سرطان لوزالمعده و واقعیت های تکان دهنده آن

مرکز درمان سرطان آمریکا تخمین می زند که 10 درصد از تمام موارد ابتلا به سرطان لوزالمعده ژنتیکی است و این بدان معناست که جهش ژنی ارثی از والدین به بچه هایشان رسیده است.

سالانه 50 هزار نفر به سرطان لوزالمعده مبتلا می شوند

سرطان ازجمله بیماری هایی است که علت آن  رشد غیر طبیعی سلول های بدن است و در آن سلول های بدن به طور غیر قابل کنترلی رشد کرده و در بقیه قسمت های مختلف بدن منتشر می شود. اگر این نوع بیماری در مراحل اولیه تشخیص داده شود قابل درمان است در غیر این صورت علاوه براین که فرد مبتلا باید هزینه های درمانی گزافی را پرداخت کند ممکن است سرطان باعث مرگ بیمار شود. انواع مختلفی از سرطان هاوجود دارد، یعنی سرطان می تواند تمام قسمت های بدن را درگیر کند و در دو نوع خوش خیم و بدخیم وجود دارد و می تواند بدن فرد را از بین ببرد.

انواع سرطان عبارتند از: سرطان لب، سرطان حفره ی دهان، سرطان گلو، سرطان مری، سرطان ریه، سرطان معده، سرطانروده ی بزرگ و کوچک، سرطان کبد، سرطان کیسه ی صفرا، سرطان پستان، سرطان پوست، سرطان چشم، سرطان فک دهان،  سرطان گوش و سرطان لوزالمعده (پانکراس) 

سرطان پانکراس یا سرطان لوزه المعده از انواع سرطان های رایج است که بیشتر علائم و نشانه های آن خاموش است و تا زمانی که سرطان به مرحله ی پیشرفته نرسد خود را نشان نمی دهد.  تشخیص سرطان نیاز به علائم متعدد و انجام تست ها و آزمایش های نورونی، بالینی و غیره دارد. سالانه ۵۰ هزار نفر به سرطان لوزالمعده مبتلا می‌شوند:

طبق نظر انجمن سرطان آمریکا احتمال دارد سالانه ۵۳ هزار و ۷۰ نفر در این کشور به سرطان لوزالمعده مبتلا شوند. از این تعداد نزدیک به ۴۱ هزار نفر جان خود را از دست می‌دهند. در سال ۲۰۱۶ میلادی ۲۷ هزار ۶۷۰ نفر از مردان و ۲۵ هزار نفر از زنان، مبتلا به این بیماری تشخیص داده شدند. قبل از پرداختن به سرطان پانکراس بهتر است بدانیم لوزالمعده یا پانکراس چیست؟

لوزالمعده چیست؟

لوزالمعده غده ای در شکم است، ارگانی با ۱۵ سانتی متر طول و ۵ سانتی متر عرض است که در پشت معده و در نزدیکی مثانه قرار دارد که شکل آن همچون گلابی است.

طرف پهن آن سرلوزالمعده نام دارد. پانکراس از دو بخش تشکیل شده است، بخش برون‌ریز (اگزوکراین) که قسمت اعظم پانکراس را شامل می‌شود، پانکراس یا لوزالمعده یکی از اعضای دستگاه گوارش است که به همراه کیسه‌ی صفرا در هضم غذا نقش دارد. مسئول تولید آنزیم ‌های گوارشی است که پس از ورود به روده به هضم چربی، پروتئین و کربوهیدرات کمک می‌کند.

بخش درون‌ریز (اندوکراین) که با نام جزایر لانگرهانس نیز شناخته می‌شود، هورمون‌های انسولین و گلوکاگون را به جریان خون آزاد می‌کند. این هورمون‌‌ها سطح قند خون را کنترل می‌کنند. دیابت در نتیجه‌ی اختلال در قسمت درون‌ ریز پانکراس ایجاد می‌شود. غده لوزالمعده مایع هایی تولید می‌کند که پخش شدن غذا را  آسان می کند. پس دو وظیفه اصلی لوزالمعده کمک به هضم غذا و تنظیم قند خون است.

