سرطان کولون و مقعد

دستگاه گوارش از دهان، مری، معده، روده کوچک، روده بزرگ و رکتوم تشکیل شده است. به سرطانی که از کولون آغاز می شود سرطان کولون، و به سرطانی که از رکتوم آغاز می شود سرطان رکتوم می گویند.به مجموع این دو سرطان، سرطان کولورکتال می گویند. این روزها سرطان کولون جزو سرطان های شایع بین مردان و زنان تبدیل شده است. ما در این مطلب شما را با انواع سرطان، سرطان کولون، علائم سرطان کولون و درمان سرطان و سرطان مقعد آشنا می کنیم.

سرطان کولورکتال سومین سرطان شایع در دنیا و دومین سرطان کشنده بعد از سرطان ریه است.  این سرطان از سلول های اپیتلیوم دیواره داخلی روده منشا می گیرند.  گاه این سرطان کولورکتال به خارج از کولون و رکتوم پیشرفت می کند و سلول های سرطانی به غدد لنفاوی می روند.

سلول های سرطانی غدد لنفاوی می توانند به سایر غدد لنفاوی و دیگر اندام های بدن گسترش پیدا کنند. محل شایعی که سلول های سرطانی کولورکتال به آنجا می روند سلول های کبدی‌ است. سلول های سرطانی از مبداء خود به ارگان دیگر از بدن رفته، در آنجا تومور جدید با سلول های غیر طبیعی شبیه به هم و نامی مانند نام تومور مبداء را دارد که پزشکان به این نوع پیشرفت بیماری، متاستاز می گویند.

کولون و مقعد از اجزای دستگاه گوارش :

کولون و مقعد از اجزای دستگاه گوارش هستند. در واقع کولون و رکتوم یک مجرای بلند و منعطف به نام روده بزرگ را تشکیل می دهند. کولون نزدیک  ۱ تا ۶/۱متر اول روده بزرگ  و رکتوم چند سانتی متر پایانی روده بزرگ و مقعد نزدیک رکتوم محل خروج مواد زائد بدن است. غذای نیمه هضم شده از روده کوچک به کولون می رود، کولون آب و مواد غذایی قابل جذب بدن را از غذا گرفته و باقی مانده را به مدفوع تبدیل می کند. مدفوع به رکتوم وارد می شود و از طریق مقعد از بدن خارج می شود.

سرطان چیست؟

سرطان در واقع رشد غیر طبیعی و بیش از حد سلول های  بدن بدون توجه به پاسخ های کنترل تقسیم سلولی بدن است. این سلول های اضافی با هم یک توده غیر طبیعی را در بافت ها و ارگان های بدن تحت عنوان تومور یا سرطان تشکیل می دهند.

انواع تومور یا سرطان :

تومور خوش خیم: به ندرت کشنده است و معمولا می توان آن را خارج کرد و امکان رشد مجدد آن خیلی کم است.  تومور های خوش خیم معمولا متاستاز به بافت و ارگان های دیگر بدن نمی دهد.

تومور بدخیم: این نوع تومور از از نوع خوش خیم، خطرناک تر است. می تواند کشنده باشد و به ارگان ها و بافت های دیگر بدن متاستاز بدهد.

عوامل زمینه ساز برای سرطان کولون و مقعد :

تاکنون علل دقیق و قطعی برای ابتلا به سرطان کولون و مقعد مشخص نشده است اما تحقیقات نشان داده که عواملی وجود دارند که احتمال ابتلا به سرطان کولون و مقعد را افزایش می دهد.

