سندرم تخمدان پلی کیستیک چیست؟

سندرم تخمدان پلی کیستیک نوعی اختلال هورمونی می باشد که در زنان به ویژه در سنین باروری بسیار رایج است و به طور کلی از هر ده نفر زن، یک نفر آن ها دارای این اختلال هورمونی می باشد و جزو بیماری های شایع در زنان محسوب می شود. در برخی بررسی ها و تحقیقات سونوگرافی زنان مشخص شده است که بیشتر از یک سوم بانوان، دارای تخمدان پلی‌کیستیک می باشند اما لزوما به این اختلال مبتلا نیستند.

 در این بیماری که نام دیگر آن تنبلی تخمدان و یا نشانگان تخمدان پر کیستی است، تخمدان ها از حالت طبیعی بسیار بزرگتر می شوند. پلی‌ کیستیک به معنای تعداد بسیاری کیست و فولیکول در تخمدان‌ها می باشد. در سندرم تخمدان پلی کیستیک، تخمدان‌ها اصولا رشد نکرده و تخمک‌ های نابارور را تولید می‌کنند.

از این رو از شایع ترین علت های ناباروری در زنان، به علت عدم تخمک بارور گذاری در این اختلال می باشد.به طور کلی دلیل نام گذاری این نوع سندرم، وجود تخمدان‌هایی بزرگ با تعداد زیادی کیست های کوچک است که در لایه ی بیرونی هر تخمدان قرار گرفته‌ و مقرر شده اند.

علائم این اختلال

اختلال سندرم تخمدان پلی کیستیک دارای علائم مختلف و متفاوتی در زنان می باشد و در بیشتر موارد علائمی مانند علائم اولین قاعدگی دوران بلوغ را دارا هستند. اما از مهم ترین علائم این اختلال می توان به موارد زیر اشاره کرد:

اختلالات قاعدگی

این افراد اصولا دارای پریود های نامنظم و یا پریود های بدون خونریزی هستند. این افراد اصولا دارای کمتر از 8 قاعدگی در طول سال می باشند.

ناباروری

این افراد ممکن است برای باردار و بارور شدن با مشکلاتی رو به رو شوند و حتی نیاز به استفاده از داروهای خاصی داشته باشند.

هیرسوتیسم

هیرسوتیسم و یا پرمویی نوعی دیگر از علائم اختلال سندرم تخمدان پلی کیستیک می باشد که اصولا به دلیل بالا رفتن سطح هورمون های مردانه در این افراد به وجود می آید. در این شرایط  در خانم ها در محل هایی فقط آقایان دارای مو می باشند مانند زیر چانه، چانه، بالای لب فوقانی و...، مو رشد می کند.

• آکنه و پوست چرب و جوش های چرکی
• افزایش وزن و در نتیجه چاقی
• نازک شدن مویی سر و ریزش مو
• احساس درد در ناحیه های لگن و اطراف آن
• احساس اضطراب و افسردگی طولانی مدت
• افزایش آندروژن

به طور کلی نشانه های این اختلال رایج در زنان اصولا در صورت چاقی و افزایش وزن آن ها، شدیدتر بروز داده می شوند.

عوامل ایجاد این اختلال

به طور کلی دلایل واضح و مشخصی برای ایجاد این اختلال سندرم تخمدان پلی کیستیک وجود ندارد. اما با این وجود، اکثر پژوهشگران و محققان معتقد اند که تغییرات در سطوح هورمونی بدن خانم ها می‌تواند عامل ایجاد این اختلال و یا سندرم در خانم ها باشد. برخی از این نوع تغییرات در سطوح هورمونی شامل موارد زیر می باشد:

انسولین بالای بدن

انسولین نوعی هورمون می باشد که در پانکراس تولید میشود تا سلول های بدن قادر شوند از قندی که از مواد غذایی دریافت می کنیم، به عنوان منبع انرژی استفاده کنند چرا که قند منبع انرژی بدن انسان می باشد. اگر سلول های بدن در برابر انسولین مقاومت بالایی نشان دهند، میزان قند خون فرد بالا رفته و ممکن است بدن در واکنش به آن انسولین بیشتری را تولید کند.

به این صورت که انسولین بالا در بدن، سبب افزایش تولید آندروژن‌ها (نوعی هورمون مردانه) در تخمدان‌ها شده و مشکلاتی را برای تخمدان ها ایجاد می کند که از جمله ی این اختلالات، سندرم تخمدان پلی کیستیک می باشد.