انواع سرطان لوزالمعده در سال ۲۰۱۲، هفتمین عامل مرگ ناشی از سرطان بودند که در سراسر دنیا منجرب به مرگ ۳۳۰۰۰۰ نفر شده است. این بیماری بیشتر در کشور‌های توسعه یافته رخ می‌دهد و این کشور‌ها در سال ۲۰۱۲ شاهد ۷۰ درصد از موارد جدید این بیماری بوده‌اند. آدنوکارسینوم لوزالمعده پیش آگهی بسیار ضعیفی دارد.

در واقع پس از تشخیص، ۲۵ درصد افراد یک سال زنده می‌مانند و ۵ درصد نیز به مدت ۵ سال. اگر سرطان زود تشخیص داده شود، میزان بقای پنج ساله تا حدود ۲۰ درصد افزایش پیدا می کند. محققان در مطالعات خود که بر روی بیمارانی انجام دادند که  آنها حامل جهش‌هایی در ژن  BRCA بودند، دریافتند این جهش‌ها ارثی است و احتمال ابتلا به سرطان های لوزالمعده، تخمدان، پروستات و سینه را افزایش می‌دهند.

سرطان لوزالمعده چگونه رخ می دهد؟

سرطان لوزالمعده یکی از مرگبارترین سرطان ها و سرطان خاموش محسوب می شود، سرطان پانکراس (لوزالمعده) در بافت‌های پانکراس آغاز می‌شود. وظیفه پانکراس تولید و ترشح آنزیم‌های گوارشی و انسولین (هورمون کاهنده قند خون) است. حدود ۹۵ درصد سرطان های لوزالمعده از سلول های برون ریز شروع می شود.

این تومورها معمولا از مجاری لوزالمعده شروع می شوند و از سلول هایی که آنزیم های لوزالمعده را منتشر می کند گسترش پیدا می کند، سرطان پانکراس به طور معمول به ارگان‌های اطراف گسترش پیدا می کند یعنی توانایی حمله به دیگر بخش‌های بدن را دارد.پیدایش سرطان پانکراس زمانی است که سلول های لوزالمعده یا همان پانکراس تغییراتی (جهش) در DNA آن پیدا می کند. سلول DNA به سلول دستورالعمل هایی می دهد که چه کاری باید انجام دهد.

این جهش ها به سلول ها می گوید که رشد غیرقابل کنترل داشته و پس از مرگ سلول های طبیعی همچنان به حیات خود ادامه دهند. این سلول های تجمع یافته می تواند تومور تشکیل دهد. بیشتر موارد سرطان لوزالمعده از سلول هایی که مجاری لوزالمعده را پوشانده اند شروع می شود. به این نوع سرطان آدنوکارسینومای لوزالمعده یا سرطان برون ریز پانکراس گفته می شود.

به ندرت سرطان می تواند در سلول های تولید کننده هورمون یا سلول های عصبی و غدد درون ریز پانکراس نیز ایجاد شود. به این نوع سرطان ها تومورهای عصبی و غدد پانکراس ، تومورهای سلول جزیره ای پانکراس یا سرطان غدد درون ریز لوزالمعده گفته می شود.

سرطان لوزالمعده اغلب به عنوان یک قاتل خاموش شناخته می شود، به این دلیل که علائم آن تا زمانی که تومور پیشرفت کند، ظاهر نمی شود. خطر ابتلا به سرطان  لوزالمعده در همه  ی مردان و زنان ۱ در ۶۵ است. یعنی یک سال بعد از تشخیص این بیماری، 73 درصد بیماران جان خود را از دست می دهند. درمان های موثر کمی برای آن وجود دارد.

در صورت عدم درمان، سلول های سرطانی لوزالمعده می توانند به اندام های اطراف و رگ های خونی و همچنین نقاط دوردست بدن گسترش یابند.احتمال بروز سرطان در تمام سنین امکان پذیر است ولی با افزایش سن بیشتر می شود، بیش از 40% سرطان ها قابل پیشگیری است.

اما برای افراد مبتلا به کیست لوزالمعده یا سابقه خانوادگی سرطان پانکراس، بعضی از مراحل غربالگری، برای تشخیص زود هنگام مفید خواهد بود و هم کمتر از یک درصد افراد مبتلا به این سرطان، به مدت ۱۰ سال یا بیشتر بعد از تشخیص سرطان زنده می مانند.چهارمین علت مرگ مردان و زنانی که با ابتلا به بیماری های مرتبط با سرطان می میرند سرطان پانکراس است.

