روش های درمانی سرطان پوست

پوست به عنوان بزرگترین اندام بدن انسان شناخته می شود و اولین سد دفاعی در برابر عوامل مهاجم را تشکیل می دهد. پوست وظایف متعددی در زمینه حفاظت، ذخیره مواد و حفظ حرارت بدن بر عهده دارد. لایه های تشکیل دهنده پوست شامل لایه بیرونی یا اپیدرم و لایه داخلی یا درم می باشد. خود لایه اپیدرم هم از سه لایه سلول های پایه ای، سنگفرشی و ملانوسیت ها تشکیل می شود که هر کدام می توانند منشا آغاز انواع سرطان های پوست باشند.

سرطان های معمول پوست شامل کارسینوم سلول های سنگفرشی و کارسینوم سلول های بازال می باشد و نوع نادری از سرطان پوست هم ممکن است به شکل ملانوم ظاهر شود که یکی از سرطان های کشنده و خطرناک پوست به حساب می آید. در هر یک از انواع سرطان پوست با توجه به گستردگی و شدت بروز سرطان، از روش های درمانی مشخصی برای هر کدام استفاده می شود.

انواع فرآیندهای تشخیصی سرطان پوست

در نخستین بررسی، پزشک معالج یا پرستار مربوطه با بررسی ظاهر پوست و ویژگی های قابل رویت آن همچون تغییر رنگ و ضخامت پوست، ایجاد لکه های تیره، تغییر اندازه در لکه ها و ضایعات پیشین و همچنین پدیدار شدن بافتی غیر طبیعی در سطح پوست به ارزیابی وضعیت آن می پردازد. سپس با توجه به میزان گستردگی تغییرات و علائم پوستی ظاهر شده، نمونه برداری از بافت مربوطه برای بیمار انجام می گیرد.

ممکن است کل بافت یا تنها بخشی از آن جهت بررسی برداشته شود و پس از بررسی های انجام گرفته در آزمایشگاه پاتولوژی، نوع سرطان تشخیص داده شود. برای اتخاذ روش درمانی مناسب لازم است تا نتایج این آزمایشات به همراه میزان پیشرفت بیماری مد نظر قرار گیرند.

روش های درمانی سرطان پوست

پزشک معالج بیمار پس از بررسی نتایج آزمایشات، تشخیص نوع سرطان پوست، میزان گستردگی و پیشرفت آن، مکان استقرار تومور، اندازه آن و همچنین وضعیت عمومی بیمار، به انتخاب روش درمانی مناسب از میان انواع روش های موجود برای بیمار مورد نظر می پردازد. درمان های رایجی که هم اکنون برای بیماران مبتلا به سرطان پوست انجام می گیرد شامل جراحی، پرتو درمانی و شیمی درمانی می باشد.

جراحی

در درمان سرطان پوست به وسیله جراحی، هدف برداشتن یا از بین بردن بافت غیر طبیعی که عامل ایجاد کننده سرطان است می باشد که خود انواع مختلفی را در بر می گیرد:

• جراحی میکروسکوپی میکروگرافی

طی این روش، پزشک جراح توسط تیغه مخصوص جراحی یا اسکالپل شروع به بریدن تومور در ناحیه درگیر سرطان به صورت نازک و لایه لایه می کند و با بررسی هر کدام از لایه ها در زیر میکروسکوپ، حضور سلول های سرطانی در هر یک از لایه ها را بررسی می کند. این عمل تا جایی ادامه می یابد که دیگر هیچ سلول سرطانی در لایه های جدا شده از پوست بیمار مشاهده نشود.

این روش جراحی بسیار ظریف و دقیق بوده و معمولاً در نواحی که قابل دید می باشد، نظیر پوست صورت انجام می گیرد. میزان بافت جدا شده در این روش نسبت به سایر رویه های درمانی کمتر می باشد در نتیجه بخش کمتری از بافت های سالم پوست بیمار مورد تخریب قرار می گیرند.

• جراحی ماز (Mohs)

در این روش، پزشک پس از مشخص نمودن لبه های تومور مورد نظر، اقدام به برداشتن کل بافت سرطانی می کند. پس از جدا کردن بافت غیر طبیعی مورد نظر از حاشیه های تعیین شده، به دقت آن را در زیر میکروسکوپ بررسی می کنند تا به حضور یا عدم حضور سلول های سرطانی در لبه های تومور پی ببرند. در این روش برخلاف جراحی میکروگرافی که در آن بافت مذکور به شکل لایه لایه بریده میشد، در روش ماز به یکباره کل بافت سرطانی را زیر میکروسکوپ قرار داده و لبه های آن را مورد بررسی قرار می دهند.

