راه های تشخیص سرطان مثانه کدام اند؟

 خیلی از مردم با انواع سرطان ها دست و پنجه نرم می کنند و خود و خانواده هایشان با این بیماری درگیرند و هزینه های زیادی را صرف درمان این بیماری می کنند. سرطان، گروهی از بیماری‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های به هم مرتبط است. همه ی سرطان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها ابتدا در سلول‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها آغاز می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شوند.

سلول‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها بافت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها را می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌سازند و بافت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها اندام‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های بدن را شکل می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهند. در حالت عادی، سلول‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها بر اساس نیاز بدن رشد یافته و تقسیم می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شوند. هنگامی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ که سلول‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها رشد یافته و می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌میرند، سلول‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های جدید جایگزین آن ها می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شوند.

گاهی این فرآیند منظم دچار اشکال می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود. سلول‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های جدید وقتی‌ که بدن به آنها نیاز ندارد تولید می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شوند و در زمانی‌ که باید بمیرند، نمی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌میرند. این سلول‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های اضافه، می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌توانند توده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای بافت مانند به نام غده یا تومور تشکیل دهند. سرطان می تواند قسمت های مختلف بدن را درگیر کند.

پس انواع سرطان ها وجود دارد؛ از جمله: سرطان کبد، روده ی بزرگ و کوچک، سرطان خون، سرطان استخوان، سرطان مغز، سرطان مثانه و ... .

همانگونه که ذکر شد یکی از انواع سرطان ها سرطان مثانه است. مثانه، اندامی تو خالی در بخش پایینی شکم (Abdomen) است. این اندام، ادرار را که توسط کلیه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها تولید می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود ذخیره می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کند. ادرار، از هر دو کلیه و از طریق لوله‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای به ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌نام حالب (میزنای)، به مثانه می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ریزد. یک لایۀ عضلانی خارجی، غشای داخلی مثانه را پوشانده است و هنگامی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ که مثانه پر باشد، با منقبض کردن آن عضلات امکان ادرار فراهم می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود. ادرار از طریق لولۀ دیگری به ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌نام پیشابراه از مثانه خارج می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود.

* سرطان مثانه یا تومور مثانه چیست؟

تومور مثانه یکی از تومورهای شایع در دنیا و خصوصاً در فیلد اورولوژی است. سرطان مثانه زمانی آغاز می‌شود که سلول‌های پوشاننده‌ی سطح داخلی مثانه تغییر کنند و رشد آنها از کنترل خارج شود و توده‌ای به نام تومور ایجاد می‌شود. سرطان مثانه چهارمین سرطان شایع در مردان است و مردان را بیش‌تر از زنان درگیر می‌کند. شاید دلیل شیوع بیشتر در آقایان مصرف سیگار بیشتر باشد. رابطه مستقیمی بین تعداد و سالهای مصرف سیگار با وقوع تومور مثانه وجود دارد. بعد از قطع سیگار هم تا 15 سال خطر ایجاد تومور مثانه وجود دارد.

تومور مثانه می‌تواند خوش‌خیم یا بدخیم باشد. بدخیمی به این معناست که سلول‌های سرطانی می‌توانند رشد کنند و به سایر قسمت‌های بدن گسترش یابند که این فرآیند متاستاز نامیده می‌شود.

اما تومور خوش‌خیم به سایر قسمت‌های بدن متاستاز نمی‌دهد. تومورهای خوش‌خیم مثانه نادر هستند. متخصصین این رشته بیماری، سرطان مثانه را کشنده‌ترین سرطان دستگاه ادراری و دومین سرطان شایع دستگاه ادراری و تناسلی عنوان می کنند

انوع سرطان مثانه :

سرطان مثانه به ظاهر سلول‌های توموری در زیر میکروسکوپ بستگی دارد. سرطان مثانه انواع مختلفی دارد، انواع اصلی آن عبارتند از:

- کارسینومای اوروتلیال :

 کارسینومای اوروتلیال که قبلاً به آن کارسینومای سلول‌های ترانزیشنال گفته می‌شد، در سلول‌هایی رخ می‌دهد که سطح داخلی مثانه را پوشانده‌اند. سطح داخلی میزنای‌ها (مجرای بین کلیه و مثانه) و میزراه (مجرای آلت) را نیز سلول‌هایی از همین نوع می‌پوشانند، بنابراین تومورها در این مکان‌ها هم می‌توانند شکل بگیرند.