در مراحل اولیه سرطان لوزالمعده هیچ نشانه یا علائم آشکاری ندارد که مختصصین این امر بتوانند بیماری را تشخیص دهند. زمانی که نشانه های این سرطان مشاهده می‌شود، ( این نشانه ها همانند علائم بسیاری از بیماری‌های دیگر است). به خاطر همین تشخیص سرطان پانکراس دشوار است. همانگونه که در بالا هم اشاره شد لوزالمعده در پشت اندام‌های دیگر مانند معده، روده ی کوچک، کبد، کیسه صفرا، طحال، و مجاری صفرا قرار دارد  . 

سرطان پانکراس خوش خیم و بدخیم

تومورهایی که به خاطر رشد غیرطبیعی سلول ها ایجاد می شود به دو دسته توده های بدخیم و خوش خیم طبقه بندی می شود؛ تومورهای خوش خیم آنها یی است که زندگی فرد را آنچنان تهدید نمی کند و درمان آنها راحت تر است. این بیماری به ندرت در مراحل اولیه تشخیص داده می‌شود؛ تومورهای بدخیم می‌تواند قسمت‌ درون‌ریز و برون‌ریز غده‌ی پانکراس را درگیر کند. تومورهای بخش برون‌ریز پانکراس شایع‌ترین نوع سرطان پانکراس است و انواع مختلفی دارند.  

انواع سرطان بدخیم لوزالمعده

تومورهای بدخیم لوزالمعده عبارتند از: آدنوکارسینوما (سرطان سلول‌های مجاری لوزالمعده)،کارسینوم سلول‌های آسینار (سرطان سلول‌های تولید کننده‌ی آنزیم در لوزالمعده)، سرطان آمپول واتر (بدخیمی در محل اتصال مجرای صفراوی و مجرای پانکراس به دوازدهه یا روده‌ی کوچک)، کارسینوم آدنواسکوآموس، کارسینوم سلول‌های سنگفرشی، سرطان سلول‌‌های غول پیکر، تومورهای سرطانی قسمت درون‌ریز، تومور نورواندوکرین پانکراس یا تومورهای سلول‌های جزیره‌ای نامیده می‌شوند.

سرطان بخش درون‌ریز پانکراس نادر است و با توجه به نوع و محل هورمونی که تولید می‌کند نامگذاری می‌شود، انسولینوما (سرطان سلول تولید کننده‌ی انسولین)، گلوکاگونوما (سرطان سلول تولید کننده‌ی گلوکاگون)، سوماتوستاتینوما (سرطان سلول تولید کننده‌ی سوماتوستاتین)، گاسترینوما (سرطان سلول تولید کننده‌ی گاسترین)، ویپوما (سرطان سلول تولید کننده‌ی پپتید گشادکننده‌ی عروق روده‌ای) 

مراحل سرطان لوزالمعده

گرفتار شدن به این سرطان مانند سایر سرطان ها دارای مراحل مختلفی است، در ابتدا سرطان لایه های بالایی مجاری لوزالمعده را درگیر کرده است ولی به لایه‌های عمیق‌تر نرسیده است، همچنین به بیرون از لوزالمعده سرایت نکرده است.

 در مرحله ی بعدی سرطان لوزالمعده را درگیر کرده است اما اندازه ی آن کمتر از ۲ تا ۴ سانتیمتر است و همچنین گسترش پیدا نکرده است. در مرحله دوم، سرطان هنوز بیشتر از سه غده لنفاوی گسترش پیدا نکرده است و  زنده ماندن برای ۵ سال احتمالی، بین ۵ تا ۷ درصد است. 

در مرحله ی سوم سرطان لوزالمعده به ۴ یا  تعداد بیشتری از غده ی لنفاوی سرایت کرده است یا این که وارد رگ های خونی شده است ولی هنوز به اندام های دورتر گسترش نکرده است. زنده ماندن در این مرحله تا ۵ سال احتمالی، ۳ درصد دارد.

 در مرحله ی چهارم سرطان به اندام های مختلف مثل کبد، ریه ها، استخوان ها و مخاط های شکمی سرایت کرده است. احتمال زنده ماندن برای ۵ سال در کسانی که در مرحله ۵ سرطان لوزالمعده قرار دارند، تنها یک درصد است.