• سن بالای ۵۰سال: هرچه سن افزایش می یابد احتمال ابتلا به سرطان کولون و مقعد افزایش می یابد. سن متوسط تشخیص این سرطان و سرطان کولورکتال ۷۲ سال است.
• التهاب های مزمن: التهاب های ویروسی مزمن ناشی از پاپیلوما ویروس امکان ابتلا به سرطان مقعد را افزایش می دهد
• سیستم ایمنی ضعیف: سیستم ایمنی اگر ضعیف باشد نمی تواند التهاب های بدن را به طور کامل بهبود ببخشد پس التهاب در بدن مانده و مزمن می شود که امکان ابتلا به سرطان کولون و مقعد و کولورکتال را افزایش می دهد.
• پولیپ های کولورکتال: پولیپ ها در واقع بیرون زدگی هایی روی دیواره داخلی کولون یا رکتوم اند که معمولا در سنین بالای ۵۰ سال شایع است. این پولیپ ها معمولا خوش خیم اند اما اگر مزمن شوند و اگر از نوع آدنوم باشند توانایی سرطانی شدن را دارند.
• سابقه خانوادگی سرطان کولون و مقعد: وابستگان درجه یک  فردی که مبتلا به این سرطان می باشند بیشتر از دیگران در معرض خطر ابتلا به سرطان کولون و مقعد و سرطان کولورکتال هستند.
• تغییرات ڙنتیکی: تغییر و جهش ژن های خاص در بدن انسان احتمال ابتلا را افزایش می دهد.
•  پولیپ آدنوماتوز فامیلیال یا FAP   : نوعی بیماری ارثی به شدت نادر است که در آن پولیپ های متعدد و فراوانی در کولون و رکتوم تشکیل می شوند که علت ایجاد این پولیپ های متعدد، تغییر در یک ژن خاص به نام APC  است. اگر این بیماران تا سن ۴۰سالگی درمان نشوند مبتلا به سرطان کولون و کولورکتال می شوند.
• کولیت اولسراتیو یا بیماری کولون: وقتی فردی به بیماری مزمنی مبتلا شود که باعث التهاب کولون گردد مانند کولیت اولسراتیو، احتمال بیشتری برای ابتلا به سرطان های کولون  و کولورکتال را دارد.
• رژیم غذایی: تحقیقات نشان داده اند که رژیم غذایی پرچرب و کم میوه و کم سبزیجات با فیبر کم  احتمال ابتلا به سرطان کولون و مقعد را افزایش می دهد.
• سیگار: افراد سیگاری بیش از افراد غیر سیگاری در معرض خطر ابتلا به هر نوع سرطان، به خصوص سرطان کولون و مقعد هستند.

• رژیم غذایی با فیبر کم، چربی بالا
• غذاهای آماده و نیمه آماده و کنسرو شده
• شیوه زندگی آرام از دلایل بروز این بیماری می توند باشد.
• دیابت
• چاقی
• سیگار کشیدن
• مصرف الکل

غربالگری و چکاپ  برای تشخیص سرطان کولون و مقعد:

افراد بالای ۵۰سال و کسانی که در اطرافیان و نزدیکی خود سابقه این سرطان را دارند باید با پزشک در مورد آزمایش های غربالگری مشورت کنند. آزمایشات غربالگری برای پیدا کردن پولیپ های احتمالی، سرطان و سایر نقاط غیر طبیعی در بدن استفاده می شوند.

آزمایشات غربالگری برای تشخیص پولیپ و سرطان :

• آزمایش خون مخفی در مدفوع یا FOBT : گاهی اوقات توده سرطانی یا پولیپ دچار خونریزی می شود. این آزمایش حساسیت بالایی دارد و توانایی تشخیص مقادیر بسیار کم خون در مدفوع را دارا می باشد. البته وجود بواسیر هم باعث  دیده شدن خون  در مدفوع می شود که این مورد خوش خیم است.
• تست gFOBT: این تست با کمک گوایاک صورت می گیرد که برای تشخیص وجود خون در مدفوع کاربرد دارد.
• تست FIT: در این تست نیز از آنتی بادی برای شناسایی خون در مدفوع استفاده می گردد.
• تست FIT-DNA: تست FIT-DNA که به عنوان آزمون DNA مدفوع نامیده می‌ شود، ترکیبی از FIT با تستی هست که تغییرات DNA مدفوع را تشخیص می دهد.
• سیگموئیدوسکوپی: پزشک متخصص با استفاده از یک لوله بلند دارای نور،  به نام کولونوسکوپ داخل رکتوم و کولون را از نظر وجود پولیپ بررسی کرده و درصورت وجود پولیپ آن را خارج می کند. به خارج کردن پولیپ پولیپکتومی می گویند.
• کولونوسکوپی: داخل رکتوم و تمام کولون را با لوله منعطف مجهز به روشنایی از نظر وجود پولیپ یا توده غیر طبیعی بررسی می کند.
• تنقیه با کنتراست دوگانه: پزشک یک تنقیه با محلول باریم به بیمار می دهد و هوا به داخل رکتوم پمپ می شود.