- کارسینوم سلول‌های سنگفرشی: 

حدود ۴ درصد از سرطان مثانه از این نوع است. سلول‌های سنگفرشی، سلول‌های نازک و صافی هستند که در سطح پوست نیز دیده می‌شوند. این سلول‌ها در واکنش به التهاب مثانه رشد می‌کنند و با گذشت زمان سرطانی می‌شوند. اکثر سرطان‌های سلول سنگفرشی تهاجمی است. این کارسینوما با یک نوع عفونت انگلی خاص (شیستوزومیازیس) نیز مرتبط بوده که یکی از علل رایج عفونت‌های مثانه است.

- کارسینومای پاپیلاری:

 توده‌های کوچکی از سطح داخلی مثانه به سمت حفره‌ی تو‌خالی داخل مثانه رشد می‌کنند. سرطان پاپیلاری غیر تهاجمی است و احتمال بدخیمی در آن کم است به همین دلیل پروگنوز خوبی دارد.

- کارسینومای مسطح:

سرطانی که تنها در سلول‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های غشاء مثانه ایجاد شود، سرطان مثانۀ سطحی (Superficial)  نامیده می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود. این نوع تومور به سمت بخش توخالی مثانه رشد نمی‌کند. اگر در لایه‌ی داخلی مثانه باقی بماند، تحت عنوان کارسینوم مسطح غیر تهاجمی یا کارسینوم سطحی درجا (CIS) شناخته می‌شود. پزشکان ممکن است آن را کارسینومای درجا بنامند. این نوع سرطان مثانه، اغلب پس از درمان باز می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گردد. اگر چنین شود، سرطان به احتمال قوی به شکل یک «سرطان سطحی» دیگر در مثانه عود می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کند.

سرطانی که به شکل یک تومور سطحی آغاز می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود، ممکن است از درون غشاء مثانه، به دیواره ی عضلانی آن سرایت کند. این وضعیت را با نام سرطان مهاجم می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شناسند. سرطان مهاجم ممکن است از دیواره به اندام‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های مجاور مانند رحم یا واژن (در زنان) یا غدۀ پروستات (در مردان) سرایت ‌کند. همچنین ممکن است به دیوارۀ شکمی نیز حمله کند.

- آدنوکارسینوما: 

حدود یک درصد از سرطان‌های مثانه از این نوع است. این تومور ناشی از اختلال رشد سلول‌های غدد ترشح کننده‌ی موکوس در مثانه رخ می‌دهد. آدنوکارسینوما به سرطان کولون شباهت دارد. اکثر آدنوکارسینوم‌های مثانه تهاجمی است.

انواع دیگر سرطان مثانه که کمتر شایع است عبارتند از:

- کارسینوم سلول‌های کوچک (SCC): کمتر از یک درصد سرطان‌های مثانه از این نوع هستند. SCC در سلول‌های عصبی مانند سلول‌های نورواندوکرینی نیز ایجاد می‌شود. این فرم اغلب سریع رشد می‌کند و نیاز به شیمی درمانی دارد.

- سارکوما: نوع نادر سرطان مثانه است که از سلول‌های عضلانی یا چربی مثانه تشکیل شده است.

علائم و نشانه‌های سرطان مثانه یا تومور مثانه :

اغلب موارد تومور مثانه به جز خون در ادرار علامت دیگری ندارد. خیلی اوقات این خون به قدری زیاد است که بیمار خون را با چشم در ادرار خود می بیند. در مابقی موارد هم در آنالیز ادرار و زیر میکروسکوپ خون در ادرار کشف می شود. همچنین رنگ ادرار ممکن است تیره‌تر از حالت عادی، قهوه‌ای یا قرمز روشن باشد.