نشانه های سرطان لوزالمعده یا پانکراس

همانطور که اشاره شد یکی از موارد مهمی که در مورد این سرطان رخ می دهد این است که نشانه های این نوع از سرطان خیلی دیر بروز می کند و در بیشتر مواقع علائم سرطان پانکراس تنها پس از رشد سرطان و گسترش آن بروز می‌کند. توصیه می‌ شود که در صورت دیدن این نشانه ها سریع به دکتر مراجعه شود. شایان ذکر است یکی از دلایل مهمی که منجر به مرگ استیوجابز، بنیانگذار شرکت اپل شد، دیر ظاهر شدن علائم سرطان لوزالمعده بود.

- نشانه‌ها و علائم سرطان پانکراس در مراحل پیشرفته بیماری، عبارت‌اند از: یرقان یا زردی، درد شکم (ایجاد درد شکم فوقانی در فرد است)، نفخ کردن، حالت تهوع، استفراغ ،التهاب لوزالمعده، سوزش ( سوزش پوست در کنار زرد شدن پوست اتفاق می افتد )، ادرار تیره تر( ادرار رنگی ناشی از بیلی روبین بیش از حد در بدن است و یکی از نشانه های واضح است که نشان می دهد تومور ممکن است در پانکراس شما رشد کند و موجب سرطان پانکراس گردد.

پانکراس بدانید).مدفوع چرب، رنگی، کمرنگ یا خاکستری،ا ز دست دادن وزن، کسالت و بی قراری، بی میلی به غذا.افزایش قند خون به علت کاهش تولید هورمون انسولین، از دست دادن اشتها و احساس سیری زودرس، کاهش وزن غیر قابل توجیه، سرگیجه و ضعف، لرز، اسپاسم عضلانی، تجمع خودبخودی لخته در رگ‌های خونی عمقی دست و پا یا سایر رگ‌های سطحی، افسردگی، درد در نواحی بالا و میانی شکم و پشت.

اگر سرطان لوزالمعده پیشرفت کند، عوارض همچون کاهش وزن، یرقان، درد و انسداد روده را همراه دارد.وقتی که سرطان گسترش یابد یا دچار متاستاز شود، با توجه به ناحیه‌ی آسیب دیده علائم جدیدی آشکار می‌شود. برخی علائم نادر سرطان پانکراس که به محل درگیری بستگی دارد عبارتند از:

- انسولینوما (تولید بیش از حد انسولین)

- گلوکاگونوما (تولید بیش از حد گلوکاگون)

- گاسترینوما (تولید بیش از حد گاسترین)

- سوماتوستاتینوما (تولید بیش از حد سوماتوستاتین)

- ویپوما (تولید بیش از حد پپتید وازواکتیو روده)

عوامل ایجاد کننده ی سرطان لوزالمعده

اگر بتوانیم سبک زندگی خود را تغییر دهیم و رژیم غذایی مناسبی داشته باشیم آن وقت است که خواهیم توانست از بروز این سرطان و خیلی از سرطان های دیگر جلوگیری کنیم.

در کل عواملی همچون: داشتن سابقه دیابت و پانکراتیت مزمن، چاقی، داشتن سابقه خانوادگی سرطان لوزالمعده و یا پانکراتیت، داشتن شرایط ژنتیک خاص مانند سندروم سرطان تخمدان و سینه ارثی که ناشی از جهش در برخی ژن هاست، داشتن پانکراتیت در خانواده، التهاب مزمن لوزالمعده (پانکراتیت)، سابقه خانوادگی سرطان، افزایش سن، سیگار کشیدن و دیابت باعث ایجاد سرطان پانکراس می شود.

دیابت طولانی مدت (طبق تحقیق و بررسی های انجام شده حدود یک میلیون فرد مبتلا به دیابت نوع۲ در ایتالیا و بلژیک با نمونه های گزارش شده ابتلا به سرطان لوزالمعده نشان می دهد آغاز دیابت می تواند علامت اولیه و پنهان سرطان لوزالمعده (پانکراس) باشد. در بلژیک ۲۵ درصد موارد سرطان لوزالمعده و در ایتالیا ۱۸ درصد موارد در مدت ۹۰ روز بعد از تشخیص دیابت مشخص شده اند ).