در این حین از کولون و رکتوم عکس رادیولوژی می گیرند. باریم و هوا باعث می شود تا کولون و رکتوم در عکس های رادیولوژی واضح تر و شفاف تر دیده شوند و وجود تومور یا پولیپ تشخیص داده شود.

• معاینه انگشتی رکتوم: پزشک یک انگشت خود را چرب کرده و از طریق مقعد انگشت خود را وارد کرده، مقعد و رکتوم را با انگشت از نظر وجود نقاط غیر طبیعی بررسی می کند.

علائم سرطان کولون و مقعد :

اگرچه این بیماری تا قبل از تشخیص ممکن است فاقد علائم بالینی باشد اما یک سری علائم وجود دارند که در صورت مشاهده باید بیشتر بررسی شوند. از علائم رایج سرطان کولون و مقعد تغییر در عادات گوارشی است.

این علائم شامل:

• داشتن اسهال یا یبوست
• احساس نفخ یا عدم تخلیه کامل روده
• درد در هنگام دفع
• درد در ناحیه مقعد و رکتوم
• مشاهده خون قرمز روشن یا قرمز تیره در مدفوع
• دل پیچه مداوم و گرفتگی مداوم عضلانی
• کاهش وزن سریع و بدون دلیل
• داشتن حالت تهوع و استفراغ

باید بدانیم که این علائم اختصاصی سرطان نیستند و علائم عمومی بیماری های گوارشی می باشند. و ممکن است مربوط به بیماری دیگری باشد . این علائم می توانند زنگ خطری باشند برای بررسی های بیشتر تا از وجود بیماری یا سرطان آگاه شوید. معمولا سرطان در مراحل اولیه فاقد درد است پس نباید منتظر احساس درد باشید تا به پزشک مراجعه کنید.

اگر نتایج آزمایشات  وجود توده غیر طبیعی را نشان داد پزشک به فکر درمان است اما از آنجایی که روش های درمان برای مراحل مختلف بیماری فرق می کند، پس پزشک باید قبل از شروع درمان، مرحله بیماری را تشخیص دهد تا درمان مناسب آن را شروع کند. برای اینکار پزشک آزمایشاتی را تجویز می کند و براساس نتایج آن در مورد روش درمان تصمیم می گیرد.

آزمایشات احتمالی برای تشخیص مرحله بیماری :

• آزمایش خون: در این آزمایش پزشک دنبال تومور مارکر CEA است. میزان این تومور مارکر در افراد مبتلا به سرطان کولون و کولورکتال می تواند بالا باشد.
• کولونوسکوپی: اگر در روند تشخیص استفاده نشده باشد برای تشخیص مرحله بیماری به کار می رود.
• سونوگرافی داخل رکتوم
• سی تی اسکن

سرطان کولون  دارای مراحل مختلفی است که از مرحله صفر تا مرحله چهار، مراحل بیماری طبقه بندی می شود.

مرحله صفر، مرحله ابتدایی بیماری است که تنها در دیواره داخلی کولون است و مرحله به مرحله بیماری پیشرفت کرده که در مراحل، سه، چهار بیماری به غدد لنفاوی و کبد متاستاز داده و پیشرفت کرده که نشان از خطرناک بودن مرحله بیماری است.