در صورتی که حضور تعدادی از سلول های سرطانی در لبه های تومور تأیید شود، آنگاه پزشک اقدام به برداشتن بافت های بیشتری از پوست می کند تا جایی که دیگر اثری از سلول های سرطانی در آن مشاهده نشود و تمامی سلول ها سالم باشند. این جراحی نیز همچون میکروگرافی در مناطق مهم بدن مثل صورت، دست ها و پاها انجام می پذیرد.

• جراحی کرایو (Cryosurgery)

در این روش با سرما دادن و منجمد کردن توده سرطانی در پوست، آن را از بین می برند. از میان موادی که از آن ها برای منجمد کردن بافت سرطانی استفاده می کنند، گاز کربنیک و ازت مایع را می توان نام برد که روی توده مورد نظر پاشیده شده و آن را منهدم می کنند. گاهی برای افرادی که سرطان های راجعه دارند و یا با سرطان در مرحله خطرناک تری با گستردگی بیشتری مواجه هستند، ممکن است این شیوه درمانی بیش از یک بار برای بیمار طی شود.

• کورتاژ و لایه برداری الکتریکی پوست

کورت به ابزاری شبیه به قاشقی کوچکی اطلاق می شود که از آن برای تراشیدن، جدا کردن و برداشتن بافت ها استفاده می شود. در این شیوه درمانی سرطان های پوستی غیر ملانومی، تومورهای مستقر در قسمت درگیر پوست را به کمک کورت برش داده و جدا می کنند. پس از آن به وسیله جریان الکتریکی هم خونریزی نقاط اطراف محل کورتاژ را بند آورده و هم اقدام به از بین بردن سلول های سرطانی باقیمانده در لبه های تومور جدا شده می کنند که برای اطمینان از نابودی تمامی سلول های سرطانی ممکن است این عمل را چندین بار حین جراحی انجام دهند.

• جداسازی کامل ساده و تراشه ای

در جداسازی ساده، بافت سرطانی به طور کامل به همراه مقداری از پوست سالم اطراف خود برداشته می شود اما در نوع تراشه ای، بخشی از بافت غیر طبیعی را به کمک تیغه ای کوچک از روی پوست کنده و جدا می کنند.

• شیمی درمانی

اساس عملکرد روش شیمی درمانی در درمان سرطان ها، رساندن داروهای از بین برنده سلول های سرطانی به ناحیه درگیر می باشد. این داروها ممکن است توسط بیمار خورده شده یا به داخل وریدهایش تزریق گردند که در هر دو صورت وارد گردش خون او شده و می توانند در سراسر بدن به گردش در بیایند و هنگامی که به توده های سرطانی رسیدند، آن ها را از بین برده یا فعالیت تقسیمی کنترل نشده آن ها را متوقف می کنند. این روش را شیمی درمانی سیستمیک می نامند.

اما نوع دیگری از شیمی درمانی نیز وجود دارد که به طور اختصاصی به درمان اندامی خاص یا ناحیه ای مشخص از بدن می پردازد. در این حالت با وارد کردن دارو به اندام خاصی از بدن مثل شکم یا تزریق آن به داخل کانال نخاعی، اثر داروها مختص این مناطق خواهد بود که به آن شیمی درمانی موضعی می گویند. سرطان پوست جزء سرطان هایی است که با شیمی درمانی موضعی مورد معالجه قرار می گیرد و با اعمال داروها به شکل کرم ها یا لوسیون هایی بر روی پوست ناحیه مبتلا انجام می گیرد. 

• پرتو درمانی

رادیو تراپی یا پرتو درمانی با تاباندن امواج قوی به ناحیه مبتلا به سرطان، بافت ها و سلول های غیر طبیعی را تخریب کرده و یا جلوی رشد و تکثیر بیشتر آن ها را می گیرد.

پرتو درمانی یا به صورت خارجی انجام می شود و به وسیله دستگاهی که در بیرون از بدن قرار دارد، اشعه ها به محل مورد نظر تابانده می شوند و یا پرتو درمانی داخلی صورت می گیرد و با قرار دادن مواد رادیواکتیو به طور مستقیم در معرض توده های سرطانی، سرعت تکثیرشان را کند کرده یا آن ها را به طور کامل از بین می برند. میزان اثر بخشی و روش انتخابی پرتو درمانی با توجه به نوع و مرحله سرطان مشخص می شود