری معمولاً علت ایجاد زخم معده است.

واریس مری:

این وضعیت واریسی شدن سیاهرگ های انتهای مری است و اغلب در افراد مبتلا به بیماری جدی کبدی (سیروز) رخ می دهد. و بسیار خطرناک و جدی می باشد. یکی از خطرات اصلی این بیماری خونریزی گوارشی است.

التهاب مری :

از وفاژیت یا التهاب مری ملتهب شدن و آسیب پوشش مری است که اغلب به دلیل بازگشت اسید معده بر اثر بیماری ریفلاکس معده دستگاه گوارش (GERD) ایجاد می شود. البته عفونت و مصرف برخی دارو ها نیز می تواند علت این آسیب باشد. خونریزی دستگاه گوارش یکی از نشانه های این بیماری است.همینطور این مشکل می تواند بعد از آسیب های معده و اثنی عشر نیز رخ بدهد. مصرف داروهای ضد التهابی نظیر آسپرین و بروفن نیز می تواند عاملی برای بروز این مشکل باشد.

چگونه بفهمیم فردی دچار خون‌ریزی دستگاه گوارش شده است؟

استفراغ خونی، وجود خون قرمز در مدفوع و مدفوع سیاه و قیری رنگ از علایم خون‌ریزی دستگاه گوارش است. خون‌ریزی مجرای گوارش علل مختلفی دارد از قبیل زخم گوارشی، التهاب معده، واریس مری، آسیب مری، التهاب زخمی شونده روده بزرگ، توده‌های سرطانی و هموروئید.

مدفوع قرمز یا قرمز- قهوه‌ای نشان‌دهنده چه مشکلاتی است؟

این علامت می‌تواند نشان‌دهنده چند مشکل باشد برای مثال پولیپ روده بزرگ، سرطان، بیماری کرون یا کولیت اولسراتیو. یکی از علل شایع‌تر خون‌ریزی‌های شدید مقعدی در افراد بالای ۶۰‌سال، خون‌ریزی از معده یا دوازدهه است به خصوص اگر خون‌ریزی سریع و شدید باشد. خون‌ریزی آهسته‌ای که از معده یا دوازدهه منشا می‌گیرد و از مجرای روده عبور می‌کند باعث  سیاه و قیری شدن مدفوع می‌گردد. خوردن شیرین‌بیان یا ترکیبات آهن نیز می‌تواند باعث سیاه شدن رنگ مدفوع شود.

درمان خون ‌ریزی‌ دستگاه گوارش :

درمان خون ‌ریزی‌های دستگاه گوارش بسته به علت و محل خونریزی متفاوت می باشد، برخی از درمان های پیش بینی شده به این شرح است:

• خونریزی با منشا دیورتیکول : برای توقف این خونریزی پزشک به صورت مستقیم به داخل سرخرگ تغذیه کننده آن دارو تزریق می کند.
• خونریزی با منشا گاستریت ( التهاب معده ) : درمان این خونریزی با درمان علت زمینه ای صورت می گیرد.
• خونریزی با منشا هموروئید : درمان این خونریزی با درمان علت زمینه ای صورت می گیرد.

در برخی موارد نیز برای توقف خونریزی از لیزر استفاده میگردد. در مواردی که خونریزی به درمان ها پاسخ نمی دهد، عمل جراحی ضرورت پیدا میکند.

تشخیص خون ریزی گوارشی :

برای تشخیص در ابتدا پزشک تاریخچه پزشکی بیمار، از جمله سابقه خونریزی های قبلی را مورد بررسی قرار می دهد و یک معاینه فیزیکی نیز انجام می دهد و سپس انجام آزمایش هایی را توصیه می کند. این آزمایشات ممکن است شامل موارد زیر باشد:

1. آزمایش خون : شمارش کامل خون، سرعت لخته شدن خون و تعداد پلاکت به منظور بررسی عملکرد کبد انجام می شود.
2. تست مدفوع : تجزیه و تحلیل مدفوع می تواند برای تعیین علت خونریزی پنهان کمک کند.
3. آندوسکوپی فوقانی : در این روش با استفاده از یک لوله بلند که در انتهای آن دوربینی وصل شده است، دستگاه گوارش فوقانی را بررسی می کنند.
4. کولونوسکوپی : در این روش با استفاده از یک لوله بلند که در انتهای آن دوربینی وصل شده است و از روده عبور می کند، دستگاه گوارش تحتانی بررسی می شود.
5. سیگموئیدوسکوپی انعطاف پذیر، این روش مشابه کولونوسکوپی است، ولی تنها بخش سیگموئید مورد بررسی قرار می گیرد.
6. آنژیوگرافی، در این روش یک رنگ کنتراست به شریان ها تزریق می شود، تا با استفاده از پرتوهای ایکس، رگ های آسیب دیده بررسی شوند.