علائم سرطان روده بزرگ (کولون)

ابتدا معمولا سرطان روده بزرگ، هیچ گونه علائم واضحی  ندارد. به محض بروز و گسترش علائم، آنها ممکن است بسته به اندازه و محل تومور متفاوت باشند. در ابتدا ممکن هسست تنها روده بزرگ را درگیر کند و منجر به تغییر در عادات روده گردد.

با رشد سرطان، ممکن است در بدن پخش شده و علائم سیستمیک مانند خستگی و کاهش وزن، کل بدن شما را تحت تأثیر قرار دهند. برخی از تغییرات در عادات روده که ممکن است علائم سرطان روده بزرگ در نظر گرفته شوند، عبارتند از:

• تغییر در فرکانس حرکات روده
• یبوست
• تغییر غلظت مدفوع (مدفوع سفت یا آبکی)
• وجود خون در مدفوع (به صورت لکه های قرمز روشن یا لکه های تیره قیر مانند)
• خونریزی مقعد
• درد شکم، نفخ یا گرفتگی شکم
• عدم توانایی در تخلیه کامل روده

درمان سرطان کولون و مقعد :

روش های درمانی بسته به محل تومور و مرحله بیماری متفاوت است. این درمان ها شامل جراحی، شیمی درمانی و پرتو درمانی است. بعضی از افراد به علت شدت بیماری چند مورد از این روش ها را برای درمان پیش می گیرند.

انواع روش های درمانی :

• درمان موضعی: جراحی در این دسته از روش های درمانی می باشد که بافت سرطانی را از بدن بیمار خارج می کند.
• درمان سیستمیک: شیمی درمانی و پرتو درمانی  جزو این دسته از روش های درمانی می باشد. داروها در این روش وارد جریان خون شده و سرطان را در سراسر بدن مهار و نابود می کنند.

انواع روش های جراحی برای درمان سرطان کولون و مقعد:

• کولونوسکوپی: روش انجام آن را قبلا به طور کامل بیان کردیم.
• لاپاراسکوپی: خروج سرطان  کولون و رکتوم در مراحل ابتدایی ، توسط یک لوله باریک مجهز به روشنایی را لاپاراسکوپی می گویند. روش انجام به این گونه است سه یا چهار برش در شکم داده می شود و با لاپاراسکوپ داخل کولون را دیده و قسمت های سرطانی برداشته می شوند.
• جراحی باز: جراح با یک برش وسیع، تومور یا قسمت هایی از کولون و رکتوم را برمی دارد.

درمان سرطان کولون :

بیشتر بیماران این نوع سرطان به وسیله جراحی درمان می شوند. بعضی از بیماران علاوه بر جراحی به شیمی درمانی هم نیاز دارند.

درمان سرطان مقعد:

معمول ترین نوع درمان، جراحی است البته گاهی از شیمی درمانی و پرتودرمانی هم در درمان این بیماران استفاده می شود.

شیمی‌درمانی

شیمی‌درمانی موجب  توزیع مواد شیمیایی در بدن می گردد تا این مواد شیمیایی از فرایند پخش سلول‌های سرطانی پیشگیری به عمل آورد. این کار با تخریب پروتئین‌ها یا DNA برای تخریب و کشتن سلول‌های سرطانی انجام می شود. این درمان هر نوع رشد سریع سلولی را نشانه می‌گیرد.  ممکن است در رشد سلول‌های مفید و غیرسرطانی هم مداخلهرخ دهد. بعضا در شیمی‌درمانی به ‌منظور کوچک کردن تومور و آماده‌سازی آن برای عمل جراحی نیزاستفاده می گردد. البته از شیمی‌درمانی برای از بین بردن و کاهش علائم متاستازهای دوردست هم بهره می گیرند. شیمی‌درمانی و رادیوتراپی توأم با جراحی در درمان سرطان‌های رکتوم یا قسمت انتهایی روده‌ی بزرگ کمک‌ کننده می باشد.