التهاب خفیف و درجه های پایین آن

منظور از این التهاب خفیف، ایجاد گلبول های سفید خون برای مقابله با عفونت بدن است. این گلبول ها در هنگام فرایند التهاب برای مبارزه و از بین بردن عفونت های بدن، ماده ای را ترشح می کنند که سبب افزایش مقاومت بدن در برابر انسولین شده و همچنین جمع شدن کلسترول در رگ های خونی فرد می شود که در نتیجه ی آن ترشح آندروژن ها افزایش یافته و همچنین بیماری های قلبی و عروقی به وجود می آید.

وراثت

از دیگر عوامل ایجاد اختلال سندرم تخمدان پلی کیستیک می تواند وراثت و ارث باشد.

عوارض این اختلال هورمونی

اصولا خانم هایی که به این اختلال مبتلا هستند به ویژه اگر با چاقی همراه باشد، در معرض ابتلا به بیماری ها و مشکلات دیگری نیز هستند. از جمله این مشکلات می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• نازایی و ناباروری
• دیابت نوع دو و یا پیش دیابت
• دیابت بارداری و یا فشار خون بالای بارداری
• آکنه
• سقط و از دست دادن جنین و یا حتی زایمان زودرس
• استئاتوهپاتیت غیر الکلی و یا کبد چرب غیر الکلی (التهاب شدید کبد در نتیجه تجمع چربی در کبد)
• خونریزی غیر طبیعی در رحم
• از دیگر عوارض اختلال سندرم تخمدان پلی کیستیک، وقفه تنفسی در خواب و یا آپنه خواب می باشد.
• سندرم متابولیک (مجموعه ای از وضعیت های پزشکی از جمله فشار خون بالا، قند بالا، کلسترول بالا و یا تری گلیسرید بالا که خطر ابتلا به بیماری های قلبی و عروقی را بسیار بالا می برند)
• احساس افسردگی، اضطراب و یا اختلالات خوردن
• سرطان آندومتر و یا سرطان آستر رحم و یا لایه ای که سطح داخلی رحم را می پوشاند، که به سرطان اندومتریال نیز شناخته می شود.
• سطح بالای نوعی پروتئین که یکی از اصلی ترین شاخص های ابتلا به بیماری های قلبی می شود.

در نظر داشته باشید که با انجام چکاپ های مهم پزشکی می توانید از بروز بیماری ها و منجر شدن ان به سرطان جلوگیری کرد.

تشخیص اختلال سندرم تخمدان پلی کیستیک :

تا به امروز راه معین و مشخصی برای تشخیص دقیق این اختلال وجود نداشته است. پزشک متخصص باید با توجه به علائم و رد موارد دیگری مثل دوره های قاعدگی، تغییراتی در وزن و... این بیماری را تشخیص دهد. در این فرایند پزشک عواملی مانند عوامل زیر را در نظر گرفته و بررسی می کند:

-سونوگرافی لگنی:

اولتراسوند و یا سونوگرافی لگن قادر است تا ظاهر تخمدان‌ها و ضخامت دیواره رحم را نشان داده و مشخص کند. برای انجام این آزمایش، فرد باید بر روی تخت و یا میز آزمایشی دراز کشیده و سپس دستگاهی شبیه به قلم در واژن فرد قرار می ‌گیرد. در انجام این آزمایش از امواج فراصوتی برای ایجاد تصویر استفاده می شود و پزشک با توجه به نتیجه ی آن وجود و یا عدم وجود اختلال سندرم تخمدان پلی کیستیک را تشخیص می دهد.

-معاینه کلی و معاینه لگن:

در این حالت پزشک اطلاعات کلیدی ای را مانند قد، وزن، فشار خون و... را بررسی و ثبت می کند. در معاینه ی لگنی نیز دکتر اندام تناسلی فرد را بررسی میکند تا ببیند که آیا زایده و یا چیز غیر طبیعی ای وجود دارد یا نه. به طور کلی معاینات لگنی فرد می‌تواند اطلاعات مفیدی را در اختیار پزشک متخصص قرار دهد.

-سابقه ی پزشکی :

در این روش، پزشک متخصص سوالات گوناگونی در رابطه با دوره های قاعدگی، تغییرات وزن، احساس استرس و اضطراب و... از فرد می پرسد و سپس با توجه به پاسخ های فرد به تشخیص اختلال سندرم تخمدان پلی کیستیک می پردازد.