پیشگیری از خونریزی دستگاه گوارشی :

اکثر مردم کشور ما میکروب هلیکوباکتر را در دوران بچگی دریافت می کنند؛ به عنوان مثال غذا خوردن با قاشق مشترک یا استفاده از یک لیوان مشترک با کودک می‌تواند دلیلی برای سرایت این میکروب باشد، چون میکروب هلیکوباکتر از طریق دهان و عدم رعایت بهداشت هنگام غذا خوردن وارد بدن فرد می شود. بنابراین با رعایت بهداشت هنگام آب و غذا خوردن باید از بروز مشکلات پیشگیری کنیم.خوشبختانه در 90 درصد موارد، هلیکوباکتر منجر به ایجاد زخم نمی‌شود، اگرچه نوع هلیکوباکتر و واکنش بدن فرد نیز در میزان تاثیر این میکروب موثر است.

رژیم غذایی مناسب در زمان بیماری و در کنار رعایت بهداشت مورد مهم دیگری برای پیشگیری از خونریزی گوارشی است؛ برای مثال هر گونه غذایی که آمیخته به نمک باشد، مانند خیارشور و ترشی‌ها، غذا و آب آلوده به نیترات و مواد نگهدارنده، مصرف سیگار و غذا خوردن تند و با عجله می‌تواند در بروز این مشکل موثر باشد.

برعکس، خوردن میوه و سبزی به مقدار کافی در طول روز، عاملی موثر برای پیشگیری از ایجاد این عوارض است. البته شاید تصور کنید از نظر مالی و وقت کمی که در زندگی معمول با آن مواجه هستیم، خوردن این مقدار میوه و سبزی کاری ناممکن یا سخت باشد.اما با استفاده از شیوه‌هایی ساده می‌توان در زندگی معمول این کار را انجام داد؛ مثلا بهتر است فرد هنگام صبحانه به جای قند، خرما بخورد، یا مثلا میان وعده‌ها را از سبزی‌ها انتخاب کند یا همراه با غذا سالاد میل کند.

سرطان روده بزرگ از معدود سرطان‌های قابل پیشگیری می باشد و به همین علت باید با بررسی‌های لازم از بروز آن جلوگیری کرد. لذا توصیه می‌شود همه افراد، حتی کسانی که هیچ علامت و سابقه بیماری روده ندارند، از سن 50 سالگی هر ده سال یک بار کلونوسکوپی را انجام بدهند. در ضمن انجام ورزش و مصرف غذای سالمی که چرب نباشد و کنترل وزن نیز برای پیشگیری موثر است.

بهترین کار برای پیشگیری از بروز خونریزی گوارشی، انجام ورزش منظم و داشتن تغذیه مناسب و آرامش روانی است. بیماری‌های التهابی روده بزرگ نیز موردی متفاوت هستند. علت بیماری‌های التهابی روده مثل کولیت اولسروز و کرون، شرایط خاص میکروبی یا غذایی نمی باشد، بلکه تقریبا یک بیماری شبه خودایمنی هستند.

مهم‌ترین علت بروز و شعله‌ور‌شدن این بیماری، مسائل ذهنی و روانی است، به این معنی که انواع استرس و نگرانی‌ها می‌توانند این بیماری را شعله‌ور کنند. مردم چندان به تاثیرات روحی و روانی در بروز بیماری‌ها اعتقاد ندارند، در نتیجه این جریان را انکار می‌کنند.

عوارض

خونریزی دستگاه گوارش می تواند باعث ایجاد عوارض زیر شود:

• شوکه شدن
• کم خونی
• مرگ