آیا استرس ها می تواند عامل سرطان ها باشند؟

روان و جسم افراد عموماً رابطه تنگاتنگی با یکدیگر دارند و اختلال در هر یک از آن ها می تواند دیگری را هم تحت تأثیر قرار دهد. عواملی که باعث ایجاد اختلال در روان و احساسات فرد می شوند، می توانند به انواع بیماری های جسمی منتهی شوند. تأثیر اختلالات روانی و اضطراب مزمن بر میزان ابتلا به سرطان موضوعی است که توسط محققان در حال بررسی و شناسایی می باشد.

عواملی که ممکن است ناراحتی و اضطراب زیادی را به فرد تحمیل کنند نظیر از دست دادن عزیزان، ابتلا به نوعی بیماری، از دست دادن شغل، جدایی، قرار داشتن زیر بار هزینه ها و بسیاری دیگر از مشکلات که این روزها جمع کثیری از مردم با استرس ناشی از آن ها دست و پنجه نرم می کنند می توانند عامل ایجاد بسیاری از اختلالات روانی و جسمی در فرد شوند.

این عوامل در کنار این که خود می توانند عامل ابتلا به بیماری های مختلف جسمی باشند، در مواردی حتی بیماری های موجود را تشدید کرده و یا ممکن است وضع فرد را نیز رو به وخامت گذارند. از این نکته هم نباید غافل شد که این قبیل بیماری های روان تنی قابل پیشگیری و کنترل بوده و از طریق تکنیک های مؤثر کنترل اضطراب و آرام سازی می توان میزان ابتلا به بیماری های مزمن ناشی از استرس را به حداقل کاهش داد. 

استرس، عاملی پررنگ در میان عوامل بروز سرطان

سرطان از جمله بیماری هایی است که در گذشته جز بیماری های کشنده و صعب العلاج به شمار می رفت اما به مرور زمان و با پیشرفت های بسیاری که در زمینه علم پزشکی و درمان بیماری ها صورت گرفت، سرطان را به یک اختلال مزمن بدل ساخته است. در ایران، سرطان جایگاه سوم را در میان مرگ و میرها دارد به طوری که از هر 4 نفر، یکی از آن ها در آینده گرفتار سرطان خواهد شد. با گذشت زمان و رشد هر چه بیشتر جمعیت ها در جهان، پژوهش های فراوانی بر روی بیماری سرطان و دلایل ابتلا به آن صورت گرفته که عوامل اصلی و مهم ابتلا به سرطان را تا به امروز مشخص نموده اند.

این موارد شامل سن، جنس، نژاد، سبک زندگی و عادت های تغذیه ای می باشد اما تحقیقات نشان داده اند که فاکتورهای روانی، عوامل استرس زا، درگیری های فکری و تناقضات روانی نقش پررنگی در ابتلا افراد مختلف به سرطان داشته اند. این فاکتورها شامل تمام مواردی می شود که باعث می شوند فرد از لحاظ فکری و روانی مشوش شده و احساس آرامش و رفاه جسمی ـ روانی را از او می گیرند.

این استرس ها می توانند ناشی از جنبه های مختلف زندگی فردی اجتماعی باشند. به طور مثال اختلافات زناشویی، مرگ نزدیکان، مشکلات مالی، فشارهای روانی، تنهایی و گوشه گیری، اختلالات جسمی و یا ابتلا به یک بیماری، همگی می توانند عامل ایجاد استرس و ناراحتی در یک فرد سالم شوند که اگر کنترل نشده و تبدیل به حالتی مزمن در فرد گردند، می تواند در آینده فرد را مستعد ابتلا به انواع سرطان ها نماید. 

مهم ترین عوامل استرس زا که منجر به سرطان می شوند.

استرس زمانی در یک شخص ایجاد می شود که او نتواند در مقابل موقعیت ها و مشکلاتی که در زندگی با آن ها روبرو می شود به طرز صحیح برخورد کرده و در حل آن ها دچار ناتوانی شود که به دنبال آن، واکنش ناسازگارانه ای از خود بروز می دهد. از میان دلایل مختلفی که می توانند در فرد تنش ایجاد کنند و به دنبال آن خطر بروز بیماری های جسمی در او، من جمله انواع سرطان را افزایش دهند، تعدادی از آنها می توانند نقش جدی تری در بروز سرطان ها در آینده ای نزدیکتر را داشته باشند.

مواردی مثل از دست دادن دوستان و عزیزان، افسردگی و ناامیدی، انواع بیماری های روان پریشی علی الخصوص اسکیزوفرنی، عصبانیت و خشم غیر قابل کنترل و بیش از اندازه، ملالی و درماندگی می توانند شانس ابتلا به سرطان های قریب الوقوع را در اشخاص مختلف به میزان قابل توجهی افزایش دهند. 

استرس چگونه می تواند باعث ایجاد سرطان شود؟

ظهور بیماری سرطان تحت تأثیر دو عامل ژنتیک و محیط می باشد که سهم هر کدام در بروز سرطان بسته به نوع آن و شدت محرک های محیطی یا سابقه ژنتیکی افراد می تواند متفاوت باشد. مطالعات نشان داده اند که رویدادهای روانی و اجتماعی متعدد می توانند به طور مستقیم بر سیستم اعصاب مرکزی تأثیر گذاشته و عملکرد آن را تحت تأثیر قرار دهند.

این فرآیندها اگر به اندازه کافی در زندگی فرد برجسته و حیاتی باشند. می توانند به همان اندازه اثراتی بر سیستم ایمنی هم بر جای بگذارند. اگر این حوادث برای فرد تنش زا و ناخوشایند باشند، می تواند عملکرد سیستم ایمنی بدن را کاهش یا حتی متوقف کنند که این عامل بستگی به شدت اثرات وارد شده از جانب آن اتفاق بر روی ذهن و نحوه واکنش فرد به آن دارد. 

یکی دیگر از سیستم های بدن که کارکرد آن می تواند تحت تأثیر رخدادهای زندگی و عوامل روانی مؤثر بر آن تغییر کند، سیستم غدد و هورمون ها می باشند. اشکال مختلف استرس و پاسخ های هیجانی که هر فرد در مواجهه با شرایط گوناگون محیطی از خود بروز می دهد، موجب ترشح آدرنوکورتیکوتروپین از هیپوتالاموس و کورتیکو استروئیدها از غدد فوق کلیوی می گردد که این هورمون ها باعث تضعیف سیستم ایمنی و کاهش عملکرد آن می شوند.

بدین ترتیب با آزادسازی این هورمون ها در اثر اتفاقات ناگوار و به دنبال آن واکنش های استرسی در فرد، احتمال بیماری های جسمی و اختلالات متفاوتی در فرد را سبب می شوند که مهم ترین آن ها، اختلالات مرتبط با سیستم ایمنی به خصوص انواع سرطان می باشد. 

در افرادی که از قبل مبتلا به سرطان بوده اند نیز امکان بروز استرس ها و نگرانی هایی وجود دارد که خود می تواند مسبب تشدید و وخیم تر شدن وضع بیماری در آن ها شود. این افراد ممکن است در اثر یاس و ناامیدی ایجاد شده به دلیل بیماری خود اقدام به پیگیری درمان های تجویز شده برای خود نکرده و از مراجعه به مراکز درمانی خودداری کنند.

همچنین ممکن است از ادامه فرآیندهای درمانی امتناع ورزیده و علائمی که به تازگی در آن ها پدیدار شده را گزارش نکنند. این ها از اثرات نامطلوب استرس بر زندگی بیماران می باشد که ممکن است حتی منجر به ناتوانی و مرگ او در اثر بیماری شوند.