همچنین احتمال دارد خون مشاهده‌ شده در ادرار ناشی از سرطان نباشد و علل دیگری مانند: بعضی فعالیت‌های ورزشی، زخم، عفونت، اختلال در خون یا کلیه‌ها و یا مصرف داروهایی مانند رقیق‌کننده خون داشته باشد. ولی گاهی اوقات افراد مبتلا به سرطان مثانه هیچ علامتی را تجربه نمی‌کنند.

افراد مبتلا به سرطان مثانه به جز دیدن خون در ادرار، علائم و نشانه‌های زیر را تجربه می‌کنند:

- درد یا سوزش هنگام ادرار کردن

- تکرر ادرار

- قطع ادرار

- احساس نیاز به ادرار کردن چندین بار در طول شب

- احساس نیاز به ادرار کردن، اما عدم توانایی ادرار کردن

- کمر درد در یک طرف بدن

- درد در ناحیه لگن

در برخی مواقع زمانی که اولین نشانه‌های سرطان مثانه ظاهر می‌شوند، سرطان به قسمت دیگری از بدن گسترش یافته است. در این وضعیت، علائم بستگی به محل گسترش سرطان دارد. به عنوان مثال، گسترش سرطان به ریه‌ها موجب سرفه یا ضعف تنفس، گسترش آن به کبد باعث درد شکم یا زردی (زرد شدن پوست و سفیدی چشم) و گسترش به استخوان، باعث درد استخوان یا شکستگی استخوان می‌شود. سایر علائم پیشرفته‌ی سرطان شامل: از دست دادن اشتها و کاهش وزن و ورم پا است

مراحل سرطان مثانه :

پس از تأیید تشخیص سرطان مثانه، جهت مرحله بندی آن از آزمایش‌هایی مانند: سی تی اسکن، ام آر آی، عکس اشعه‌ی ایکس قفسه‌ی سینه و اسکن استخوان، کمک گرفته می‌شود. مرحله بندی کارسینوم مثانه میزان گسترش، پروگنوز و درمان مناسب را تعیین می‌کند. مراحل مختلف تومور مثانه به شرح زیر است:

مرحله‌ی صفر: سلول‌های سرطانی در سطح پوشش داخلی مثانه ایجاد شده‌اند. تومور در این مرحله، سرطان درجا نیز نامیده می‌شود.

مرحله‌ی یک: سلول‌های سرطانی پوشش داخلی مثانه را درگیر کرده‌اند اما به لامینا پروپریا و دیواره‌ی عضلانی نفوذ نکرده‌اند. تومور در این مرحله، کارسینوم تهاجمی غیر عضلانی نیز نامیده می‌شود.

مرحله‌ی دو: سرطان به دیواره‌ی عضلانی حمله کرده اما به خارج از مثانه گسترش نیافته است. این مرحله، کارسینوم تهاجمی عضلانی نیز نامیده می‌شود.

مرحله‌ی سوم: سرطان از طریق دیواره‌ی مثانه به بافت اطراف از جمله پروستات، رحم و واژن نیز گسترش یافته است.

مرحله‌ی چهارم: سرطان به سایر ارگان‌های بدن مانند گره‌های لنفاوی، استخوان‌ها، ریه‌ها و کبد گسترش یافته است. این مرحله، سرطان پیشرفته‌ی مثانه به حساب می‌آید.

علل سرطان مثانه عبارتند از:

• - سیگار کشیدن

سیگار کشیدن یکی از عوامل اصلی این بیماری محسوب می‌شود، مواد شیمیایی موجود در دود تنباکو از ریه‌ها به جریان خون منتقل می‌شود، سپس کلیه‌ آنها را به ادرار منتقل می‌کند. در نتیجه مواد شیمیایی مضر در مثانه تجمع می‌یابد تا جایی که باعث آسیب‌رساندن به سلول‌های مثانه و ایجاد سرطان می‌شود.