مطالعات زیادی نشان داد که ترکیبی از سیگار کشیدن، دیابت و رژیم غذایی نامناسب، خطر ابتلا به سرطان پانکراس را افزایش می‌دهد. سیگار یکی از مهمترین عوامل خطر است، مواد شیمیایی سرطان زا که در فرآورده‌های دخانیاتی وجود دارد، ممکن است سبب آسیب رسیدن به لوزالمعده شود و سیگار کشیدن می‌تواند احتمال ابتلا به دیگر بیماری‌ها مانند التهاب درازمدت لوزالمعده را نیز افزایش دهد.

اما سن، جنسیت، سابقه ی خانوادگی، سندرم‌های ژنتیکی از عوامل خطرناک است که موجب سرطان پانکراس می شود و علائم و نشانه های خاموش سرطان پانکراس را به وجود می آورد و غیر قابل تغییر است.  

همچنین   برخی مطالعات نشان داده است  قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی خاص در محل کار یا داشتن رژیم غذایی با چربی بیش از حد می ‌توانند خطر ابتلا به سرطان لوزالمعده را افزایش دهند.

 اثرات مشروبات الکلی

سیستم ایمنی طبیعی بدن شما را کاهش می دهد. این امر مبارزه با میکروب ها و ویروس های مهاجم را برای بدن شما دشوارتر می نماید . افرادی که در مدت زمان طولانی و بیش از حد مشروب می نوشند نیز در مقایسه با افراد دیگر بیشتر در معرض ذات الریه یا سل قرار دارند. 10 درصد از تمام موارد سل در سراسر جهان می تواند به مصرف الکل مرتبط باشد. نوشیدن الکل همچنین خطر ابتلا به انواع مختلف سرطان از جمله دهان ، پستان و روده بزرگ را افزایش می دهد.

تاثیر برخی از داروها در درمان سرطان لوزالمعده

خوشبختانه به لطف پیشرفت های پزشکی در طی سالهای گذشته شانس بقای بیماران مبتلا به این سرطان افزایش یافته است. در واقع پس از تشخیص، 25 درصد افراد یک سال زنده می ‌مانند و 5 درصد نیز به مدت 5 سال. اگر سرطان زود تشخیص داده شود، میزان بقای پنج ساله تا حدود 20 درصد افزایش می ‌یابد. طبق تحقیقات، محققان مرکز پزشکی دانشگاه شیکاگو در آمریکا یک سوم از بیماران مبتلا به سرطان لوزالمعده  که از درمان  دارویی اولاپاریب استفاده کرده بودند، 2 سال بعد از این آزمایش دارویی همچنان به زندگی خود ادامه می‌دهند.

طبق مطالعات انجام شده داروی اولاپاریب (olaparib)که توسط شرکت آلمانی داروسازی «مرک» به عنوان لینپارزا(Lynparza) فروخته می شود، خطر گسترش سرطان لوزالمعده را در مقایسه با گروه کنترل ۴۷ درصد کاهش می‌دهد. محققان در یک مطالعه جدید با استفاده از داروی اولاپاریب موفق شدند روند گسترش سرطان لوزالمعده را به اندازه قابل توجهی کاهش دهند.

همچنین بیمارانی که اولاپاریب دریافت و مصرف کرده بودند تقریباً دو برابر طولانی تر از بیمارانی که دارونما دریافت کرده بودند، بیماریشان تحت کنترل قرار گرفت. مطالعاتی که در چین انجام شده، نشان می دهد مصرف روزانه دوز پایین آسپرین می تواند خطر ابتلا به سرطان لوزالمعده (پانکراس) را کاهش دهد. آسپرین می تواند خطر ابتلا به سرطان لوزالمعده را ۴۶ درصد کاهش دهد.

تشخیص سرطان لوزالمعده (پانکراس):

1- سونوگرافی 

 2- CT اسکن

3- MRI

4- سونوگرافی آندوسکوپی 

5- کلانژیوپانکراتوگرافی رتروگراد با اندوسکوپی (ERCP)

6-  پِت اسکن

7-  لاپاروسکوپی

درمان سرطان پانکراس :

درمان سرطان پانکراس به عوامل مختلفی از جمله نوع سرطان، مرحله‌ی سرطان،‌ سن، وضعیت سلامتی و انتخاب شخصی فرد بستگی دارد. درمان این بیماری  فقط در مراحل اول امکان پذیر است.