-آزمایش خون :

در آزمایش خون میزان هورمون های بدن مورد بررسی قرار می گیرند. به این ترتیب می توان احتمال های دیگر ناهنجاری های قاعدگی یا حتی آندروژن بالا را رد کرد و در نتیجه تشخیص را راحت تر کرد.

روش های درمان این اختلال هورمونی

-کاهش وزن :

اصولا خانم های مبتلا به این اختلال که دارای اضافه وزن نیز می باشند، می توانند با ورزش و نرمش کردن و کاهش وزن، عوارض های این بیماری را تا حدود زیادی کاهش دهند.

-هورمون‌های ضد آندروژن :

آندروژن نوعی هورمون مردانه می باشد که در زنان نیز ترشح می شود و سبب رویش موهای زائد در برخی نقاط بدن می شود. هورمون های ضد آندروژن تا حدود زیادی رویش این موهای زائد را در بدن فرد مبتلا به اختلال سندرم تخمدان پلی کیستیک کاهش می دهد.

درمان دارویی

گاهی اوقات برای تنظیم دوران قاعدگی فرد مبتلا، ممکن است داروهایی تجویز شود. این داروها اصولا ترکیبی از قرص های ضد بارداری و قرص های حاوی استروژن و پروژسترون  می باشند. این قرص ها تولید و ترشح هورمون آندروژن را کاهش داده و هورمون استروژن را تنظیم میکنند.

تنظیم هورمون های بدن فرد مبتلا می تواند خطر ابتلا به سرطان اندومتر و یا سرطان استر رحم را کاهش دهد و همچنین خونریزی شدید در دوران قاعدگی فرد را کاهش داده و رشد موی زائد و ایجاد آکنه را کنترل کند.

مصرف پروژسترون به مدت زمان 10 تا 14 روز هر یک یا دو ماه یک بار به تنظیم قاعدگی فرد مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک کمک می کند و خطر ابتلا به سرطان اندومتر و یا سرطان استر رحم را کاهش می دهد. درمان با پروژسترون میزان آندروژن را بهبود نمی دهد و از بارداری جلوگیری نمی کند.

برای افرادی که می خواهند از بارداری خود جلوگیری کنند، مینی قرص های پروژسترون تنها و یا دستگاه های داخل رحمی حاوی پروژسترون بهتر و نتیجه بخش تر است.

گاهی اوقات نیز تنظیم تخمک گذاری نیز داروهایی مانند داروهای زیر تجویز می شود:

• کلومیفن که نوعی داروی ضد استروژن خوراکی است که در قسمت اول سیکل قاعدگی مصرف می شود.
• لتروزول دارویی است که برای درمان سرطان سینه و برای تحریک تخمدان نیز موثر است. و در اختلال سندرم تخمدان پلی کیستیک نیز مفید واقع می شود.
• متفورمین نیز نوعی داروی خوراکی است که برای دیابت نوع دو کاربرد داشته و مفید می باشد و مقاومت بدن به انسولین را کاهش می دهد و میزان انسولین را پایین می آورد. اگر با مصرف کلومیفن باردار نشده اید، ممکن است متفورمین نیز به داروهای شما اضافه شود.
• گنادوتروپین نیز نوعی داروی هورمونی می باشد که به صورت تزریقی مصرف می شود.

جراحی

در صورتی که درمان‌های دارویی بر فرد بیمار مفید و موثر واقع نشوند باید از درمان‌های جراحی استفاده شود. یکی از بهترین روش‌های جراحی برای درمان اختلال سندرم تخمدان پلی کیستیک، روش لاپاراسکوپی می‌باشد.در این روش لاپاراسکوپی، پزشک جراح برش کوچکی را بر روی شکم فرد ایجاد کرده و از طریق این برش کوچک، تیوب کوچکی که انتهای آن دارای دوربین ریزی است را وارد بدن فرد می کند.

این دوربین کوچک به پزشک جراح کمک می‌کند تا دید بهتری از تخمدان‌ های فرد مبتلا و ارگان‌های مجاور آن داشته باشد. پس از قرار دادن دوربین در شکم فرد مبتلا، ابزارهای جراحی دیگری از طریق چند برش کوچک دیگر وارد بدن این فرد شده که فولیکول‌ها را به صورت الکتریکی و یا با استفاده از لیزر سوراخ می کند. که این عمل باعث تخمک گذاری در بدن فرد مبتلا به اختلال سندرم تخمدان پلی کیستیک می شود.