- داشتن سابقه‌ ی قرارگیری در معرض تشعشعات

• - نژاد افراد

 سفیدپوستان دو برابر سیاه‌پوستان در معرض ابتلا به سرطان مثانه قرار می گیرند.

- تحریک مزمن سلول‌های پوشاننده‌ ی مثانه

• - آلودگی‌های انگلی
• - افزایش سن

سرطان مثانه می‌تواند در هر سنی رخ دهد اما در موارد نادری در افراد با سن کمتر از ۴۰ سال مشاهده می‌شود. ۹ مورد از ۱۰ فرد مبتلا به سرطان مثانه بالای ۵۵ سال دارند.

• - جنسیت مرد

احتمال ابتلا به سرطان مثانه در مردان، 3 برابر زنان است.

• - قرارگیری در معرض برخی مواد شیمیایی

کارگران صنعت فلزات، مکانیک‌ها و آرایشگران از جمله کسانی هستند که بیش از سایرین در معرض مواد شیمیایی سرطان‌زا قرار دارند. کلیه‌ها نقش کلیدی در تصفیه مواد شیمیایی مضر از جریان خون و انتقال آنها به مثانه بازی می‌کنند. مواد شیمیایی مرتبط با خطر سرطان مثانه شامل: آرسنیک و مواد شیمیایی مورد استفاده در تولید رنگ‌ها، لاستیک، چرم، منسوجات و محصولات رنگی است.سایر عوامل خطرآفرین شامل سابقه خانوادگی، نقص‌های مادرزادی مثانه و تحریک مزمن مثانه است.

تشخیص سرطان مثانه :

در صورتی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ که در بیمار علائمی دال بر وجود سرطان مثانه بروز دهد، ممکن است پزشک نشانه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های عمومی را بررسی کرده و برای وی آزمایش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هایی تجویز کند. ممکن است برای بیمار یک یا چند فرآیند زیر تجویز شود:

• - آزمایش ادرار:

  نمونه ی ادرار به ‌منظور بررسی وجود خون، سلول‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های سرطانی و دیگر نشانه‌های سرطان مورد آزمایش قرار می‌گیرد.

• - سیستوسکوپی

در طول سیستوسکوپی، پزشک یک لوله باریک (سیتوسکوپ) را از میان مجرای ادرار وارد می‌کند و به پزشک اجازه می دهد تا داخل مجرای ادرار و مثانه را مشاهده کرده و معاینه نماید. بیمار معمولاً در حین سیستوسکوپی تحت بی‌حسی موضعی قرار می‌گیرد تا دردی احساس نکند.

• - نمونه‌برداری

ممکن است در حین سیستوسکوپی پزشک یک ابزار مخصوص را از طریق اسکوپ عبور دهد و وارد مثانه کند تا یک نمونه سلولی را جهت آزمایش جمع‌آوری نماید. همچنین می‌توان از آن برای درمان سرطان مثانه استفاده کرد.

• - سیتولوژی ادرار

نمونه‌ی ادرار زیر یک میکروسکوپ تحلیل می‌شود تا احتمال وجود سلول‌های سرطانی در روشی به نام سیتولوژی ادرار کنترل شود.

• - آزمایش‌های تصویربرداری

آزمایش‌های تصویربرداری به پزشک اجازه می دهند تا ساختارهای مجرای ادرار را معاینه کند. در آزمایش‌هایی که برای مجرای ادرار انجام می‌شوند یک رنگ مورد استفاده قرار می‌گیرد که پیش از انجام آزمایش به داخل یک رگ تزریق می‌شود. در پیلوگرافی داخل وریدی از رنگ برای مشخص کردن کلیه‌ها، لوله‌های حالب و مثانه استفاده می‌گردد.