درمان ممکن است شامل جراحی باشد  اگر این سرطان گسترش پیدا کند درمان های تسکین دهنده تنها می‌تواند کیفیت زندگی را کمی بهتر کند  و از این طریق، کیفیت زندگی شخص بیمار را بهبود بخشید و سلامت عمومی فرد را افزایش داد احتمال بهبودی فرد مبتلا به سرطان پانکراس به عوامل مختلفی بستگی  دارد مثلا: آیا  می شود تومور را  با عمل جراحی برداشت. سرطان در چه مرحله ای است. سلامتی عمومی بیمار. آیا سرطان تازه تشخیص داده شده یا برگشت (عود) کرده است.

راههای جلوگیری از ابتلا به سرطان پانکراس

با روش های زیر و مراعات خیلی از موارد می‌توان خطر ابتلا به سرطان پانکراس را کاهش داد:

- حفظ وزن سالم و متعادل نگه داشتن آن

- ترک سیگار

- انتخاب یک رژیم غذایی سالم

- غربالگری سرطان

- ترک سیگار

نکته:

همچنین مطالعات انجام شده  بیانگر این است که، ویتامین D خطر ابتلا به انواع مختلف سرطان از جمله سرطان پانکراس را کاهش می‌دهد. مصرف ویتامین‌های گروه B مانند B12، B6 و فولات در غذا، اما نه به صورت قرص، خطر ابتلا به سرطان پانکراس را کاهش می‌دهد. با این حال، برای تایید این موضوع، نیاز به انجام مطالعات بیشتری است.

مراقبت های پی گیری

 در برنامه ریزی درمانی برای بیماران مبتلا به سرطان لوزالمعده ، پی گیری مراقبـت های انجام شده یکی از مهم ترین قسمت های درمان  محسوب می شود . بیمـاران در مـورد لزوم انجام مراقبت های پی گیری توسط پزشک خود ، نباید مردد باشـند . کنتـرل های دوره ای منظم، هرگونه تغییری را مورد توجه قرار خواهد داد. هر مشکلی کـه در حال پیدا شدن می باشد به سرعت تشخیص و درمان خواهد شد . این کنترل هـای دوره ای می تواند شامل معاینه بدنی، آزمایـشات و تکنیـک هـای تـصویر بـرداری باشد.

درمان

درمان این بیماری در هر فرد متفاوت می باشد. برنامه درمانی شما احتمالاً به محل و اندازه تومور، شدت علائم و سن و سلامت کلی شما بستگی خواهد داشت.برای کمک به کاهش سطح GH و IGF-۱، گزینه‌های درمانی معمولاً شامل جراحی یا پرتودرمانی برای از بین بردن یا کاهش اندازه تومور ایجاد‌کننده علائم شما و دارو برای کمک به عادی‌سازی سطح هورمون ‌ها می باشند.

سخن پایانی

به طور کلی شانس بقای بیماران با تشخیص به موقع، بیشتر می باشد . در سال ۲۰۱۲، انواع سرطان لوزالمعده هفتمین عامل مرگ ناشی از سرطان به شمار می رفت  که در سطح جهان به مرگ ۳۳۰۰۰۰ نفر در آن سال منجر شد. این بیماری بیشتر در کشورهای توسعه یافته رخ می ‌دهد و این کشورها در سال ۲۰۱۲ شاهد ۷۰ درصد از موارد جدید این بیماری بوده‌اند. چنانچه که  سرطان زود تشخیص داده شود، میزان بقای پنج ساله تا حدود ۲۰ درصد  بیشتر خواهد شد.

در آخر لازم به ذکر این موضوع می باشد که  با توجه به افزایش انواع سرطان ها و از طرفی  هزینه های درمان سنگین ، افرادی زیادی  از درمان بیماری احساس نا امیدی دارند. از این حیث  موسسه خیریه سید محمد حسین رضوی  در طی اقدامی  خیر خواهانه با اجاره استند های تسلیت و تاج گل اقدام به این امر  خیر خواهانه و رفع  مشکل هزینه های بیماری نموده است. با اجاره استند تسلیت و تاج گل  از این موسسه در این امر  ما را یادری فرمایید.