• - سایر آزمایشات تصویربرداری به تشخیص محل تومور، حدود و اندازه‌ی آن و متاستاز به سایر اندام‌‌ها کمک می‌کنند. مانند:

سی تی اسکن (CT scan) سی تی اسکن به پزشک این امکان را می‌دهد تا مجرای ادرار و بافت‌های اطراف را بهتر ببیند

ام آر آی (MRI)

پت اسکن (PET scan)

سونوگرافی

• عکس اشعه‌ی ایکس از قفسه‌ی سینه: این عکس متاستاز سرطان مثانه به ریه‌ها را نشان می‌دهد.
• اسکن استخوان: با استفاده از آن می‌توان متاستاز کارسینوم مثانه به استخوان‌‌‌ها را تشخیص داد.
• از میوه‌ها غافل نشوید: رژیم غذایی غنی از انواع میوه‌ها و سبزیجات رنگی را انتخاب کنید. آنتی اکسیدان‌های موجود در آن‌ها به آنتی‌اکسیدان موجود در این مواد می‌تواند از خطر ابتلا به سرطان بکاهد.
• نوشیدن آب کافی
• غربالگری منظم: در صورت داشتن ریسک فاکتورهایی که در بالا ذکر شد: در مورد ریسک فاکتور‌ها و زمان غربالگری با پزشک خود صحبت کنید.

درمان سرطان مثانه :

درمان تومورهای مثانه اگر به موقع و زود تشخیص داده شوند بسیار راحت است. روش‌های مختلفی برای درمان سرطان مثانه وجود دارد، پزشک معالج بهترین روش درمان را با توجه به عامل‌هایی مانند نوع، گرید و مرحله‌ی سرطان و با در نظر گرفتن وضعیت سلامت عمومی و ترجیح خود بیمار توصیه می‌کند. روش‌های مختلف درمان سرطان مثانه به شرح زیر است:

- جراحی: برداشتن بافت سرطانی

- شیمی‌درمانی مثانه (شیمی‌درمانی داخل مثانه): این روش برای درمان تومورهایی انجام می‌شود که محدود به پوشش داخلی مثانه است، اما ریسک عود کردن یا پیشرفته‌تر شدن آنها بالا است.

- بازسازی: جراح بعد از آن که مثانه را برداشت، راه جدیدی را برای خروج ادرار از بدن ایجاد می‌کند.

- شیمی درمانی کل بدن (شیمی درمانی سیستمی):  شیمی درمانی سیستمی بعد از جراحی برداشتن مثانه، برای افزایش شانس درمان شدن بیمار یا در صورتی که امکان جراحی وجود نداشته باشد، از همان ابتدا به عنوان درمان اصلی انجام می‌شود.

- رادیوتراپی:  رادیوتراپی یا پرتودرمانی برای تخریب سلول‌های سرطانی انجام می‌شود. چنانچه امکان انجام جراحی وجود نداشته باشید یا بیمار تمایلی به جراحی نداشته باشد، رادیوتراپی به عنوان درمان اصلی پیشنهاد می‌شود.

- ایمونوتراپی:  ایمونوتراپی سیستم ایمنی بدن را برای مقابله با سلول‌های سرطانی موجود در مثانه یا کل بدن تحریک می‌کند.

ممکن است پزشک معالج ترکیبی از روش‌های فوق را پیشنهاد دهد.

آیا درمان قطعی ممکن است؟

درمان سرطان مثانه در مراحل ابتدایی، یعنی وقتی تومورها محدود و درجه آن خفیف بوده و نفوذ آن سطحی باشد، از طریق آندوسکوپی انجام می‌شود که البته گاه با تزریق بعضی داروها در مثانه توام می‌شود. حدود ۹۰ درصد تومورها از این طریق قابل درمان و پیگیری است، اما حدود ۱۰ درصد تومورها ممکن است ابتدا یا بعد به شرایطی برسند که به درمان بیشتر شامل جراحی وسیع برداشتن مثانه و تعبیه مثانه از روده و نیز شیمی‌درمانی و رادیوتراپی نیاز پیدا کنند.